Οι Καρυάτιδες δεν ήταν από την Αθήνα αλλά από την Λακωνία - Η μαρτυρική ιστορία των Καρυών που έκαψαν δυο φορές οι Γερμανοί

Οι Καρυές Λακωνίας, είναι ένας ορεινός οικισμός στις δυτικές πλαγιές του Πάρνωνα, σε υψόμετρο 950 μέτρων. Όπως υποδηλώνει και το όνομα του χωριού, πρόκειται για τον τόπο γέννησης των Καρυάτιδων. Άλλωστε η λέξη «Καρυάτις» στα αρχαία ελληνικά σημαίνει «κόρη από τις Καρυές».

Οι Καρυάτιδες ήταν ιέρειες παρθένοι, οι οποίες χόρευαν το λατρευτικό χορό «Καρυάτις» κάθε χρόνο στη γιορτή της Αρτέμιδος Καρυάτιδος, στα «Καρυάτεια». Ο χορός ήταν αποκλειστικά «επιχώριος», δηλαδή ντόπιος, και θεωρούνταν πολύ δύσκολος. Οι Κόρες των Καρυών έγιναν διάσημες για τον καλλιτεχνικό χορό και την αρμονική κορμοστασιά τους. Γι’ αυτό και όλες οι αρμονικές γυναικείες μορφές στη γλυπτική, άρχισαν να ονομάζονται «Καρυάτιδες».

Το επιβλητικό μνημείο

Το μνημείο των Καρυάτιδων δεσπόζει πάνω στην αρχαία ακρόπολη των Καρυών και αποτελεί αντίγραφο του τμήματος του αρχαίου Ναού του Ερέχθειου στην Ακρόπολη των Αθηνών. Εγκαινιάστηκε το 1983 με πρωτοβουλία του Συνδέσμου Απανταχού Καρυατών και με τη δαπάνη πολλών δωρητών.

Καρυές Λακωνίες. Στα Καρυάτεια οι ιέρειες χορεύτριες της θεάς, οι γνωστές Καρυάτιδες, χόρευαν έναν τοπικό χορό, ενώ έφεραν στα κεφάλια του καλάθια όπου είχαν συγκεντρώσει τις προσφορές των πιστών. Τα αντίγραφά τους κοσμούν σήμερα το χωριό.

Αποτελεί σύμβολο των σύγχρονων Καρυών και σηματοδοτεί τη σύνδεση του παρόντος με το ένδοξο παρελθόν του τόπου. Η πρόσβαση στο μνημείο γίνεται μέσω της κεντρικής πλατείας τους χωριού, από την οποία ξεκινούν πινακίδες που σηματοδοτούν τη διαδρομή μέχρι το σημείο.

Οι προδότες των Σπαρτιατών

Η ιστορία του χωριού χάνεται στα βάθη των αιώνων. Κατά τα ομηρικά χρόνια, ο οικισμός πιστεύεται ότι ανήκε στην Τεγέα, ενώ λέγεται πως εκεί συγκέντρωσε τον στρατό του ο Μενέλαος, πριν αναχωρήσει για την Τροία. Ο θρύλος υποστηρίζει ότι τα υπεραιωνόβια πλατάνια που κοσμούν μέχρι σήμερα το χωριό, φυτεύτηκαν από τον βασιλιά της Σπάρτης.

Κατά τον 5ο αιώνα π.Χ, οι Καρυές συμμετείχαν τόσο στους Περσικούς όσο και στους Πελοποννησιακούς Πολέμους. Την περίοδο της μεγάλης μάχης μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης, οι Καρυές βρίσκονταν υπό την κατοχή της Σπάρτης, της κύριας δύναμης της Πελοποννήσου και κατά συνέπεια πολεμούσαν υπέρ της.

Ωστόσο, το 369 π.Χ και αφού είχε προηγηθεί η ήττα των Σπαρτιατών από τους Θηβαίους στη Μάχη στα Λεύκτρα, οι Καρυάτες βοήθησαν τους εχθρούς να περάσουν τα σπαρτιατικά σύνορα και να εισβάλλουν στη λακωνική χώρα. Οι Σπαρτιάτες δε συγχώρησαν ποτέ τη συνεργασία των κατοίκων τους με τους Θηβαίους και τους τιμώρησαν σκληρά. Σύμφωνα με τον Αρχίδαμο, τους έσφαξαν.

Η επέλαση των Οθωμανών στην Αράχωβα

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, ο οικισμός των Καρυών ονομαζόταν «Αράχωβα». Η προέλευση του τοπωνυμίου πιθανώς να οφείλεται είτε στη σλάβικη γλώσσα (Αράχωβα=καρυδότοπος) είτε στη βλάχικη (Αράχωβα=ράχη βουνού) είτε στην αρχαία σλάβικη λέξη Rach (=καρύδι).

Αρκετοί Αραχωβίτες οργάνωσαν ομάδες εναντίον των κατακτητών και διακρίθηκαν για το πολεμικό τους θάρρος. Ωστόσο, το πλήρωσαν ακριβά.

Η πρώτη μεγάλη καταστροφή του χωριού έγινε στις 12 Μαΐου 1826, όταν ο Ιμπραήμ και ο πολυάριθμος στρατός του, εισέβαλε στο χωριό, κατέσφαξε όσους συνέλαβαν και το έκαψε ολόκληρο. Για τα δύο επόμενα χρόνια, οι λεηλασίες των Οθωμανών στόχευαν κυρίως για να αρπάξουν από τους κατοίκους τρόφιμα και ζώα.

Η κατάσταση που βίωναν οι κάτοικοι σκιαγραφείται έντονα στη φράση ενός αυτόπτη μάρτυρα:

«Σε μια εισβολή των Τούρκων, ένας πατέρας προτίμησε να αποκεφαλίσει ο ίδιος τα παιδιά του, παρά να τα πιάσουν οι Οθωμανοί και να γίνουν Τουρκαλάκια»

Η ματωμένη κατοχή

Κατά τη διάρκεια της κατοχής, οι Καρυάτες φυλούσαν με βάρδιες τις εισόδους του οικισμού ενώ κατασκεύασαν καλύβια και παρατηρητήρια στο βουνό, όπου κατέφευγαν συχνά για να γλυτώσουν τα δεινά των κατακτητών.

Το 1942 συστάθηκε κρυφά τμήμα του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (Ε.Α.Μ), το οποίο οργάνωσε αρκετές δολιοφθορές στα γερμανικά στρατεύματα. Σύντομα, όμως, τα αντίποινα των κατακτητών, Ιταλών και Γερμανών, άρχισαν να απειλούν όχι μόνο τη ζωή των ανταρτών αλλά και ολόκληρου του χωριού.

Στις 18 Δεκεμβρίου του 1942, μετά από ενέδρα των ανταρτών εναντίον γερμανικής αυτοκινητοπομπής, οι κάτοικοι του χωριού, φοβούμενοι τα ενδεχόμενα αντίποινα, διέφυγαν στις γύρω πλαγίες. Έμειναν πίσω μόνο οι ηλικιωμένοι, οι γυναίκες και τα παιδιά. Την επόμενη ημέρα, ιταλικά στρατεύματα εισέβαλλαν στο χωριό. Έμειναν μέρες, τρομοκρατώντας τους κατοίκους με λεηλασίες τροφίμων, συλλήψεις, ανακρίσεις, πυροβολισμούς στα τυφλά, βασανισμούς και καταστροφή των σπιτιών.

Όσοι επέστρεφαν υπό την απειλή εκτέλεσης των συγγενών τους, είχαν την ίδια μοίρα.

H πρώτη έφοδος των Γερμανών

Στις 19 Σεπτεμβρίου 1943, γύρω στις 5 τα ξημερώματα, οι Γερμανοί έφτασαν αθόρυβα στις εισόδους του χωριού, αποκλείοντας μεθοδικά όλες τις διαβάσεις από και προς αυτό και εγκλωβίζοντας τους ανυποψίαστους κατοίκους.

Ξαφνικά, ακούστηκε μια φωνή από το ύψωμα του Αγ. Ιωάννη: «Έρχονται οι Γερμανοί με αυτοκίνητα». Χτύπησε καμπάνα, οι κάτοικοι ξύπνησαν αλλά ήταν πλέον αργά. Δεν υπήρχε καμία έξοδος διαφυγής που να μην είχαν στρατοπεδεύσει οι Ναζί. Επικράτησε πανικός και τρόμος και ακολούθησαν οι φωτοβολίδες, οι ριπές από τα πολυβόλα, οι εκρήξεις από χειροβομβίδες και οι κραυγές.

Εννέα άνθρωποι σκοτώθηκαν ηλικίας 12 έως 60 χρόνων. Ακολούθησε λεηλασία των σπιτιών και σημάδεμα αυτών που προορίζονταν για κάψιμο ενώ οι κάτοικοι συγκεντρώθηκαν στην πλατεία για υποβληθούν σε ανάκριση. Ανατίναξαν σπίτια και συνέλαβαν 31 ομήρους, πιθανώς για να τους οδηγήσουν στο εκτελεστικό απόσπασμα. Τότε, εμφανίστηκε σαν «από μηχανής θεός» ο Αλ. Πέρσον, αντιπρόσωπος του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού.

Οι κατακτητές σταμάτησαν ότι έκαναν και προσπάθησαν να κρύψουν τα εγκλήματά τους. Μόλις οι γερμανικές δυνάμεις αποχώρησαν, οι κάτοικοι αποφάσισαν να οργανωθούν καλύτερα.

Το Ολοκαύτωμα των Καρυών

Οι ενέδρες των ανταρτών ήταν αρκετές αλλά τα αντίποινα των Γερμανών έμελλε να είναι περισσότερα και πιο σκληρά. Αποκορύφωμα όλων το ολοκαύτωμα της 14ης και 15ης Μαρτίου του 1944.

Το πρωί της πρώτης μέρας του Ολοκαυτώματος, οι Γερμανοί εισέβαλλαν, έστησαν φυλάκια και άρχισαν τη λεηλασία. Έκαψαν δεκάδες σπίτια και ανατίναξαν το σχολείο του χωριού μενάρκη. Οι γυναίκες, επιδεικνύοντας μεγάλη αυτοθυσία, κρύβονταν στους κήπους και έμπαιναν μέσα στα φλεγόμενα σπίτια προσπαθώντας να τα γλυτώσουν. Έσβηναν τις φλόγες εντός των κατοικιών και δημιουργούσαν νέες εστίες στις εισόδους, πάνω σε λαμαρίνες, καίγοντας παλιά ρούχα, για να ξεγελάσουν τους κατακτητές.

Σαράντα σπίτια κατάφεραν να σώσουν μόλις την πρώτη μέρα. Ωστόσο, ο απολογισμός της ίδιας μέρας μέτρησε 200 πυρπολημένα σπίτια και 8 νεκρούς.

Την επόμενη μέρα συνεχίστηκε η πυρπόληση όσων σπιτιών είχαν ακόμα στέγες. Όσοι είχαν προλάβει να διαφύγουν στο βουνό παρακολουθούσαν καταρρακωμένοι τα σπίτια τους να καταστρέφονται. Οι επιδρομές ήταν αρκετές μέχρι και τον Ιούλιο του 1945 που οι Γερμανοί έφυγαν οριστικά από τον Πάρνωνα και σταδιακά από τη χώρα. Ο πληθυσμός των Καρυών το 1945, σύμφωνα με καταγραφή ήταν 787 άνδρες και 919 γυναίκες. Aντλήθηκαν πληροφορίες: Καρυές Λακωνίας.

Δείτε το βίντεο του συνεργάτη μας Up Stories από τις Καρυάτιδες Λακωνίας: