Ερμής ο Τριμέγιστος - Θωθ: Απόκρυφα μυστικά

ΘΩΘ ΤΩΝ ΑΙΓΥΠΤΙΩΝ, ΕΡΜΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, ΕΡΜΗΣ Ο ΤΡΙΣΜΕΓΙΣΤΟΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΛΑΩΝ. ΚΟΙΝΕΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ ΚΑΙ ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΑ

Γράφει ο Γεώργιος Βαξεβανίδης

Αυτό είναι το θέμα μας γι' απόψε. Και σχετίζεται με τις κοινές θεολογικές παραδοχές της αρχαιότητας στην Ελλάδα και στην Αίγυπτο και την κοσμογονία.

Είναι αλήθεια ότι ορισμένοι παραξενεύθηκαν γιατί επέλεξα να σας παρουσιάσω ένα θέμα που χαρακτηρίζεται εξαιρετικά δύσκολο. Κι αυτό γιατί αναφέρεται στο θολό τοπίο της μυθολογίας και άπτεται μιας ολόκληρης γκάμας επιστημών, όπως, η κοσμολογία, η προϊστορία, η αρχαιολογία, η θεολογία και άλλες. Και ακόμη γιατί έχουν γραφτεί γι' αυτό δεκάδες χιλιάδες προσεγγίσεις από επιστήμονες και ειδικούς μελετητές, πολλές από τις οποίες και αλληλοσυγκρούονται.

Εκ προοιμίου λοιπόν πρέπει να τονίσω ότι ερέθισμα γι' αυτή την επιλογή μου υπήρξαν τρεις λόγοι, τους οποίους θεωρώ σημαντικούς.

Πρώτον: Γιατί καταδεικνύει τις προαιώνιες σχέσεις των Ελλήνων με τους Αιγυπτίους.

Δεύτερον: Γιατί αναφέρεται σε πολλές, περίπου κοινές, όπως προείπα, θεολογικές παραδοχές των δύο λαών της αρχαιότητας.

Τρίτον: Γιατί ένα μέρος των τότε παραδοχών, κυρίως ως προς τη Δημιουργία, γίνεται αποδεκτό και από τη σύγχρονη επιστημονική κοινότητα.

Θα μου επιτρέψετε εισάγοντας το θέμα να κάνω μια αναδρομή στο χρόνο και στα γενεσιουργά αίτια της εμφάνισης των θεών και όσων θα σας εκθέσω στη συνέχεια. Όλα ξεκινούν από την εποχή που τα έντονα φυσικά φαινόμενα προκαλούν το δέος των ανθρώπων. Αυτό εξελίσσεται με την πάροδο των χιλιετιών σε θεοποίηση της φύσης και των εκδηλώσεών της. Όσο όμως αναπτύσσεται ο νεοφλοιός του εγκεφάλου, οι άνθρωποι περνούν εξελικτικά σε φάση αναζήτησης υπερβατικών δυνάμεων. Δυνάμεων, που καθώς πιστεύουν, ρυθμίζουν τη ζωή τους και τα του Σύμπαντος.

Ο φόβος του θανάτου, εξ άλλου, γεννά στην τότε ανθρωπότητα την ελπίδα ότι η ζωή δεν σταματά στη γήινη εγκαταβίωση αλλά συνεχίζεται και πέραν αυτής. Κι αυτό γιατί η θνητότητα και η φθορά του σώματος είναι εμφανής. Σηματοδοτεί ένα τέλος. Μια κατάσταση που ενστικτωδώς δεν είναι αποδεκτή από τον άνθρωπο. Δημιουργείται έτσι η ελπίδα και αυτή εδραιώνει βαθμηδόν την πίστη για την ύπαρξη αθάνατης ψυχής, η οποία αποχωρίζεται από το σώμα κατά τη στιγμή του θανάτου και ανέρχεται προς το υπερβατικό. Εκεί όπου υπάρχει αθανασία και κυριαρχούν οι θεοί, που όπως πιστεύουν, θα κρίνουν τις πράξεις του ανθρώπου στη γη.

Θα ακολουθήσει μια μακραίωνη εξελικτική πορεία στις ανθρώπινες παραδοχές ως προς την αθανασία της ψυχής και την κυρίαρχη παρουσία των Θεών. Και στη διάρκειά της η λατρεία αποκτά τύπους και ισχυροποιείται η πίστη για ζωή μετά το θάνατο. Αλλά…...Το να θελήσει κανείς να παρακολουθήσει αυτή την πορεία είναι ουτοπικό. Ψήγματα μόνον περιέρχονται σε γνώση μας από την ερμηνεία των μύθων και από τα ευρήματα των αρχαιολόγων στους λατρευτικούς χώρους, όπως είναι οι ναοί, οι βωμοί, τα νεκροταφεία αλλά και από τα κτερίσματα.

Ας έρθουμε τώρα στις παραδοχές Ελλήνων και Αιγυπτίων, που αποτελούν και το κύριο θέμα μας. Είναι γεγονός ότι αν κάποιος θελήσει να μπει στο λαβύρινθο της Ελληνικής μυθολογίας και εκείνης της γενέθλιας γης των μελών του Συνδέσμου μας, της Αιγύπτου και να περπατήσει στους δαιδαλώδεις διαδρόμους της, θα διαπιστώσει πως η σχέση των Ελλήνων με τους Αιγυπτίους χάνεται στα βάθη των χιλιετιών μέχρις εκείνων της προϊστορίας. Ιδιαίτερα αν επιμερίσει τη μελέτη στις θεολογικές και κοσμολογικές δοξασίες τους θα ανακαλύψει πάμπολλα κοινά στοιχεία.

Κεφαλή του Άμμωνα Δία -Χαλκιδική

---

Ασφαλώς θα σας έτυχε να διαβάσετε ή να ακούσετε πολλά γι' αυτή τη σχέση. Γι' αυτό δεν θα σας κουράσω με επαναλήψεις. Ενδεικτικά μόνον θα αναφερθώ στο χώρο της θεολογίας, υπενθυμίζοντάς σας ότι από τους αρχαϊκούς χρόνους ο Αμμων ήταν ήδη γνωστός στην Ελλάδα ως Αμμων Ζευς και διέθετε δικούς του ναούς, όπως αυτοί που ανακαλύφθηκαν στον Ωρωπό και στο Γύθειο. Αλλά και ή Ίσιδα, της οποίας αρχαίος ναός αποκαλύφθηκε πρόσφατα στην περιοχή της Νέας Μάκρης.

Ιερό των Αιγυπτίων θεών, δεξιά η Ίσιδα -Δήμητρα -Μαραθώνας

---

Και δεν είναι μόνον αυτά, δεδομένου ότι στα κυριότερα ελληνικά μουσεία μπορεί κανείς να δει αγάλματα αιγυπτιακών θεοτήτων, πράγμα που αποτελεί ένδειξη κοινών θρησκευτικών πεποιθήσεων.

Ιδιαίτερα κατά την εποχή των Πτολεμαίων στην Αίγυπτο, στην οποία θα αναφερθούμε στη συνέχεια, η σχέση αυτή των δύο λαών οδήγησε στην προσπάθεια ταύτισης θεοτήτων του αιγυπτιακού πανθέου με θεότητες των Ελλήνων. Κι αυτή είναι γνωστή ως "θρησκευτικός συγκρητισμός".

Θα αναφερθώ σε μια μορφή του αιγυπτιακού πανθέου, από τις λιγότερο γνωστές στον πολύ κόσμο, αλλά πασίγνωστη στους εσωτεριστές και τους ιστορικούς, τον Θωθ ή Τεούχ και τον Ολύμπιο Ερμή του ελληνικού Δωδεκαθέου. Κι αυτό γιατί από τις δύο αυτές θεότητες προέκυψε μια μορφή που δεν ήταν ούτε ο Θωθ ούτε ο Ολύμπιος Ερμής. Ήταν ένας συγκερασμός των δύο. Και σ' αυτή τη νέα μορφή δόθηκε το όνομα Ερμής ο Τρισμέγιστος.

Φαραωνικό κόσμημα που βρέθηκε στην Αίγυπτο θεωρείται ότι κατασκευάστηκε το 3000 π.Χ και είναι από Μετεωρίτη

---

Υποστηρίζεται μάλιστα από πολλούς ερευνητές ότι ονομάσθηκε Τρισμέγιστος διότι κατείχε τα τρία μέρη της κοσμικής σοφίας. Δηλαδή της αστρολογίας, που θεωρείται ότι αναφέρεται στη σελήνη. Της Αλχημείας, που αποδίδεται στον ήλιο. Και της Θεουργίας, που πίστευαν, όπως θα πούμε πιο κάτω, ότι σχετίζεται με τους αστέρες. Αυτή η ταύτιση των δύο θεοτήτων σε μια μορφή, ανέδειξε μάλιστα ένα κυρίαρχο θρησκευτικό φιλοσοφικό και πρακτικό ρεύμα, πού ο απόηχός του φτάνει μέχρι τη σύγχρονη εποχή.

Ο Ερμής Τρισμέγιστος με τρεις κεφαλές σε ανάγλυφο από την αρχαιότητα

---

Πρέπει, ξεκινώντας την αναφορά μας στις δύο αυτές θεότητες να τονίσουμε ότι στις αρχέγονες περιόδους του αιγυπτιακού πολιτισμού θεωρούσαν τον Θωθ θεό της Σελήνης και από το σεληνιακό συσχετισμό του δέχονταν ότι αντλεί την πολυμορφία του, καθώς εκφράζεται με πολλά και διαφορετικά πρόσωπα. Στην πραγματικότητα, όσα αναφέρονται σ' αυτόν έχουν τις ρίζες τους στο ότι οι φάσεις της Σελήνης ήσαν τόσο σημαντικές για τους ρυθμούς της αιγυπτιακής ζωής, ώστε ο Θωθ να θεωρηθεί αρχή της κοσμικής τάξης.

Ο Θώθ ως Πίθηκος Μπαμπουίνος αιγυπτιακό άγαλμα - Μουσείο του Λούβρου

---

Τον θεωρούσαν κύριο της Γνώσης όλων των Επιστημών και προσωποποίηση της κατανόησης και της λογικής. Και πίστευαν ότι εκείνος ήταν που οδηγούσε το νεκρό στο βασίλειο των θεών για να ακολουθήσει η κρίση της ψυχής του.

Ο Θωθ, εμφανίζεται επίσης σε άλλους μύθους σαν βασιλιάς και αρχιερέας της μυθικής Ατλαντίδος και ιδρυτής της πρώτης αποικίας της χαμένης ηπείρου στην Αίγυπτο. την οποία κυβέρνησε επί αιώνες, υπερβαίνοντας σε χρόνο τη διάρκεια της ζωής των ανθρώπων.

Θωθ αριστερά και Σεσχάτ δεξιά - Ο Θωθ θεωρήθηκε γραφέας των θεών, όπου κρατούσε μια μεγάλη βιβλιοθήκη με παπύρους, στην οποία τον βοηθούσε μία από τις συζύγους του, η Seshat (η θεά της γραφής) Επίσης συνδέθηκε με τους Αιγυπτίους με την ομιλία, τη λογοτεχνία, τις τέχνες, τη μάθηση. Ο ίδιος, επίσης, ήταν ένας καταμετρητής και εγγραφής του χρόνου.

Πολλοί αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι Seshat εφηύρε τη γραφή, ενώ Θωθ την δίδαξε στην ανθρωπότητα. Ήταν γνωστή ως «κυρία της Βουλής των Βιβλίων», υποδεικνύοντας ότι πήρε επίσης τη φροντίδα της βιβλιοθήκης του Θωθ με τα ξόρκια και τα ειλητάρια.Άλλοτε λοιπόν ο Θωθ εμφανίζεται σαν θεότητα των Αιγυπτίων και άλλοτε αμφισβητείται η ύπαρξή του και υποστηρίζεται, ότι όσα αποδίδονται σ' αυτόν, αποτελούσαν διδαχές του ιερατείου.

Από αριστερά Ερμής, Διόνυσος, Δήμητρα, Άρης από μετόπη του Παρθενώνα -Κλεμμένο και βρίσκεται τώρα στο Βρετανικόα Μουσείο

---

Ο ΟΛΥΜΠΙΟΣ ΕΡΜΗΣ

Ο Κικέρων, ένας από τους μεγαλύτερους Λατίνους ρήτορες και συγγραφείς, υποστήριξε ότι ο Ολύμπιος Ερμής είναι εκείνος που δίδαξε στους Αιγυπτίους τους νόμους και το αλφάβητό τους και αναφέρει επί λέξει "είναι εκείνος που οι Αιγύπτιοι αποκαλούν Θωθ". Την άποψη αυτή δέχεται και ο Έλληνας γραμματικός από τη Μακεδονία Ιωάννης Στοβαίος, που έγραψε την ανθολογία της ελληνικής γραμματείας τον 5ο αιώνα μ. Χ.

Η καταγωγή του Ολύμπιου Ερμή, από την άλλη μεριά, είναι πολύ μακρινή και συνδέεται με την προϊστορική Ελλάδα, καθώς υπάρχουν στοιχεία που μαρτυρούν ότι η πίστη στην ύπαρξή του ήταν διαδεδομένη στην προμινωική Κρήτη και σε άλλες περιοχές της αρχαίας Ελλάδας.

Ορισμένοι μάλιστα τον συνδέουν με τα Καβείρια μυστήρια, τα πιο αρχέγονα μυστήρια της ελληνικής επικράτειας. Θα σας θυμίζω ακόμη ότι θεωρείται ο πρώτος δάσκαλος του ανθρώπινου γένους, καθώς πιστευόταν ότι εισήγαγε τα γράμματα και τις επιστήμες στην ανθρωπότητα. Μάλιστα η λέξη ερμηνεία προέρχεται από το όνομά του και αρχικά σήμαινε την σε βάθος γνώση.

Οι ιδιότητες όμως που κυρίαρχα του απέδιδαν ήσαν εκείνη του αγγελιοφόρου των θεών και του προστάτη του εμπορίου, καθώς πίστευαν ότι αυτός γνώρισε στην ανθρωπότητα τα μέτρα και τα σταθμά. Κι ακόμη πρέσβευαν ότι αυτός οδηγούσε τις ψυχές των νεκρών στον ’δη, όπως και ο Θωθ.

Αμφίπολη Λόφος «Καστά» Ο ψυχοπομπός Ερμής

---

Μεγάλο μέρος των ερευνητών τοποθετεί την εμφάνισή του στο ελληνικό πάνθεο στην ένατη προ Χριστού χιλιετία. Υπάρχουν όμως και ορισμένοι μελετητές, που δέχονται παρουσία του γύρω στο 25.000 π.Χ. και διατείνονται ότι διετέλεσε αντιβασιλέας του Κρόνου στην Αίγυπτο και δάσκαλος του Οσίριδος και της Ισιδος. Πίστευαν εξ άλλου ότι χρησιμοποιούσε για τις δραστηριότητες του τη σκοτεινή νύχτα γι' αυτό και εμφανίζεται επίσης ως σεληνιακός θεός.

Ο Θωθ κρατώντας την έννοια της γραφής συνοδεύει μορφή πιθανά βασιλική ως ψυχοπομπός δεξιά κάτω με σκούρο ιερογλυφικό το πτηνό Ίβις που αναφέρεται και στον θεό Θώθ που έχει και κεφαλή Ίβιδος

---

Ο Ερμής συνοδεύει μια νεκρή γυναίκα στον κάτω Κόσμο αριστερά του ο βαρκάρης Χάροντας ,παντού υπάρχουν ψυχές που πετούν στην σκηνή του δρώμενου (αττική λήκυθος 450 π.Χ.)

Σημειώστε ότι ο Κικέρων, ένας από τους μεγαλύτερους Λατίνους ρήτορες και συγγραφείς, υποστήριξε ότι ο Ολύμπιος Ερμής είναι εκείνος που δίδαξε στους Αιγυπτίους τους νόμους και το αλφάβητό τους και αναφέρει επί λέξει "είναι εκείνος που οι Αιγύπτιοι αποκαλούν Θωθ". Την άποψη αυτή δέχεται και ο Έλληνας γραμματικός από τη Μακεδονία Ιωάννης Στοβαίος, που έγραψε την ανθολογία της ελληνικής γραμματείας τον 5ο αιώνα μ. Χ.

Ιστορικοί, αρχαιολόγοι, θρησκευτικοί ηγέτες και γενικά άνθρωποι της διανοήσεως έχουν δημοσιεύσει πληθώρα πραγματειών και μας κληροδότησαν αμύθητο πλούτο στοιχείων γι' αυτές τις δύο μορφές. Μάλιστα στη ρωσική ακαδημία γίνεται δεκτό ότι: "Ο Ερμής είναι ένα συμβολικό όνομα που αντιπροσωπεύει συγχρόνως έναν θεό και έναν άνθρωπο. Ως άνθρωπος είναι ένας μεγάλος μύστης, θεματοφύλακας απόκρυφων παραδόσεων, που οι Έλληνες μαθητές των Αιγυπτίων, τον ονόμαζαν Τρισμέγιστο".

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΠΤΟΛΕΜΑΙΩΝ

Ας έρθουμε τώρα στην άκρως ενδιαφέρουσα περίοδο των ελληνιστικών χρόνων και ειδικότερα εκείνη της βασιλείας του Πτολεμαίου του Σωτήρα (305-283 π.Χ) στην Αίγυπτο. Αυτή την περίοδο ξεκινά μια προσπάθεια να ενοποιηθεί η αιγυπτιακή θρησκεία με τη θρησκεία των Ελλήνων κυβερνητών. Η πολιτική του Πτολεμαίου αποσκοπούσε στο να βρεθούν θεότητες που θα ενέπνεαν το σεβασμό και στις δύο εθνότητες. Σας είναι γνωστή η ιστορία με τον Σέραπη. Τότε οι δύο θεότητες, ο Θωθ και ο Ερμής ταυτίζονται από τους Έλληνες και τους Αιγυπτίους σε μια μορφή, τον Ερμή τον Τρισμέγιστο.

Δημιουργείται έτσι ένας σαγηνευτικός μύθος που εμφανίζει τον Ερμή τον Τρισμέγιστο αρχικά σαν Ατλάντειο βασιλέα και αρχιερέα, μέγα μύστη και τέλος σαν θεό. Οι χρονολογικές αναφορές του Αιγύπτιου αρχιερέα και ιστορικού του 3ου π. Χ. αιώνα Μανέθωνα, που έγραψε την ιστορία της Αιγύπτου στα ελληνικά, τοποθετούν τον Ερμή τον Τρισμέγιστο στην εποχή των θεών. Δηλαδή κατά την Ανώτερη Παλαιολιθική Εποχή, κατά την οποία, έχουμε και τις πρώτες ουσιαστικές ενδείξεις για την ύπαρξη κοινής κατά περιοχές πίστης, που επικεντρώνεται στο υπερφυσικό και στην μαγεία.

Ερμής και Θωθ

---

Το αιγυπτιακό ιερατείο απέδιδε σ' αυτόν πολλές από τις ιερές γραφές, ανάμεσα στις οποίες συγκαταλέγεται η Βίβλος των Αναπνοών, ένα τμήμα της Βίβλου των Νεκρών, ο Σμαράγδινος Πίνακας και το Κυμβάλιο, που πρωτοεμφανίσθηκε σε έντυπη μορφή το 1907. Μια πραγματεία, που στο μεγαλύτερο μέρος της είναι αποδεκτή και από τη σύγχρονη επιστήμη.

Υπήρξε λοιπόν και στους δύο λαούς η μορφή του Θωθ - Ερμού ως σύμβολο της θείας διάνοιας, " ζων λόγος" και "ενσαρκωμένη σκέψη ". Κι αυτό έφτασε μέχρι τις μέρες μας, δεδομένου ότι στην Εσωτερική Παράδοση ο Ερμής συμβολίζει το Λόγο, ως σχέση που υπάρχει στο σύνολο όλων των δυνάμεων στο Σύμπαν. Αλλά οι προσεγγίσεις του έργου του Ερμού του Τρισμέγιστου από τους εσωτεριστές δεν είναι του παρόντος. Αυτό, έστω κι αν γινόταν επιγραμματικά, θα απαιτούσε ολόκληρη σειρά ημερίδων.

Δεξιά ο θεός Θωθ Στην τέχνη, ο Θωθ συνήθως απεικονίζεται με το κεφάλι του πουλιού ἶβις, και την καμπύλη του ράμφος προς τα κάτω της ίβιδος το οποίο μοιάζει με την ημισέληνο

---

Σ' αυτούς τους χρόνους, λοιπόν, ο Ερμής ο Τρισμέγιστος, πολύ προ του φαραώ Αχενατόν, συλλαμβάνει την ιδέα της ύπαρξης ενός Νου - Θεού, δημιουργού και κυβερνήτη του Σύμπαντος. Στα έργα του εμφανίζεται να έχει ένα νοερό διάλογο με το Δημιουργό, ο οποίος, κατά το μύθο, του αποκάλυψε τη φύση της δημιουργίας στη μεγαλειώδη έκτασή της.

Ειδικότερα, σε κείμενο του Ερμού του Τρισμεγίστου που είναι γνωστό ως Σμαράγδινος Πίνακας, αναφέρεται επί λέξει: " Και αφού μου είπε αυτά (εννοεί τον Δημιουργό) αναμείχθηκε με τις δυνάμεις. Και εγώ, αφού ευχαρίστησα και ευλόγησα τον Πατέρα των όλων, πήρα την άδεια να φύγω, αφού ενδυναμώθηκα και διδάχτηκα την φύση του Παντός και το υπέροχο όραμα".

Γίνεται μάλιστα δεκτό από ορισμένους ότι η σοφία και οι διδαχές του εξάπλωσαν τη φήμη του και πέρα από την αφρικανική ήπειρο και σύμφωνα με κάποιες καταγραφές και στη Νότια και Κεντρική Αμερική. Εδώ είναι σαφές ότι επιχειρείται συσχετισμός των Ίνκας και των Μάγιας, ως αποδεκτών των ερμητικών παραδοχών. Και ο μύθος συμπληρώνεται με την αναφορά ότι όταν έφτασε το τέλος της γήινης παρουσίας του, ανήγειρε τη Μεγάλη Πυραμίδα, το ταφικό μνημείο του Χέοπος, το μόνο σωζόμενο από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, πάνω από την είσοδο των Μεγάλων Αιθουσών του Αμενέτ, που οι Έλληνες ονόμασαν Αμένθη.

Προστίθεται ότι τοποθέτησε στη Μεγάλη Πυραμίδα τα αρχεία του. Όρισε ως φύλακες των μυστικών εξελιγμένα άτομα της φυλής του και οι απόγονοι τους έγιναν ιερείς της πυραμίδας ενώ ο ίδιος θεοποιήθηκε από τους επιγενόμενους.

Αίγυπτος, Ο Θωθ σε σκάλισμα

Θα κάνουμε τώρα μια ενδιαφέρουσα παρένθεση.

Με το όνομα Αμενέτ οι αρχαίοι Αιγύπτιοι αποκαλούσαν ένα μυστικό χώρο κατοικίας των νεκρών, απρόσιτο στον κόσμο των ζωντανών, που πίστευαν πως υπήρχε άλλοτε κάτω από τη γη, όπως στην περίπτωση της νεκρόπολης της Γκίζας και άλλοτε στους ουρανούς.

Αξίζει να θυμίσουμε ότι στην Μεγάλη Πυραμίδα δεν βρέθηκε η σαρκοφάγος του Χέοπα και στις μέρες μας ερευνάται ένας χώρος μέσα σ' αυτήν, στον οποίο πιθανολογείται ότι φυλάσσονται τα αρχεία της ανθρώπινης ιστορίας εποχών ακόμη και προ της Ατλαντίδος.

Σημειώστε ότι πολλές από τις καταγραφές ελέγχονται για την ακρίβειά τους, δεδομένου ότι υπάρχει χρονολογική σύγχυση και κάποτε αίρονται από τις σύγχρονες επιστημονικές διαπιστώσεις. Οπωσδήποτε όμως είναι ενδεικτικές της προσπάθειας για ιστορική τεκμηρίωση του μύθου.

Ας επιστρέψουμε τώρα στον Ερμή τον Τρισμέγιστο.

Ο Θωθ σε μορφή μπαμπουίνου σε ένα Αιγυπτιακό αγαλματίδιο. - Ο Δαρβίνος δεν αναφέρει ότι καταγόμαστε από τον πίθηκο;

Κατά τις αναφορές του Στοβαίου και όχι μόνον, ο Ερμής ο Τρισμέγιστος είχε γράψει 42 βιβλία, εκ των οποίων τα 6 αφορούν τις ιατρικές του γνώσεις ενώ τα υπόλοιπα 36 είναι φιλοσοφικού και κοσμολογικού περιεχομένου. Τα βιβλία αυτά, πάντα κατά τους ισχυρισμούς του Στοβαίου, ήσαν γραμμένα στην ιερογλυφική γραφή και κρυμμένα στους αιγυπτιακούς ναούς και στις πυραμίδες.

Τα κυριότερα από τα έργα αυτά είναι ο Σμαράγδινος Πίνακας, που σύμφωνα με άλλες καταγραφές, βρέθηκε στον τάφο του Ερμού του Τρισμέγιστου και το άλλο είναι οι 7 Νόμοι που καθορίζουν τα πάντα: Τον Κόσμο, τους Ανθρώπους, τη Φύση. Το έργο αυτό έγινε γνωστό, όπως σας είπα, πρόσφατα ως Κυμβαλίων ή Κυμβάλιο.

Αυτές οι διδασκαλίες ήσαν άγνωστες στους πολλούς για αιώνες. Υπήρχαν όμως μύστες που διατήρησαν μεγάλο μέρος της διδασκαλίας του Ερμού, τη διαφύλαξαν και τη μετέφεραν από γενιά σε γενιά. Σημαντικό μέρος των έργων αναφέρεται στη Δημιουργία, στην ενότητα των πάντων.

Τα κείμενα αυτά, σύμφωνα με κάποιες αναφορές, βρέθηκαν από τον αρχιερέα των ναών της Αθηνάς και του Ποσειδώνα στην αρχαία Αθήνα, τον Βούτη, γιο του βασιλιά της Αττικής Πανδίονα. Αυτός, κατά το μύθο, ακολούθησε τον βασιλιά της Κρήτης Μίνωα στην Αίγυπτο και τα μετέφρασε από την ιερογλυφική γραφή. Σύμφωνα όμως με άλλες πληροφορίες βρέθηκαν από τον νεοπυθαγόρειο φιλόσοφο του 1ου π. Χ. αιώνα, τον Απολλώνιο τον Τυανέα και άλλοι αποδίδουν την εύρεσή τους στον Αλέξανδρο.

Έτσι, από το όνομά του, προέκυψε ο Ερμητισμός, ως πρακτική αλλά και ως διανοητικό κίνημα κοινωνικών τάξεων της κατεχόμενης από τους Ρωμαίους Αιγύπτου, το οποίο διαδόθηκε ευρύτατα στην Ανατολή κατά τους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες.

Κατά την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή εποχή οι διδασκαλίες του Ερμή του Τρισμέγιστου εξελληνίστηκαν λόγω της επιρροής των στωικών και των νεοπλατωνικών και απέκτησαν έναν λιγότερο πρακτικό και πιο φιλοσοφικό χαρακτήρα, επικεντρωμένο στο μυστικισμό και την αλχημεία, ως οδό για τη θεουργία. Δηλαδή "την ενσυνείδητη συμμετοχή του ανθρώπου στο Θείο Έργο".

Οι Έλληνες που είχαν σπουδάσει στην Αίγυπτο, ήσαν γνώστες των γραπτών του Ερμή του Τρισμέγιστου, ιδιαίτερα εκείνων που αφορούν στα μυστήρια και στη θεουργία, αλλά δε μιλούσαν ανοικτά για αυτά, τηρώντας όρκους μυστικότητας.

Έχει μάλιστα διατυπωθεί η άποψη ότι ο Ερμής, ως Ατλάντειος βασιλιάς, γνώριζε καλά τα καταστροφικά αποτελέσματα που είχε για την τότε ανθρωπότητα η ανεξέλεγκτη διασπορά των μυστηρίων. Μια διασπορά που σύμφωνα με κάποιους συγγραφείς, οδήγησε στην καταστροφή της Ατλαντίδος και έδωσε εντολή στους μαθητές του να τηρούν απόλυτη σιγή για τα μυστικά της φύσης και τα "Θεϊκά μυστήρια ".

Θα σας θυμίσω τώρα ότι από τους προϊστορικούς χρόνους η γνώση είχε έντονο χρώμα αποκρυφισμού, καθώς ήταν κτήμα λίγων μυημένων. Αυτό είναι εμφανές και στην αρχέγονη παραδοχή για την τοποθέτηση και φρούρηση των αρχείων του Ερμή στην Μεγάλη Πυραμίδα.

Ο Μανέθων, σημειώστε, υποστηρίζει ότι τα βιβλία του Ερμή του Τρισμέγιστου αντέγραψε ο Μωυσής, ο οποίος σύμφωνα με την Βίβλο, μεγάλωσε μέσα στην βασιλική οικογένεια της Αιγύπτου, ήταν αρχιερέας του Όσιρη και μυημένος στα αρχαία αιγυπτιακά μυστήρια. Ορισμένοι σύγχρονοι ερευνητές μάλιστα ισχυρίζονται ότι ο Μωυσής έζησε την εποχή που Φαραώ ήταν ο Αχενατόν, ο οποίος είχε επιβάλει τον μονοθεϊσμό στην Αίγυπτο γύρω στο 1300 πΧ.

Αντιγραφή των ερμητικών κειμένων αποδίδεται και σε άλλες μεγάλες θρησκευτικές μορφές, όπως από τον Ζαρατούστρα των Περσών, ιδρυτή του Ζωροαστρισμού, τον Λάο Τσε των Κινέζων, ιδρυτή του Ταοϊσμού, τον Ορφέα των Ελλήνων και άλλους. Και για το λόγο αυτό διαπιστώνουμε κοινά στοιχεία στις θρησκευτικές παραδοχές πολλών λαών.

Τα ερμητικά κείμενα, στα χρόνια του ιδρυτή της δυναστείας των Πτολεμαίων, είχαν συγκεντρωθεί στη Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας. Αλλά ένα μεγάλο μέρος τους καταστράφηκε κυρίως κατά την περίοδο της ρωμαϊκής κατοχής.

Το τελειωτικό χτύπημα σ΄ αυτό το Ναό της Γνώσης επήλθε επί αυτοκράτορος Θεοδοσίου, το 391 μ. Χ. όταν η βιβλιοθήκη καταστράφηκε κατ' εντολήν του τότε αρχιεπισκόπου Αλεξανδρείας Θεόφιλου. Υπήρξαν όμως φωτισμένες προσωπικότητες του χριστιανικού και αργότερα του αραβικού κόσμου που κατάφεραν να διασώσουν ένα σημαντικό μέρος από τον πλούτο της βιβλιοθήκης του Πτολεμαίου. Και ανάμεσα σ' αυτά και ορισμένα ερμητικά κείμενα, όπως ο Σμαράγδινος Πίνακας και το Κυμβάλιο.

Έτσι, ο αποκρυφισμός, κύριο χαρακτηριστικό των έργων του Ερμού του Τρισμεγίστου, μεταφέρθηκε από τους Αραβες, μαζί με τους θησαυρούς της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, στη Δύση και εμφανίζεται εντονότερος κατά το Μεσαίωνα.

Τότε, όμως, καθώς γνωρίζετε, ο θρησκευτικός φανατισμός και ο σκοταδισμός θεωρούσε ως αποκυήματα του διαβόλου πολλά μεταρρυθμιστικά κινήματα. Χαρακτηριστικά αναφέρω εκείνο του Ιταλού φιλόσοφου Τζιορντάνο Μπρούνο, αλλά και το Ροδοσταυρικό του 17ου αιώνα, τα οποία υπήρξαν πρόδρομοι του Διαφωτισμού. Οι εκφραστές αυτού του σκοταδισμού απέδιδαν κάθε επιστημονική ανακάλυψη, σε σατανικές δυνάμεις γι' αυτό οι πρωτεργάτες της ερευνούσαν κρυπτόμενοι, δεδομένου ότι όσοι αποκαλύπτονταν, χαρακτηρίζονταν μάγοι και τους έκαιγαν στις πυρές της Ιεράς Εξέτασης, όπως έγινε με τον Τζιορντάνο Μπρούνο.

Ο ΣΜΑΡΑΓΔΙΝΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ

Ας έρθουμε τώρα στον Σμαράγδινο Πίνακα, που η απώτατη καταγωγή του, κατά την επικρατέστερη εκδοχή, χάνεται στη προφαραωνική Αίγυπτο και υποτίθεται πως διδάσκονταν στους μύστες από τους Αιγυπτίους ιερείς πολύ πριν από την εποχή του Πλάτωνα.

Σ' αυτόν περιέχονται κοσμογονικές και φιλοσοφικές απόψεις, που σήμερα υποστηρίζονται από την πλειονότητα των εσωτεριστικών ταγμάτων. Και στις μέρες μας, ορισμένες από αυτές τις απόψεις, υιοθετούνται και από την επιστημονική κοινότητα. Ειδικότερα, στον Σμαράγδινο Πίνακα αναφέρεται ότι: (σας διαβάζω στο σχετικό απόσπασμα):

"Είναι αληθέστατο, αψευδέστατο, βεβαιότατο. Αυτό που είναι Κάτω, αναλογεί προς αυτό που είναι ’νω κι αυτό που είναι ’νω αναλογεί προς αυτό που είναι Κάτω, για να γίνουν τα θαυμάσια του Ενός ΅όνου Πράγματος"… Αυτή είναι μια από τις πλέον γνωστές αρχές της Ερμητικής κοσμολογίας.

Στην ουσία, η αρχή αυτή αναφέρεται στην ενότητα και στη σχέση και στην αλληλεπίδραση του Μακρόκοσμου, δηλαδή του Σύμπαντος, με τον Μικρόκοσμο. Και υποστηρίζεται πως όσα συμβαίνουν στο Σύμπαν, αναλογικά συμβαίνουν, ως κοσμικές αντανακλάσεις και στον μικρόκοσμο και επηρεάζουν και τον άνθρωπο, ο οποίος αποτελεί και αυτός μέρος του σύμπαντος.

Ένα δεύτερο απόσπασμα αναφέρει:

"Όπως όλα τα πράγματα προήλθαν από το Ένα, δια του διαλογισμού του Ενός, έτσι κι όλα τα πράγματα γεννήθηκαν απ' αυτό το μοναδικό πράγμα δια της Προσαρμογής". Και σ' αυτό είναι εμφανής η αναφορά στην ενότητα των πάντων, αποδεκτή σήμερα και από την κβαντική φυσική και από μεγάλο μέρος των σύγχρονων θρησκειών. Και ταυτόχρονα είναι εμφανής η πίστη σε υπερβατικό Δημιουργό και στην εξελικτική πορεία της έμβιας παρουσίας, όπως την γνωρίζουμε σήμερα και όχι μόνον. Και λέω όχι μόνο δεδομένου ότι εξελικτική πορεία διαπιστώνεται σε κάθε τι που συγκροτεί το προσιτό σ' εμάς Σύμπαν.

Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΚΡΗΞΗ

Όσα σας επισήμανα προηγουμένως αναφέρονται στο κοσμογονικό μέρος της διδασκαλίας του Ερμή του Τρισμέγιστου. Ας σταθούμε τώρα στο μέρος που άπτεται των συγχρόνων επιστημονικών παραδοχών. Σας είναι γνωστή η θεωρία για την Μεγάλη Έκρηξη. Θα μου επιτρέψετε να θυμίσω ότι στην επιστήμη της κοσμολογίας, ονομάζεται Μεγάλη Έκρηξη (Μπιγκ Μπανγκ) η θεωρία σύμφωνα με την οποία το Σύμπαν δημιουργήθηκε πριν από περίπου 13,7 δισεκατομμύρια γήινα χρόνια, με ένα τρόπο που προσομοιάζει με έκρηξη.

Σήμερα οι αστροφυσικοί δέχονται στην πλειονότητά τους ότι συνέβη μια εκθετική και απότομη διαστολή από κάποιο απειροελάχιστο "σημείο", που πριν είχε υποατομικές διαστάσεις. Αυτό επεκτάθηκε σε κοσμική κλίμακα και από το άχωρο δημιουργήθηκε ο χώρος και από το άχρονο ο χρόνος.

Με την έκρηξη αυτή, η ακινησία μετατράπηκε σε κραδασμικότητα, σε κίνηση. Και από αυτήν την κίνηση προήλθε η ενέργεια, που σταδιακά κατέπιπτε σε συχνότητα και δημιούργησε την ύλη, όπως την αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος. Χιλιάδες χρόνια πριν ο Ερμής ο Τρισμέγιστος είχε πει γι' αυτό το γεγονός ότι: "Τίποτε δεν είναι ακίνητο. Όλα δονούνται". Και ακόμη ότι: "Όλα αυτά λαμβάνουν μέρος στο χώρο των συμπάντων κόσμων και αποτελούν κοίλα στοιχεία περιδινούμενων κυκλώνων ενεργείας".

ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ

Πέρα όμως από τη Δημιουργία, στα ερμητικά κείμενα γίνεται αναφορά στη εξέλιξη και την διάλυση των όντων.

Αυτή την εξέλιξη ο Πλάτων την αποδίδει σε φωτοφόρα όντα, που τα ονομάζει κατώτερους θεούς και όπως λέει, "κατ' εντολή των θεών επεμβαίνουν στους γενετικούς κώδικες των όντων και στην εξελικτική πορεία του γόνου". Νομίζω ότι δεν θα ήταν υπερβολή να πει κανείς ότι πριν από ολόκληρες χιλιετίες διατυπώθηκαν θεωρίες όπως αυτή, που εκφράζει, κατά το μέρος της εξέλιξης και σύγχρονες επιστημονικές παραδοχές.

Προκύπτει λοιπόν το ερώτημα αν τα φωτοβόλα όντα του Πλάτωνος είναι οι αστέρες. Κι αυτό γιατί η επιστήμη δέχεται σήμερα ότι στα μεσοαστρικά διαστήματα δημιουργήθηκαν ενώσεις του άνθρακα, όπως αυτές που συνθέτουν την έμβια ύλη και κατ' επέκταση και το ανθρώπινο σώμα.

Μη σας φανεί παράξενο. Αυτό αποτελεί σχεδόν καθολική επιστημονική παραδοχή. Μάλιστα ο πρώην Πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης αστροφυσικός Γιώργος Γραμματικάκης στο βιβλίο του " Η κόμη της Βερενίκης" έχει γράψει ότι "είμαστε γέννημα των άστρων". Αλλά και η αναφερθείσα επέμβαση στους γόνους, μήπως δεν είναι αυτή η σύγχρονη επιστημονική προσπάθεια για επέμβαση στο Ντι Εν Έι;. Ένα πεδίο που σήμερα έχει καταστεί προσβάσιμο και στον άνθρωπο;

ΜΟΝΟΘΕΙΣΜΟΣ

Στην Ερμητική Θεολογία, εξ άλλου, κυριαρχεί ο Μονοθεϊσμός, όπως ακριβώς εκφράστηκε από τον Ερμή τον Τρισμέγιστο.

Ειδικότερα στο Σμαράγδινό Πίνακα αναφέρεται ένας Θεός - Δημιουργός. Το σχετικό κείμενο έχει ως εξής:

"Η δόξα των πάντων είναι ο Θεός. Αρχή των όντων είναι ο Θεός και νους και φύση και ύλη και όλα αυτά εν σοφία εις υπόδειξη όλων…"

Και σε άλλο σημείο συμπληρώνεται:

" Αυτά είπε ο Κύριος και Θεός μας και ανέμειξε το νερό με τη γη, ανακινώντας το μίγμα και εμφύσησε σ' αυτό πνεύμα…Από αυτό το μίγμα, συνεχίζει, έπλασε ζώδια με μορφή ανθρώπου. Και μόλις έγινε αυτό, είπε ο Θεός: Αυξάνεστε και πληθύνεστε εν πλήθη όλα τα δημιουργήματα".

Στο κείμενο αυτό είναι σαφής η αναφορά στη δημιουργία της έμβιας ζωής από την ύλη και επομένως του ανθρώπου, ως αρχέτυπο από τον πρωταρχικό Νου. Θυμίζει το της Παλαιάς Διαθήκης για τους Πρωτόπλαστους, το "ποιήσωμεν άνθρωπον κατ' εικόνα και καθ' ομοίωση".

Σ' αυτό το Θεό, δίνεται το όνομα Ποιμάντωρ ή Ποιμάνδρης, όπως επεκράτησε και εμφανίζεται ως αποκαλυπτική παρουσία του Υπέρτατου Όντος σε μια στιγμή έκστασης του Ερμή του Τρισμέγιστου. Προστίθεται ότι η Δημιουργία ξεκινάει από αυτόν τον πρώτο Νου, τον Πατέρα και την εμφάνιση του φωτός.

Σημειώστε ότι ο Γραμματικάκης στο βιβλίο του "Αυτοβιογραφία του φωτός" γράφει ότι "Το φως δεν αποκαλύπτει απλώς τον ορατό κόσμο, σε έναν μεγάλο βαθμό είναι και ο δημιουργός του". Από το φως, σύμφωνα πάντα με τα ερμητικά κείμενα, εμφανίζεται ο Λόγος, ως γιος του Θεού. Και θα μου επιτρέψετε να σας θυμίσω ότι πολλοί διανοητές δέχονται ότι η λέξη Λόγος έχει την έννοια της σχέσης ενός πράγματος προς ένα άλλο. Ίσως μάλιστα αυτό να εννοούσε και ο Ευαγγελιστής Ιωάννης με την έκφραση "Εν αρχή ην ο Λόγος και ο Λόγος ην προς τον Θεόν και Θεός ην ο Λόγος…", η δε χριστιανική θεολογία δέχεται ως Λόγο τον υιό του Θεού, τον Ιησού.

Στη συνέχεια, στα ερμητικά κείμενα, αναφέρεται ότι "το φως οργανώνεται σε ένα κόσμο αμέτρητων δυνάμεων". Ορισμένοι επιστήμονες πιθανολογούν ότι αυτό αποτελεί αναφορά στην δημιουργία των άστρων και στους συμπαντικούς νόμους που διέπουν την ύπαρξή τους.

Η ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ

Τέλος, στο εσχατολογικό μέρος του διαλόγου του Ερμή του Τρισμέγιστου με τον Ποιμάνδρη αναφέρεται ο θάνατος και η μελλοντική ζωή της ψυχής με τη θέση ότι η μεν μορφή διαλύεται στα στοιχεία που την αποτελούσαν και αυτά επανέρχονται στη προηγούμενη κατάστασή τους, οπότε αδρανοποιείται ο θνητός χαρακτήρας τους. Η δε ψυχή, ελεύθερη πλέον, διέρχεται από τις επτά σφαίρες της κάθαρσης για να φτάσει προ των πυλών της αιωνιότητας. Εκεί θα περάσει από την θύρα που οδηγεί στους κόσμους των ανωτέρων δυνάμεων.

Λέτε γι' αυτό να μιλάμε κι εμείς για έβδομο ουρανό; Το ερώτημα είναι ρητορικό. Η πίστη λοιπόν για την αθανασία της ψυχής είναι εμφανέστατη στην αρχαία Αίγυπτο, στην οποία ήδη από τα προϊστορικά χρόνια συνηθιζόταν να εναποτίθενται στους τάφους των βασιλέων εργαλεία, όπλα, κοσμήματα, οικιακά σκεύη και τρόφιμα, σαν να επρόκειτο η ζωή του νεκρού να συνεχίσει κατά τον ίδιο τρόπο όπως και πριν. Στην πραγματικότητα, ο κόσμος των νεκρών εθεωρείτο πανομοιότυπος με τον κόσμο των ζωντανών.

Πιστεύεται ότι ο Θωθ, στο κέντρο με μορφή πουλιού, είναι ο συγγραφέας στα ξόρκια στο «Βιβλίο των Νεκρών», ήταν δε βοηθός (και τιμωρός) του θανόντος, καθώς προσπαθούσε να εισέλθει στον κάτω κόσμο,δηλαδή ψυχοπομπός Κατά την ύστερη περίοδο της αιγυπτιακής ιστορίας λατρεία του Θωθ θα αποκτήσει εξέχουσα θέση, κύριο κέντρο της, το Κνουμ είναι η Ερμούπολις κατόπιν Magna, στην Άνω Αίγυπτο, επίσης, είχε γίνει η πρωτεύουσα περιοχή λατρείας του Τρισμέγιστου, και βρέθηκαν εκεί εκατομμύρια νεκρών πουλιών ἶβις που ήταν μουμιοποιημένα και θάφτηκαν εκεί προς τιμήν του.

Η αρχαιολογική σκαπάνη δείχνει, εξ άλλου, πως από την εποχή της Πρώτης Δυναστείας, έξι χιλιάδες χρόνια πριν (3100 - 2850) οι τάφοι είχαν έναν χώρο για προσφορά σπονδών και τροφής στον νεκρό καθώς και για επικοινωνία μαζί του. Και ακόμη, η Βίβλος των νεκρών, της Πέμπτης Δυναστείας, (2465- 2323 π.Χ.) χιλιάδες χρόνια πριν, αναφέρει για πρώτη φορά ότι ο βασιλιάς, ζει με τους θεούς απολαμβάνοντας ευδαιμονία και δέχεται τη λατρεία των ανθρώπων. Πολλούς αιώνες αργότερα παρόμοιες πεποιθήσεις θα αφορούν πλέον και στην αθανασία της ψυχής, όχι μόνον των βασιλέων αλλά και των κοινών ανθρώπων.

Θα σας θυμίσω επίσης ότι παρεμφερείς είναι και οι παραδοχές για την αθανασία της ψυχής και τη μετενσάρκωση των Ορφικών και των Πυθαγορείων. Αυτοί, πιθανώς επηρεασμένοι από θρησκευτικές δοξασίες, κυρίως των Αιγυπτίων, πίστευαν ότι η ψυχή είναι θεϊκή στη φύση της, ότι έχει φυλακιστεί στο σώμα και ότι μετενσαρκώνεται. Οι Ορφικοί υποστήριζαν ότι η οριστική απελευθέρωση της ψυχής από τους κύκλους των μετενσαρκώσεων και η μόνιμη διαμονή της στα Ηλύσια Πεδία επιτυγχάνεται με τρεις ενάρετες ζωές. Αντιθέτως, οι ψυχές των αδίκων υφίστανται τιμωρίες με επιπλέον ενσαρκώσεις. Οι Πυθαγόρειοι εξ άλλου, δίδασκαν ότι η ηθική ζωή οδηγεί σε ανώτερες μετενσαρκώσεις, μέχρι να επιτευχθεί η ένωση με το Θείον.

Ολοκληρώνοντας, θα μου επιτρέψετε να τονίσω ότι η παράλληλη εμφάνιση και συνύπαρξη των δύο θεοτήτων, με ταύτιση των ιδιοτήτων και των φιλοσοφιών τους στο βάθος των αιώνων, σηματοδοτεί το εξελικτικό στάδιο της ανθρωπότητας, που διαμορφώθηκε από τη συγκεκριμένη γνώση, από όπου κι αν αυτή προερχόταν.

Αναφέρθηκα σε ένα μικρό μόνο μέρος αυτής της γνώσης γιατί πρόθεσή μου ήταν να επισημάνω τις προαιώνιες σχέσεις των Ελλήνων και των Αιγυπτίων και όχι να σας αναλύσω την ερμητική φιλοσοφία. Και κλείνοντας πρέπει να πω ότι αυτές οι σχέσεις συνεχίσθηκαν χωρίς διακοπή μέχρι τις μέρες μας. Με πρωταγωνιστικό, προ πάντων, το ρόλο του Πατριαρχείου μας. Αψευδή τεκμήρια τους, εκτός εκείνων της αρχαιότητος, είναι τα έργα των προγόνων σας. Τα σχολειά, οι εκκλησιές, τα νοσοκομεία και τα άλλα ευαγή ιδρύματα, που κοσμούν σήμερα τη χώρα του Νείλου. Και ιδιαίτερα την Αλεξάνδρεια του Καβάφη. Αυτά που για όλους τους Αιγυπτιώτες συνεχίζουν να αποτελούν μνήμες ψυχής ιερές και σεβαστικά προσκυνήματα.

- Ο Γεώργιος Βαξεβανίδης είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.

Η παράθεση των απόψεων των συγγραφέων δεν είναι απαραίτητο να συμφωνεί με τις απόψεις του ιστότοπου

EΡΜΗΤΙΣΜΟΣ

«Ότι είναι κάτω, μοιάζει με εκείνο που είναι επάνω και ότι είναι επάνω, μοιάζει με αυτό που είναι κάτω»

Μετα μεσαιωνική απόδοση του Τρισμέγιστου

Ο Ερμητισμός θεωρείται ότι βασίζεται σε πολύ αρχαία Αιγυπτιακά κείμενα των ιερών βιβλίων του Αιγυπτιακού Θεού Θωθ, του αντιστοίχου Θεού Ερμή των Ελλήνων, τα οποία μετάφρασε ο Μανέθωνας τον 3ο αιώνα π.χ, κατ’ εντολή του Πτολεμαίου του Φιλάδελφου του Β. Τα κείμενα αυτά σύμφωνα με τον Ιάμβλιχο ήταν 20.000 ενώ σύμφωνα με τον Μανέθων 36.000, και περιείχαν μαγεία, φιλοσοφία, αστρολογία, ιατρική και αλχημεία.

Ο Ερμητισμός όπως τoν γνωρίζουμε σήμερα διαμορφώθηκε στην αρχή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από κείμενα με το όνομα «Ασκληπιός», που αποδίδονται στον Ρωμαίο συγγραφέα Απούλιο. Ο Ερμητισμός ο οποίος χαρακτηρίζεται για τον αποκαλυπτικό χαρακτήρα των κειμένων του, δίδασκε τον μονοθεϊσμό, την λατρεία του Θεού με πνευματικά μέσα, και επιδίωκε την γνώση του διαμέσω της μυστικής έκστασης.

Σύμφωνα με τον Ερμητισμό ο Θεός είναι άυλος αγέννητος, αμετάβλητος και αιώνιος ταυτίζεται με το Αγαθόν από όπου τα πάντα εκπορεύονται. Ο Θεός είναι το Παν:

«Ο Θεός είναι το παν. Και το παν διαπερνάει και περιβάλλει τα πάντα. Αυτόν τον λόγο, τέκνο μου, προσκύνησε και λάτρευε. Και μία είναι η θρησκεία του Θεού: να μην είναι κάτι το κακό». Λόγοι, X, 16

Ο πατέρας Νους του κόσμου είναι αρσενικοθήλυκος ζωή και φως, από τον οποίο ξεπηδά ο «Λόγος». Ο κόσμος του φωτός είναι το αρχέτυπο του αισθητού κόσμου, ο οποίος δημιουργείται από το κατώτερο μέρος του, ύστερα από απόφαση του Θεού και δια της συμμετοχής του «Λόγου», υιού του Θεού. Στην συνέχεια ο πατέρας Νους γεννά έναν άλλο δεύτερο δημιουργό Νου, ο οποίος μέσω του «Λόγου» δημιουργεί τον δικό μας αισθητό κόσμο, που υπακούει στους κανόνες της Ειμαρμένης. Καθήκον του κατώτερου αισθητού κόσμου είναι να μιμείται τον ιδεατό (αρχέτυπο). Ο «Λόγος» με τον δημιουργό «Νού», θέτουν σε κίνηση τους επτά κύκλους, του πυρός.

«Ο Νους-Θεός που είναι αρσενικό-θηλυκός, ζωή και φως μαζί, γέννησε με έναν λόγο, άλλον δημιουργό Νου, ο οποίος είναι Θεός της φωτιάς και του πνεύματος και ο ενιαίος δημιουργός επτά διοικητών που περιέχουν σε κύκλους τον αισθητό κόσμο και η διοίκησή τους καλείται Ειμαρμένη και αμέσως από τα κατώτερα στοιχεία (του Θεού) ξεπήδησε ο Θεϊκός Λόγος στην περιοχή της καθαρής φυσικής δημιουργίας κι ενώθηκε με τον δημιουργό Νου (προς τον οποίον είναι ομοούσιος)....... Και ο δημιουργός Νους μαζί με τον Λόγο, που περιβάλλει τους κύκλους και τους κάνει να στριφογυρίζουν με κραδασμούς στριφογύρισε τα δικά του δημιουργήματα και τα άφησε να στρέφονται από απροσδιόριστο χρόνο και θα συνεχίσουν να στρέφονται διαρκώς χωρίς τέλος». Λόγοι, Ι 9,10.

Ως «αγαθός» ο Θεός είναι κάθε αιτία κίνησης και γένεσης.

«Ο Θεός δημιουργεί τον αιώνα, ο αιώνας τον κόσμο, ο κόσμος τον χρόνο και ο χρόνος την γένεση. Η ουσία του θεού είναι το αγαθό, το καλό, η ευδαιμονία, η σοφία. Του αιώνα η ουσία είναι η ταυτότητα, του κόσμου η τάξη. Του χρόνου η μεταβολή, και της γένεσης ο θάνατος». Λόγοι, ΧΙ, 2

Τον ένα και μοναδικό Θεό, το απόλυτο αγαθό, ο άνθρωπος μπορεί να τον γνωρίσει μέσα από την δημιουργία.

«Από μία αρχή εξαρτώνται τα πάντα. Και η αρχή από τον ένα και μόνο. Και η αρχή κινείται για να γίνει και πάλι αρχή, αλλά το ένα μόνο μένει ακίνητο δεν κινείται. Υπάρχουν λοιπόν τρία: Ο Θεός, πατέρας και αγαθό ο κόσμος και ο άνθρωπος. Τον κόσμο τον δημιούργησε ο Θεός και τον άνθρωπο ο κόσμος. Ο κόσμος γίνεται υιός του Θεού και ο άνθρωπος γιος του κόσμου, δηλαδή εγγονός του θεού» Λόγος Ι, 14

Ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο από αγαθή πρόθεση δίνοντας του «Λόγο» και Νού. Στον άνθρωπο το «αγαθό» κατ’ αντιστοιχία του Θεού, υπάρχει μόνο ως ελάχιστο κακό, διαμέσου όμως του διαλογισμού και της έκστασης, είναι εφικτό ο άνθρωπος να βιώσει την θέωση και να γνωρίσει τον Θεό. Το όραμα του Θεού δια μέσω της έκστασης χαρίζει την αθανασία, και γίνεται μόνο όταν η ψυχή αποδεσμευτεί από το σώμα.

«Είθε να αποκτήσεις φτερά σαν του πουλιού και να ανυψωθείς στον αέρα και ανάμεσα γης και ουρανού να σταθείς και να αντικρίσεις την στεριά της γής, το ρευστό της θάλασσας, των ποταμών τα ρεύματα, την ελεύθερη κίνηση του αέρα, την οξύτητα της φωτιάς, την αστείρευτη κίνηση, την ταχύτητα του ουρανού και την περιστροφή περί τον εαυτό τους.» Λόγος Ε, 5

Ο πραγματικός άνθρωπος, ως ανώτερη Ψυχή, είναι δημιούργημα του πρώτου Θεού (όπως λέει ο Πλάτωνας στον Τίμαιο) και για αυτό είναι πραγματικά και ουσιαστικά αθάνατος, αν και το σώμα του (η προσωπικότητά του) που το χαρίζει ο δεύτερος δημιουργός είναι φθαρτό και θνητό:

«Ο Κύριος και δημιουργός όλων των αιώνιων σωμάτων, Τατ, αφού μία φορά δημιούργησε, δεν ξαναδημιούργησε ούτε δημιουργεί (...) Όσο για το δικό μας δημιουργό επειδή είναι σε σώμα, αφού μας δημιούργησε, δημιουργεί πάντα και θα δημιουργεί σώματα, θνητά και διαλυτά. Διότι δεν είναι θεμιτό σε αυτόν να μιμείται το δημιουργό του, πράγμα εξάλλου αδύνατο. Διότι εκείνος έκανε τα πλάσματά του από την πρωταρχική ουσία, που είναι ασώματη, ο άλλος έπλασε εμάς από την σωματοποίηση που ακολούθησε.» Από τον Λόγο του Ερμή προς τον Τατ, απόσπασμα 1, 2. (Διασώθηκε από τον Στοβαίο).

Ο άνθρωπος δημιουργήθηκε «κατ’ εικόνα» του Θεού. Η δημιουργία του ανθρώπου ξεκινάει με την δημιουργία του ανθρώπου αρχέτυπο, που τον δημιουργεί ο πρωταρχικός Νους κατ’ εικόνα του πατέρα:

«Κι ο πατέρας όλων ο Νους, που είναι ζωή και φως, γέννησε τον άνθρωπο, ίσον με τον εαυτό του, τον οποίον αγάπησε ως γέννημα δικό του. Και ήταν πανέμορφος ο άνθρωπος γιατί είχε την εικόνα του πατέρα του. Επειδή ο Θεός αγάπησε την ίδια του την μορφή, του παρέδωσε όλα τα δημιουργήματα ». Λόγοι, Ι 12-15

Η δημιουργία του ανθρώπου γίνεται με την δημιουργία του ανθρώπου –αρχέτυπο, που τον δημιουργεί ο πρωταρχικός Νους κατ’ εικόνα του πατέρα. Στην συνέχεια και ο άνθρωπος συμμετέχει στην δημιουργία. Αρχικά ο άνθρωπος δεν είχε φύλο ήταν αρσενικοθήλυκος κάτι που συναντάμε επίσης στην αρχαιοελληνική γραμματεία τόσο στον Ησίοδο όσο και τον Πλάτωνα (9)

«Οι ψυχές παιδί μου, Ώρε έχουν όμοια φύση, καθότι προέρχονται από τον ίδιο τόπο, όπου τις πλάθει ο δημιουργός, και δεν είναι ούτε αρσενικές ούτε θηλυκές. Διότι η διάκριση αυτή γίνεται στα σώματα και όχι στα ασώματα.» Από τον Λόγο του Ερμή προς τον Τατ, απόσπασμα 24, 8 (Διασώθηκε από τον Στοβαίο).

«Όταν επληρώθη η περίοδος, λύθηκε ο δεσμός που συγκρατούσε τα πάντα με την θέληση του Θεού. Έτσι όλα τα ζώα που ήταν αρσενικοθήλυκα κι ο άνθρωπος μαζί, διαλύθηκαν κι άλλα έγιναν αρσενικά κι άλλα θηλυκά. Και τότε ο Θεός είπε άγιο λόγο. Αυξάνεστε και πληθύνεστε όλα τα κτίσματα και τα δημιουργήματα». Ποιμάνδρης Ι, 18.

Ο άνθρωπος - αρχέτυπο διαπερνώντας τους πλανητικούς κύκλους παρουσιάστηκε στην φύση, και εισέρχεται την ύλη. Κάτι όμως που είχε ως συνέπεια την πτώση του, διότι ως Νάρκισσος αγάπησε την μορφή του, την αντανάκλασή του στον υλικό κόσμο, και συνειδητά επέλεξε να κατοικήσει στην άλογη μορφή.

«... Και τότε ο άνθρωπος είδε στην κατώτερη φύση την ωραία μορφή του Θεού κι όταν είδε το απέραντο κάλλος κι όλη την ενεργητικότητα των διοικητών να ενώνονται στην μορφή του Θεού, εκείνος μειδίασε από αγάπη, γιατί είδε την υπέροχη μορφή του ανθρώπου να αντανακλάται στο νερό και στην σκιά του πάνω στην γη. Κι αυτός βλέποντας την όμοια με αυτόν μορφή στο νερό την αγάπησε και θέλησε να κατοικήσει σε αυτήν. Κι αμέσως η βουλή έγινε ενέργεια και κατοίκησε στην άλογη μορφή. Και για αυτόν τον λόγο ο άνθρωπος είναι διπλός από όλα τα ζώα της γης: θνητός κατά το σώμα κι αθάνατος στην ουσία του». Λόγοι, Ι 12-15

Εξαιτίας της πτώσης του ο άνθρωπος έχει διπλή φύση, θνητός ως προς το σώμα και αθάνατος ως προς τη ουσία του. Ο άνθρωπος που έχει επίγνωση της αθάνατης φύσης του, προχωράει προς την γνώση του υπέρτατου αγαθού και την ένωση με τον Θεό, που γίνεται με την ενδοσκόπηση, ενώ ο άνθρωπος που ερωτεύτηκε το σώμα του παραμένει στο σκοτάδι και τον θάνατο. Με τον θάνατο βέβαια δεν καταστρέφεται τίποτα απλώς γίνεται μια διάλυση των υλικών στοιχείων.

«-Δεν παθαίνουν πατέρα, τα ζώα που βρίσκονται μέσα σε αυτό (Θείο) και είναι μέρη του; -Κράτα τον λόγο σου τέκνο μου, γιατί πλανάσαι στην ονομασία των φαινομένων .Δεν πεθαίνει τίποτα τέκνο μου, αλλά ως σύνθετα σώματα, διαλύονται. Η διάλυση δεν είναι θάνατος, αλλά διάλυση του κράματος. Και διαλύεται όχι για να χαθεί αλλά για να γίνει κάτι νέο. Γιατί ποια είναι η ενέργεια της ζωής: Δεν είναι η κίνηση; Και υπάρχει τίποτα ακίνητο στον κόσμο; Τίποτε, παιδί μου.

-Ούτε η Γη δεν είναι ακίνητη πατέρα κατά την γνώμη σου; -Όχι παιδί μου. Η γη είναι και πολυκίνητος από μόνη της και στάσιμη. Πόσο γελοίο είναι να λέμε την τροφό των πάντων ακίνητη, αυτή που βλασταίνει και γεννάει τα πάνα. Είναι αδύνατο να βλασταίνει κάτι δίχως να κινείται… (… )

Τέκνο μου, ο κόσμος ως σύνολο είναι αμετάβλητος , αλλά τα μέρη του είναι μεταβλητά, ενώ τίποτα δεν είναι φθαρτό και τίποτα δεν χάνετε. Μόνο οι ορισμοί μπερδεύουν τους ανθρώπους. Δεν είναι η γένεση ζωή, αλλά η αίσθηση, ούτε ο θάνατος αλλά λήθη». Λόγοι ΙΒ, 17,18

Η ψυχή απελευθερώνεται και αναβαίνει περνώντας από τις εφτά σφαίρες αφήνοντας όλα της τα πάθη έως ότου φτάσει στην όγδοη φύση και την ένωση της με τον Θεό.

«Η ασεβής ψυχή μένει στην ίδια ουσία, κολάζεται από αυτήν και ζητάει γήινο σώμα για να εισέλθει. Σε ζώου σώμα δεν χωράει ανθρώπινη ψυχή και η Θέμιδα δεν επιτρέπει η ανθρώπινη ψυχή να εκπέσει σε αλόγου ζώου σώμα. Νόμος του Θεού είναι για να προφυλάσσει την ανθρώπινη ψυχή από μία τέτοια ύβρη». Λόγοι, X, 19.

Από τα παραπάνω καταδεικνύεται η ομοιότητα των Ερμητικών κειμένων τόσο με τον Ορφισμό, όσο και με την αρχαιοελληνική φιλοσοφική σκέψη κυρίως αυτή των πυθαγόρειων. Υπάρχει όμως ομοιότητα και με τον Χριστιανισμό. Δεν είναι τυχαίο βέβαια ότι Ερμητικά κείμενα βρέθηκαν ανάμεσα σε γνωστικά απόκρυφα ευαγγέλια (κείμενα του nag Hammadi 1947/48 ).

Στα Ερμητικά ενώ υπάρχει αναφορά στον ένα και μοναδικό Θεό, αναφέρονται και άλλοι Θεοί οι οποίοι όμως είναι υποδεέστεροι του Θεού - Νου και κυριαρχούν σε ένα μόνο μέρος του κόσμου. Ο Ερμητισμός δεν αποτέλεσε θρησκεία καθώς δεν είχε τελετουργίες καθαρμούς, και ιδιαίτερες μυστηριακές πράξεις. Η γνώση και η σωτηρία σε κάθε περίπτωση είναι αποκαλυπτική, και μπορεί ο άνθρωπος να την κατακτήσει με ενδοσκόπηση:

«Πότε λοιπόν θα μπορούσε να σε ευλογήσει ή να απευθυνθεί προς εσένα; Προς τα πού να γυρίσω τα μάτια μου, για να σε ευλογήσω, προς τα πάνω, προς τα κάτω, προς τα μέσα ή προς τα έξω; Δεν υπάρχει τρόπος, δεν υπάρχει τόπος γύρω από εσένα, ούτε άλλο τίποτε, ούτε κανένα από τα όντα. Όλα υπάρχουν σε σένα κι όλα προέρχονται από σένα. Δίνεις τα πάντα και δεν παίρνεις τίποτε. Εσύ τα κατέχεις όλα και δεν υπάρχει τίποτε που να μην το έχεις. Πότε να σε υμνήσω; Γιατί ούτε ώρα, ούτε χρόνο είναι δυνατό να καταλάβεις. Και γιατί να σε υμνήσω; Για όσα δημιούργησες ή για όσα δεν δημιούργησες; Για όσα φανέρωσες ή για όσα έκρυψες; Και για ποιο λόγο θα πρέπει να σε υμνήσω; Σαν κάτι που ανήκει σε εμένα, σαν κάτι ξεχωριστό ή σαν κάτι άλλο; Γιατί εσύ είσαι ότι είμαι, συ είσαι ότι κάνω, συ είσαι ότι λέω. Είσαι το παν και δεν υπάρχει άλλο πέρα από εσένα. Κι ακόμα είσαι κι εκείνο που δεν υπάρχει. Συ είσαι ό,τι έχει δημιουργηθεί κι ό,τι δεν δημιουργήθηκε». Λόγοι, V 10.

Ο Ερμητισμός ως συνονθύλευμα Ελληνικών, Αιγυπτιακών, Ανατολικών φιλοσοφικών αλλά και θεολογικών αντιλήψεων, και επηρέασε τα μέγιστα στην θεολογική και αλχημιστική πρακτική ιδιαίτερα του μεσαίωνα.Ο «σμαραγδινός πίνακας» του Ερμή του τρισμέγιστου αποτέλεσε την βίβλο της Αλχημείας.Στόχος της αλχημείας ήταν η μετατροπή ενός ευτελούς μετάλλου σε υδράργυρο που θεωρούταν ως η πρωταρχική ύλη των μετάλλων, και τελικά σε χρυσό.

Ο ΣΜΑΡΑΓΔΙΝΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΟΥ ΕΡΜΗ ΤΟΥ ΤΡΙΣΜΕΓΙΣΤΟΥ

1. Είναι ακριβές, σίγουρο και αληθινό.

2. Ό,τι είναι κάτω, μοιάζει με εκείνο που είναι επάνω και ό,τι είναι επάνω, μοιάζει με αυτό που είναι κάτω, προς εκπλήρωση των θαυμάτων του Ενός.

3. Και όπως όλα δημιουργήθηκαν μέσω του Νου του ενός 'Οντος, έτσι τα πάντα γεννήθηκαν από εκείνο το Ον μέσω προσαρμογής.

4. Πατέρας τους είναι ο ήλιος, μητέρα τους η σελήνη· ο άνεμος τακυοφόρησε, η γη είναι η τροφός τους.

5. Πατέρας του παντός είναι το τέλεσμα.

6. Η δύναμη του είναι μεγάλη, αν μετατραπεί σε γη.

7. Χώρισε τη γη από το πυρ, το λεπτό από το παχυλό, ενεργώντας ήπια και δεξιοτεχνικά.

8. Ανέβα από τη γη στον ουρανό και μετά κατέβα πάλι στη γη, και συνδύασε τις δυνάμεις των ανώτερων και κατώτερων όντων. Έτσι θα αποχτήσεις τη δόξα όλον τον κόσμου και το σκότος θα απομακρυνθεί από σένα.

9. Σε αυτό έγκειται η Δύναμη, ισχυρότερη από όλες τις δυνάμεις, γιατί Υπερνικά το λεπτοφυές και διαπερνάει το κάθε στερεό.

10. Έτσι δημιουργήθηκε ο κόσμος.

11. Εφάρμοσε τις θαυμάσιες υποδείξεις που δίνονται εδώ.

12. Πράγματι, αυτό που εξέθεσα για το έργο του ηλίου είναι πλήρες.

ΠΗΓΕΣ

ellinondiktyo

Απόσπασμα, από το βιβλίο "Μυστικισμός και Θείο στην Ελλάδα και στον Αρχαίο κόσμο".

ΑΝΑΡΤΗΣΗ ΤΟΥ ιστοτοπου του κ. Χλέτσου Βασίλη.

ΑΡΧΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝΑ