Η ανακάλυψη που συνδέει την αρχαία Ελλάδα με την επανάσταση της πληροφορικής

Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι ένας αρχαίος Ελληνικός χειροκίνητος μηχανισμός, που περιγράφεται ως ο παλαιότερος αναλογικός υπολογιστής στον κόσμο.

Του Κωνσταντίνου Πάσσαρη

Η αρχαία Ελλάδα έχει προικίσει την ανθρωπότητα με πολλά σημαντικά επιτεύγματα της ανθρώπινης προσπάθειας. Πράγματι, έχει δημιουργήσει ένα μνημειακό αποτύπωμα και μια εμπνευσμένη κληρονομιά σε μια ποικιλία ανθρώπινων επιτευγμάτων.

Οι Αρχαίοι Έλληνες έχουν αναγνωριστεί ευρέως για τη συνεισφορά τους στην επιστήμη, τα μαθηματικά, τη δημοκρατία, την αρχιτεκτονική και τη λογοτεχνία. Αυτό που είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτο σε αυτές τις συνεισφορές είναι ο διαρκής αντίκτυπός τους. Πράγματι, υπήρξαν θεμελιώδεις για τη διαμόρφωση του δυτικού πολιτισμού.

Καταξιωμένοι Έλληνες φιλόσοφοι, μαθηματικοί, αστρονόμοι, επιστήμονες, ιατροί, αρχιτέκτονες, γλύπτες, ποιητές και θεατρικοί συγγραφείς έχουν αφήσει ανεξίτηλο το αποτύπωμά τους στις μελλοντικές γενιές. Γνωστά ονόματα όπως Πλάτωνας, Αριστοτέλης, Σωκράτης, Αρχιμήδης, Ηρόδοτος, Πυθαγόρας, Σοφοκλής, Ευριπίδης, Αισχύλος, Ιπποκράτης και πολλά πολλά άλλα. Όλοι τους έχουν κάνει αξιοσημείωτες συνεισφορές ανά τους αιώνες στην ανθρώπινη πρόοδο και διαμόρφωσαν την πορεία της ανθρώπινης ιστορίας.

Όλα αυτά είναι κοινή γνώση. Αυτό που είναι νέο είναι ένας τομέας επιστημονικής ανακάλυψης που δεν είχε αποκαλυφθεί μέχρι πρόσφατα. Είναι μια ανακάλυψη που συνδέει την Αρχαία Ελλάδα με τον σύγχρονο υπολογιστή, την τρέχουσα επανάσταση της πληροφορικής και τον σημερινό ψηφιακό τρόπο ζωής μας.

Η ανακάλυψη του πρώτου γνωστού προκατόχου του σύγχρονου υπολογιστή βρέθηκε σε ένα αρχαίο ναυάγιο στις ακτές του μικρού νησιού των Αντικυθήρων κοντά στην Κρήτη. Στο πλαίσιο του σύγχρονου ψηφιοποιημένου κόσμου μας, αυτή η ανακάλυψη έχει γίνει μια μνημειώδης ιστορική στιγμή.

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων: ο πρώτος υπολογιστής στον κόσμο

Είχε τη μορφή ενός μεγάλου μπλοκ από διαβρωμένο μπρούντζο που αποκάλυψε μια περίπλοκη συσκευή που αποτελούνταν από τροχούς με γρανάζια και αρχαίες Ελληνικές επιγραφές. Αυτό αποδείχθηκε ότι ήταν το πολυτιμότερο από τα αρχαία αντικείμενα που ανασύρθηκαν από τα νερά των Αντικυθήρων. Αυτή η συσκευή ήταν ο πρώτος υπολογιστής στον κόσμο και έχει ονομαστεί Μηχανισμός των Αντικυθήρων.

Η χρονολογία κατασκευής του Μηχανισμού των Αντικυθήρων έχει περιοριστεί μεταξύ του περασμένου αιώνα π.Χ. και του πρώτου αιώνα μ.Χ. Οι αρχαιολόγοι και οι επιστήμονες που εξέτασαν τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων έχουν θαυμάσει την τεχνολογική πολυπλοκότητα και τα περίπλοκα μηχανήματα του. Σαφώς, ήταν μπροστά από την εποχή του για περισσότερα από 2.000 χρόνια. Είναι επίσης μια ιστορική στιγμή που συνδέει το παρελθόν με το παρόν.

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων είχε πολλαπλές λειτουργίες. Ήταν ένα εκπληκτικό όργανο και ρολόι υπολογιστής που χρησιμοποιούσε μια περίπλοκη συναρμολόγηση δικτυωμένων γραναζιών και τροχών ταχυτήτων για να προσομοιώσει την κίνηση των πλανητών, να προβλέψει τις εκλείψεις της Σελήνης και να υποδείξει τις ημερομηνίες μεγάλων αθλητικών γεγονότων.

Σχεδίαζε την αστρονομία αιχμής της εποχής, ένα σύμπαν με τη Γη στο κέντρο και τους πλανήτες σε κυκλικές τροχιές. Η συσκευή συνοδεύεται από εγχειρίδιο. Σε κάθε διαθέσιμη επιφάνεια του μηχανισμού αναγράφονται οδηγίες λειτουργίας για τη χρήση του.

Γρήγορα προς τα εμπρός στην Εποχή του Διαδικτύου στον 21ο αιώνα. Η διαδικτυακή σύνδεση είναι μια νέα λέξη που έχω δημιουργήσει για να περιγράψω την παγκόσμια προσέγγιση και την ηλεκτρονική συνδεσιμότητα στον σύγχρονο τρόπο ζωής μας. Στην πραγματικότητα, η ιντερνετοποίηση είναι παγκοσμιοποίηση στα στεροειδή. Η διαδικτύωση αποτυπώνει την τεράστια ενδυνάμωση του σύγχρονου υπολογιστή και της ηλεκτρονικής συνδεσιμότητας στην υπηρεσία της ανθρωπότητας. Από πολλές απόψεις, μας θυμίζει την επιστημονική ενδυνάμωση που προίκισε ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων στη γενιά του.

Το τεχνολογικό ταξίδι από τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων στη σύγχρονη επανάσταση της πληροφορικής έχει ωθήσει τις επιστημονικές προόδους που έχουν οδηγήσει σε μνημειώδεις τεχνολογικές προόδους με τη μορφή μηχανογράφησης, νανοτεχνολογίας και συσκευών ασύρματης επικοινωνίας.

Δύσκολα περνάει μέρα που να μην θυμόμαστε τη θεμελιώδη συμβολή της διαδικτυακής διασύνδεσης στον 21ο αιώνα. Από τον τρόπο που ψωνίζουμε, τρώμε, ντυνόμαστε, επενδύουμε, ταξιδεύουμε, διασκεδάζουμε, επικοινωνούμε μεταξύ μας, έχουμε πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, ασκούμε τα δημοκρατικά μας δικαιώματα και πληρώνουμε τους λογαριασμούς μας. Πράγματι, ο COVID-19 έχει μεγεθύνει την εξάρτηση της ανθρωπότητας από το Διαδίκτυο στον καθημερινό μας τρόπο ζωής.

Σε όλα αυτά, η διαδικτυακή σύνδεση είναι το μέσο και ο καταλύτης για τη μετασχηματιστική αλλαγή στις προσωπικές μας αλληλεπιδράσεις. Το ηλεκτρονικό πρόθεμα που εμφανίζεται μπροστά σε έναν αυξανόμενο αριθμό των καθημερινών μας αλληλεπιδράσεων όπως το ηλεκτρονικό εμπόριο, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, η ηλεκτρονική μάθηση, η ηλεκτρονική διακυβέρνηση, η ηλεκτρονική τραπεζική και η ηλεκτρονική δημοκρατία είναι μια απτή έκφραση του μετασχηματιστικού ρόλου του Διαδικτύου και η διάχυτη επιρροή της διαδικτυακής διασύνδεσης.

Το ηθικό δίδαγμα αυτής της ιστορίας είναι ότι υπάρχει μια αναμφισβήτητη συνέχεια στην ιστορία. Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων ήταν μια τέτοια επαναστατική συνεισφορά στην ενδυνάμωση της ανθρωπότητας. Το άλλο ήταν η ενδυνάμωση της ιντερνετοποίησης στο σύγχρονο πλαίσιο.

Ο Δρ Κωνσταντίνος Πάσσαρης είναι Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του New Brunswick (Καναδάς) και υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση (Ελλάδα).