Πλατωνικός έρωτας: Η έννοια του Έλληνα φιλοσόφου Πλάτωνα

Η πλατωνική αγάπη είναι μια από τις πιο ευρέως παρερμηνευμένες έννοιες στη φιλοσοφία του Πλάτωνα. Έχει ξεπεράσει το βασίλειο της φιλοσοφίας, χρησιμοποιείται ευρέως σε ολόκληρο τον πολιτισμό - και έχει απομακρυνθεί από το αρχικό του νόημα καθ' όλη τη διάρκεια της διαδικασίας.

Ο Πλάτων πίστευε ότι η αγάπη είναι το κίνητρο που οδηγεί κάποιον να προσπαθήσει να γνωρίσει και να συλλογιστεί την ομορφιά από μόνη της. Αυτό συμβαίνει μέσα από μια σταδιακή διαδικασία που ξεκινά με την εκτίμηση της εμφάνισης της φυσικής ομορφιάς και στη συνέχεια προχωρά σε μια εκτίμηση της πνευματικής ομορφιάς.

Η μετάβαση σε αυτά τα βήματα καταλήγει στην παθιασμένη, αγνή και αδιάφορη γνώση της ουσίας της ομορφιάς, η οποία παραμένει άφθαρτη και πάντα ίση με τον εαυτό της: τη γνώση της ιδέας της ομορφιάς.

Η αληθινή έννοια της πλατωνικής αγάπης

Αυτός ο τύπος αγάπης συχνά ερμηνεύεται ως πνευματικός παρά ως φυσικός. Μερικοί φτάνουν ακόμη και στο σημείο να αποκαλούν την πλατωνική αγάπη «αδύνατη αγάπη», αν και αυτό είναι ίσως πιο ακραίο από την αντίληψη του Πλάτωνα. Ο Πλάτων παρέχει το πιο ξεκάθαρο περίγραμμα της πλατωνικής αγάπης στο «Συμπόσιο».

Ένα συμπόσιο, ήταν μια κοινή γιορτή όπου οι Έλληνες συγκεντρώνονταν για να πιουν, να γιορτάσουν και να συζητήσουν ιδέες.

Κατά τη διάρκεια ενός συμποσίου που έγινε στο σπίτι του τραγικού ποιητή Αγάθωνα, αρκετοί από τους σημαντικότερους άνδρες της Αθήνας — ο Σωκράτης, ο Παυσανίας, ο Αριστοφάνης και ο ισχυρότερος χαρακτήρας της στιγμής, ο Αλκιβιάδης — ξεκίνησαν μια φιλοσοφική συζήτηση για την αληθινή φύση της αγάπης, με κάθε φιλόσοφο να παρέχει το δικό του επιχείρημα.

Αφού άκουσε όλους τους παρευρισκόμενους, ο Σωκράτης παίρνει τον λόγο και διηγείται αυτό που του είχε αποκαλύψει η ιέρεια του Απόλλων, Διοτίμα, για την έννοια της πλατωνικής αγάπης: ότι ήταν μια σκάλα στην οποία η αγάπη ανεβαίνει μια σειρά από σκαλιά για να φτάσει στον κορυφή μιας «υπέρτατης ιδέας».

Για τον Πλάτωνα, η αγάπη δεν είναι από μόνη της σκοπός, αλλά μόνο ένα μέσο για την επίτευξη αυτής της υπέρτατης έννοιας της ομορφιάς.

Το πρώτο βήμα είναι φυσικό, οι αισθήσεις απελευθερώνουν τον έρωτα (η αγάπη που μπαίνει μέσα από τα μάτια και αναγκάζει κάποιον να πλησιάσει κάποιον). Σε αυτό το στάδιο, η αγάπη είναι φυσική. Ο Πλάτων στην πραγματικότητα δεν απορρίπτει τη φυσική διάσταση της αγάπης, όπως πολλοί πιστεύουν ψευδώς — αυτό είναι ένα θεμελιώδες στάδιο και είναι απαραίτητο για να φτάσουμε στην υπέρτατη ιδέα.

Στο δεύτερο βήμα, περνά κανείς από την αναζήτηση της ομορφιάς σε ένα συγκεκριμένο σώμα στην αναζήτηση της ομορφιάς σε πολλαπλά σώματα, σφυρηλατώντας έτσι μια κατηγορηματική έννοια της ομορφιάς και ξεκινά την αναζήτηση για την ιδέα πίσω από αυτήν την έννοια.

Το τρίτο βήμα είναι αυτό που περνά από το φυσικό σώμα στην ομορφιά της ψυχής. Σε αυτή την κατάσταση, το άτομο μαθαίνει να αγαπά την ψυχή παρά τη φυσική πτυχή της ομορφιάς.

Στο τέταρτο βήμα, ο Σωκράτης ανυψώνει την αγάπη σε μια πολύ διαφορετική κλίμακα αφού εισέρχεται στον κόσμο της ηθικής: η αγάπη για τις όμορφες ψυχές αυξάνει την ηθική ομορφιά.

Στο πέμπτο βήμα, ο Σωκράτης περνά από τους κανόνες συμπεριφοράς στην όμορφη γνώση, αναφερόμενος στους θεσμούς και την αγάπη για την κυβέρνηση.

Το έκτο βήμα ξεκινά από την όμορφη γνώση και χρησιμοποιεί την επιστήμη για να απολαύσει την ομορφιά της γνώσης και της κατανόησης.

Στο έβδομο βήμα, η ιδέα της ομορφιάς έρχεται σε αρμονία με το σύμπαν: περνά από τον κόσμο στην κοσμική κατηγορία (στην ίδια την ομορφιά.) Σε αυτή τη φάση, η ομορφιά παίρνει την απόχρωση του οράματος ή της αποκάλυψης, που βιώνεται μέσω της φιλοσοφίας.

Ο Πλάτωνας και η ιδανική του αγάπη

Η ιδανική αγάπη του Πλάτωνα συνδέεται με την αντίληψή του για τον ιδανικό κόσμο (έναν κόσμο όπου όλα είναι τέλεια και η υλική μας πραγματικότητα είναι αντίγραφο της εικόνας του). Γι' αυτό αυτό το ιδεώδες της πλατωνικής αγάπης δεν αναφέρεται στο να έχεις μια αγάπη ανέφικτη, αλλά στην αγάπη με μια έννοια αιώνια και κατανοητή: μια τέλεια ιδανική μορφή.

Αυτό το πλαίσιο συνδέεται στενά με την αλληγορία του Σπηλαίου του Πλάτωνα. Αυτός που έρχεται στην ιδέα της ομορφιάς είναι αυτός που έχει καταφέρει να βγει από τη σπηλιά και να κοιτάξει το φως του Ήλιου. Αυτό το άτομο έχει περάσει από την αρχική εμπειρία της φυσικής αγάπης, που θα μπορούσε να συγκριθεί με την ύπαρξη μέσα στη σπηλιά, στην εμπειρία της αλήθειας της ομορφιάς, που ισοδυναμεί με την έξοδο από τη σπηλιά για τον έξω κόσμο.