Σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία, Ναύπλιος είναι το όνομα ενός (ή περισσότερων) ηρώων. Δεν είναι σαφές εάν πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο ή για δύο ή πιθανώς τρία διαφορετικά άτομα. Γνωστότερος, ήταν ο πατέρας του Παλαμήδη, που ονομαζόταν Ναύπλιος ο Ναυαγός, επειδή προκάλεσε ναυάγιο στον Ελληνικό στόλο, που επέστρεφε από τον Τρωικό Πόλεμο, ως εκδίκηση για τον άδικο φόνο του γιού του.
Ο εν λόγω εμφανίζεται επίσης στις ιστορίες της Αερόπης, της μητέρας του Αγαμέμνονα και του Μενέλαου και της Αυγής, της μητέρας του Τήλεφου. Ο μυθογράφος Απολλόδωρος λέει ότι ήταν ο ίδιος με τον Ναύπλιο που ήταν γιος του Ποσειδώνα και της Αμυμώνης.
Ναύπλιος ονομαζόταν επίσης ένας από τους Αργοναύτες και παρότι ο Απολλώνιος ο Ρόδιος εμφανίζει τον Αργοναύτη απευθείας απόγονο του γιου του Ποσειδώνα, ο Ρωμαίος μυθογράφος Υγίνος τους θεωρεί το ίδιο πρόσωπο. Ωστόσο, καμία σωζόμενη αρχαία πηγή δεν ταυτίζει τον Αργοναύτη με τον πατέρα του Παλαμήδη.
Γιος του Ποσειδώνα
Ο θεός Ποσειδώνας απέκτησε έναν γιο, τον Ναύπλιο, από την Αμυμώνη, κόρη του Δαναού ο οποίος φημολογείται ότι ήταν ο ιδρυτής της Ναύπλιας (σημερινό Ναύπλιο) και διάσημος πλοηγός που ανακάλυψε τον αστερισμό της Μεγάλης Άρκτου. Ο Απολλώνιος ο Ρόδιος λέει ότι ήταν γενάρχης ενός Αργοναύτη με το ίδιο όνομα, μέσω της γενεαλογίας: Ναύπλιος > Προίτος > Λέρνος > Ναύβολος > Κλυτόνηος > Ναύπλιος. Σύμφωνα με τον Φερεκύδη, ήταν πατέρας του Δαμάστορα και μέσω αυτού παππούς του Περισθένη και προπάππος του Δίκτυ και του Πολυδέκτη. Ήταν γνωστός θαλασσοπόρος και πιθανώς εμπνευστής της ναυτικής τέχνης και λέγεται ότι ένα λιμάνι που οργανώθηκε από τον ίδιο έλαβε το όνομά του.
Άγαλμα του Παλαμήδη από τον Antonio Canova στη Villa Carlotta στο Tremezzo (Lago di Como). Antonio Canova, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
Πατέρας του Παλαμήδη
Ο αποκαλούμενος Ναύπλιος ο Ναυαγός, ήταν βασιλιάς της Εύβοιας και πατέρας του Παλαμήδη. Σύμφωνα με τον Απολλόδωρο, ο γιος του Ποσειδώνα και της Αμυμώνης και ο πατέρας του Παλαμήδη είναι ένα άτομο που «έζησε σε μεγάλη ηλικία». Ο Απολλόδωρος αναφέρει ότι στους Νόστους, ένα πρώιμο έπος από τον Τρωικό κύκλο ποιημάτων για τον Τρωικό Πόλεμο, σύζυγος του Ναύπλιου ήταν η Φιλύρα και σύμφωνα με τον Ορφικό ποιητή Κέρκοπα τον Πυθαγόρειο σύζυγός του ήταν η Ησιόνη, αλλά σύμφωνα με τους τραγικούς ποιητές σύζυγός του ήταν η Κλυμένη. Εκτός από τον Παλαμήδη, ο Ναύπλιος είχε άλλους δύο γιους, τον Οίακα και τον Ναυσιμέδονα.
Υπάρχουν τρεις εξέχουσες ιστορίες που συνδέονται με αυτόν τον Ναύπλιο. Δύο από αυτές αναφέρουν τον Ναύπλιο να καλείται από δύο βασιλείς για να τους απαλλάξει από τις ανεπιθύμητες κόρες τους. Η τρίτη είναι η εκδίκηση του Ναύπλιου για τον άδικο φόνο του Παλαμήδη, από τους Έλληνες κατά τον Τρωικό πόλεμο.
Θυέστης και Αερόπη του Nosadella Nosadella, Public domain, via Wikimedia Commons
Αερόπη & Κλυμένη
Σύμφωνα με την παράδοση που αναφέρει ο Ευριπίδης στο χαμένο του έργο Κρήσσαι (Κρητικές γυναίκες) ο βασιλιάς της Κρήτης Κατρέας, βρήκε την κόρη του Αερόπη στο κρεβάτι με έναν σκλάβο και την παρέδωσε στον Ναύπλιο για να την πνίξει, αλλά ο δεύτερος την λυπήθηκε και κατόπιν εκείνη παντρεύτηκε τον Πλεισθένη, που ήταν βασιλιάς των Μυκηνών. Ο Σοφοκλής, στο έργο του Αίας, ίσως αναφέρεται στον πατέρα της Αερόπης, Κατρέα, που τη βρήκε στο κρεβάτι με κάποιον άντρα και την παρέδωσε στον Ναύπλιο, αλλά πιθανώς το ημιτελές κείμενο μπορεί να αναφέρεται στον σύζυγο της Αερόπης, τον Ατρέα, που τη βρίσκει στο κρεβάτι με τον Θυέστη και την πνίγει. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Απολλόδωρο, επειδή ένας χρησμός είχε πει ότι τον Κατρέα θα τον σκότωνε ένα από τα παιδιά του, έδωσε τις κόρες του Αερόπη και Κλυμένη στον Ναύπλιο για να τις πουλήσει σε ξένη χώρα, αλλά ο Ναύπλιος έδωσε την Αερόπη στον Πλεισθένη (όπως στον Ευριπίδη) και ο ίδιος παντρεύτηκε την Κλυμένη.
Αυγή
Παρόμοια ιστορία με αυτή της Αερόπης είναι της Αυγής, κόρης του Άλεου, βασιλιά της Τεγέας και μητέρας του ήρωα Τήλεφου. Ο Σοφοκλής έγραψε την τραγωδία Αλεάδες που αφηγείται την ιστορία της Αυγής και του Τήλεφου. Το έργο έχει χαθεί και έχουν απομείνει μόνο αποσπάσματα, αλλά μια δήλωση που αποδίδεται στον ρήτορα Αλκιδάμα χρησιμοποιεί πιθανώς τις Αλεάδες του Σοφοκλή ως μια από τις πηγές του. Σύμφωνα με τον Αλκιδάμα και άλλους, ο Άλεος ανακάλυψε ότι η Αυγή ήταν έγκυος και την έδωσε στον Ναύπλιο να την πνίξει, αλλά αντ’ αυτού ο Ναύπλιος την έδωσε στον βασιλιά της Μυσίας Τεύθραντα.
Η εκδίκηση
Ο γιος του Ναύπλιου Παλαμήδης πολέμησε στον Τρωικό πόλεμο, αλλά σκοτώθηκε από τους ομοεθνείς του Έλληνες, όταν χαρακτηρίστηκε από τον Οδυσσέα προδότης προδοσίας του Οδυσσέα. Ο Ναύπλιος πήγε στην Τροία για να ζητήσει δικαιοσύνη για το θάνατο του γιου του, χωρίς επιτυχία και τότε αναζήτησε εκδίκηση από τον βασιλιά Αγαμέμνονα και τους άλλους Έλληνες ηγέτες. Όταν τμήμα του Ελληνικού στόλου του Αγαμέμνονα επέστρεφε από την Τροία, συνάντησε μεγάλη καταιγίδα ανοικτά της νότιας Εύβοιας, στο ακρωτήριο Καφηρέας. Εκμεταλλευόμενος την κατάσταση ο Ναύπλιος άναψε φωτιές με φάρο στα βράχια, παρασύροντας τους Έλληνες ναυτικούς να κατευθυνθούν προς τις φωτιές, νομίζοντας ότι εντόπισαν ένα ασφαλές λιμάνι, με αποτέλεσμα πολλά πλοία να ναυαγήσουν. Ο Υγίνος προσθέτει ότι ο Ναύπλιος σκότωνε όσους Έλληνες κατάφερναν να κολυμπήσουν στην ξηρά.
Κλυταιμνήστρα και Αγαμέμνονας του Pierre-Narcisse Guérin, όπου ο Αίγισθος εμφανίζεται ως σκιώδης φιγούρα που σπρώχνει την Κλυταιμνήστρα. Pierre-Narcisse Guérin, Public domain, via Wikimedia Commons
Ο Ναύπλιος παρότρυνε επίσης με κάποιο τρόπο τις γυναίκες τριών Ελλήνων ηγετών να απατήσουν τους συζύγους τους και συγκεκριμένα τη γυναίκα του Αγαμέμνονα Κλυταιμνήστρα με τον Αίγισθο, τη σύζυγο του Διομήδη, Αιγιάλη με τον Κομήτη και τη σύζυγο του Ιδομενέα Μήδα με τον Λεύκο.
Ο Οίαξ και ο Ναυσιμέδων σκοτώθηκαν από τον Πυλάδη όταν πήγαν να βοηθήσουν τον Αίγισθο. Λέγεται επίσης ότι ο Ναύπλιος έπεισε τη μητέρα του Οδυσσέα Αντίκλεια ότι ο γιος της ήταν νεκρός και αυτή κρεμάστηκε.
Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, μια τοποθεσία στην Εύβοια αναφερόταν ως Λέσχη Νέων Ανδρών επειδή όταν ήρθε ο Ναύπλιος στη Χαλκίδα ως ικέτης, καταδιωκόμενος από τους Αχαιούς, οι κάτοικοι της πόλης του παρείχαν φρουρά νεαρών ανδρών, που βρισκόταν σε αυτό το μέρος.
Σύμφωνα με τον Απολλόδωρο, το στήσιμο των ψεύτικων πυρκαγιών ήταν συνήθεια του Ναύπλιου και ο ίδιος πέθανε με τον ίδιο τρόπο.
Πρώιμες πηγές
Ο Όμηρος αναφέρει την καταιγίδα και τον θάνατο του Αίαντα στους «Μεγάλους βράχους των Γύρων» (Οδύσσεια 4.500) αλλά πουθενά δεν αναφέρει τον Παλαμήδη ή την εκδίκηση του Ναύπλιου . Η τοποθεσία Γύρες είναι αβέβαιη, αν και ορισμένες μεταγενέστερες πηγές την εντοπίζουν κοντά στο ακρωτήριο Καφηρέας. Ωστόσο, οι Νόστοι πιθανότατα διηγήθηκαν την ιστορία, γνωρίζοντας από τον Απολλόδωρο, ότι ο Ναύπλιος αναφέρθηκε στο ποίημα και σύμφωνα με την περίληψη των Νόστων από τον Πρόκλο, η καταιγίδα σημειώθηκε στο ακρωτήριο Καφηρέας.
Η ιστορία του θανάτου του Παλαμήδη και της εκδίκησης του Ναύπλιου ήταν δημοφιλής, τουλάχιστον τον 5ο αιώνα π.Χ. Οι τραγικοί Αισχύλος, Σοφοκλής και Ευριπίδης έγραψαν όλοι θεατρικά έργα που ασχολούνταν με την ιστορία. Ο καθένας είχε ένα θεατρικό έργο με τίτλο Παλαμήδης. Επιπλέον, γνωρίζουμε δύο τίτλους, το Ναύπλιος Καταπλέων και το Ναύπλιος Πυρκαίος που αποδίδονται από τον Σοφοκλή, τα οποία να είναι ονόματα για το ίδιο έργο ή δύο ξεχωριστά έργα. Αν ισχύει το δεύτερο τότε ο Ναύπλιος Καταπλέων αναφερόταν στο ταξίδι του Ναύπλιου στο Ελληνικό στρατόπεδο στην Τροία για να ζητήσει δικαιοσύνη για τον θάνατο του γιου του είτε με την περιήγησή του ανά την Ελλάδα διαφθείροντας τις γυναίκες των Ελλήνων ηγετών. Σε κάθε περίπτωση, ο Ναύπλιος Πυρκαίος, αφορούσε στο άναμμα του ψεύτικου φάρου.
Όλα αυτά τα έργα έχουν χαθεί και υπάρχουν μόνο μαρτυρίες και αποσπάσματα. Ένα απόσπασμα από τον Παλαμήδη του Αισχύλου (για ποιον λόγο σκότωσες τον γιο μου;) φαίνεται να επιβεβαιώνει ότι ο Ναύπλιος πήγε στην Τροία και διαμαρτυρήθηκε για το θάνατο του γιου του. Ο Σοφοκλής εμφανίζει τον Ναύπλιο να εκφωνεί ομιλία για την υπεράσπιση του Παλαμήδη, αναφέροντας τις εφευρέσεις και ανακαλύψεις του, που ωφέλησαν πολύ το Ελληνικό στράτευμα. Στον Παλαμήδη του Ευριπίδη, ο γιος του Ναύπλιου, Οίαξ, που βρισκόταν με τον Παλαμήδη στην Τροία, αποφασίζει να ενημερώσει τον πατέρα τους για το θάνατο του αδελφού του, γράφοντας την ιστορία σε κουπιά και ρίχνοντάς τα στη θάλασσα, με την ελπίδα ότι κάποια θα επέπλεαν πίσω στην Ελλάδα και θα τα έβρισκε ο Ναύπλιος. Η προσπάθεια πέτυχε και ο Ναύπλιος μετέβη στην Τροία.
Αρκετά θεατρικά έργα ασχολήθηκαν με την ιστορία. Ο Φιλοκλής, ανιψιός του Αισχύλου και σύγχρονος του Ευριπίδη, έγραψε θεατρικό έργο με τίτλο Ναύπλιος.
Ναύπλιος και Παλαμήδης ήταν οι τίτλοι δύο θεατρικών έργων του Αττικού τραγικού Αστυδάμαντα του νεότερου του 4ου αιώνα π.Χ. όπως και ο ποιητής του 3ου αιώνα π.Χ. Λυκόφρων έγραψε επίσης έργο με τον τίτλο Ναύπλιος.
Συγκέντρωση Αργοναυτών, Αττικός ερυθρόμορφος κρατήρας, 460–450 π.Χ., Λούβρο (G 341). Louvre Museum, Public domain, via Wikimedia Commons
Ναύπλιος και Αργοναυτική εκστρατεία
Ναύπλιος ήταν επίσης το όνομα Αργοναύτη, ο οποίος ήταν ένας από αυτούς που προσφέρθηκαν εθελοντικά να οδηγήσουν την Αργώ μετά το θάνατο του πλοηγού Τίφυ. Σύμφωνα με τον Απολλώνιο Ρόδιο, ήταν γιος του Κλυτόνηου και άμεσος απόγονος του γιου του Ποσειδώνα και της Αμυμώνης, μέσω της γενεαλογίας: Ναύπλιος > Προίτος > Λέρνος > Ναύβολος > Κλυτόνηος > Ναύπλιος. Ωστόσο, για τον Υγίνο, ο γιος του Ποσειδώνα ήταν το ίδιο πρόσωπο με τον Αργοναύτη. Παρότι θα ήταν εύλογο για κάποιον Αργοναύτη να είναι εν ζωή την εποχή του Τρωικού Πολέμου, παρά για τον γιο του Ποσειδώνα και της Αμυμώνης και επομένως ο πατέρας του Παλαμήδη να ταυτίζεται με τον Αργοναύτη (αντί ο γιος του Ποσειδώνα) εντούτοις καμία σωζόμενη αρχαία πηγή δεν ταυτίζει τον Αργοναύτη με τον πατέρα του Παλαμήδη.
Πηγές – βιβλιογραφία
https://en.wikipedia.org/wiki/Nauplius_(mythology)
https://thehistorianshut.com/2022/06/20/nauplios-an-ancient-greek-human-trafficker-of-myth/
Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη, 2.1.5
Reviewed by Αρχαία Ελληνικά
on
Δευτέρα, Ιουνίου 27, 2022
Rating:
Δεν υπάρχουν σχόλια: