Το Μυστήριο των τρυπημένων μονόλιθων

Μονόλιθος στα Κούκλια

Στις επαρχίες κυρίως της Λεμεσού και της Πάφου εντοπίζονται διάσπαρτοι τεράστιοι μονόλιθοι, που στο επάνω τους μέρος φέρουν μια μεγάλη συμμετρική τρύπα.

Οι μονόλιθοι αυτοί βρίσκονται κυρίως σε ερημικές τοποθεσίες και κοντά σε εξωκλήσια και ναούς, κάτι που τους προσδίδει ακόμη περισσότερο μυστήριο. Κατά καιρούς έχουν διεξαχθεί έρευνες για το συγκεκριμένο θέμα και έχουν διατυπωθεί πλήθος θεωριών, ενώ αρκετοί είναι οι θρύλοι και οι παραδόσεις που έχουν δημιουργηθεί από τους ντόπιους κατοίκους θέλοντας να δώσουν κάποιες απαντήσεις για τα μυστηριώδη αυτά κατασκευάσματα.

Κάποιες από τις θεωρίες που έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς είναι πως οι μονόλιθοι αυτοί αποτελούσαν σημάδια για την ύπαρξη θησαυρού στην περιοχή όπου βρίσκονταν, ότι αποτελούσαν θεραπευτικά όργανα που μπορούσαν να θεραπεύσουν την στειρότητα συνδεόμενα με την παλαιά λατρεία της θεάς Αφροδίτης, ότι αποτελούσαν αντικείμενα μαγείας για τους Λυκάωνες ή ότι χρησιμοποιούνταν ως αστρολογικά όργανα. Σύμφωνα πάλι με τις τοπικές παραδόσεις οι μονόλιθοι αυτοί σχετίζονταν με τα μυθικά πρόσωπα του Διγενή Ακρίτα και της Ρήγαινας.

Διάφορες τελετουργίες λάμβαναν χώρα στο σημείο όπου βρίσκονταν οι μονόλιθοι, καθώς τους αποδίδονταν και θεραπευτικές ιδιότητες. Όταν κάποιος ήταν άρρωστος οι συγγενείς του φρόντιζαν να πάρουν τα ρούχα του και να τα περάσουν μέσα από την τρύπα του μονόλιθου, πιστεύοντας πως έτσι ο άρρωστος θα θεραπευόταν, ενώ κάποιοι άλλοι κρεμούσαν ρούχα και κουρέλια στους γύρω θάμνους κάνοντας τάματα για ανάρρωση από τις διάφορες αρρώστιες. Αυτού του είδους τελετουργίες γίνονταν ιδιαίτερα στο χωριό Κέδαρες, όπου και βρίσκεται ένας από τους εντυπωσιακότερους μονόλιθους του νησιού.

Μονόλιθος στις Κέδαρες

Οι κάτοικοι του νησιού λάτρευαν και τιμούσαν πολλούς από τους μονόλιθους αυτούς μέχρι και τη δεκαετία του ’70 παρόλο που η Εκκλησία της Κύπρου διακήρυττε πως αυτές οι πρακτικές είναι ειδωλολατρικές και δεν εμπίπτουν στο πραγματικό νόημα της χριστιανικής πίστης. Οι πρακτικές αυτές σταμάτησαν μόνο και εφόσον ξεκίνησαν αρχαιολογικές έρευνες επί του θέματος δίνοντας τεκμηριωμένες απαντήσεις για το τι πραγματικά είναι αυτοί οι τρυπημένοι μονόλιθοι.

Εκτενείς έρευνες για το συγκεκριμένο θέμα έγιναν από τον αρχαιοκάπηλο Λουίτζι Πάλμα ντι Τσεσνόλα, ο οποίος κατέληξε στο συμπέρασμα πως οι μονόλιθοι αυτοί σχετίζονται αναμφισβήτητα με τη λατρεία της θεάς Αφροδίτης, εάν ληφθεί υπόψη το ότι δυο από τους μεγαλύτερους μονόλιθους βρίσκονται στα Κούκλια, κέντρο λατρείας της θεάς. Σύγχρονες όμως αρχαιολογικές ανασκαφές και μελέτες κατέληξαν στο ότι οι μονόλιθοι αυτοί δεν ήταν τίποτα περισσότερο από αντικείμενα που σχετίζονταν με ελαιοπιεστήρια που δημιουργήθηκαν την εποχή του Χαλκού. Ανασκαφές μπροστά από τους μονόλιθους στα Κούκλια έφεραν μάλιστα στο φως ένα αρχαίο ελαιοτριβείο.

Λουίτζι Πάλμα ντι Τσεσνόλα

Κούκλια, Σαλαμιού, Πάνω Αρόδες, Δορά, Καντού, Αρχιμανδρίτα, Πραστειό, Ανώγυρα, Φασούλα, Κέδαρες είναι μόνο κάποιες από τις περιοχές στις οποίες εντοπίζονται οι μονόλιθοι αυτοί. Στις μέρες μας περισώζονται σε καλή κατάσταση γύρω στους 30 μονόλιθους ή «τρυπημένες», όπως αλλιώς ονομάζονται. Οι περισσότεροι από αυτούς έχουν ύψος από ένα μέχρι και τρία μέτρα, ενώ το πλάτος τους φτάνει το ένα μέτρο.

Και παρόλο που η σύγχρονη αρχαιολογική έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα πως οι τεράστιοι αυτοί ογκόλιθοι αποτελούν όργανα εργαστηρίων παραγωγής λαδιού, αρκετοί είναι ακόμη οι ερευνητές που εξακολουθούν να αμφισβητούν τη συγκεκριμένη άποψη. Άλλωστε οι άνθρωποι αρέσκονται στο μυστήριο και στο ανεξήγητο.