Ο Έρως στη ζωή των Αρχαίων Ελλήνων

ELPIDA NOUSA

«Σελίδες Αρχαίων περί Έρωτος, 8»

Όπως είδαμε θεοί και ήρωες γεμάτοι πάθη και αδυναμίες που ερωτεύονταν όπως οι κοινοί θνητοί και γίνονταν δέσμιοι του αρχέγονου πάθους, του πανάρχαιου έρωτα και της αγάπης οι αρχαίοι Έλληνες ήταν εκείνοι που για πρώτη φορά μίλησαν για την έννοια και την σημασία του έρωτα.

Αν μελετήσει κανείς προσεκτικά το Συμπόσιο του Πλάτωνα όπου οι πολίτες εκείνης της εποχής κλήθηκαν να συζητήσουν την ουσία του έρωτα που διαπερνά όλες τις εκφάνσεις της ζωής ακόμα και της υλικής και να αναλύσουν την δύναμη αυτή η οποία εμψυχώνει και σπρώχνει τον άνθρωπο πάντα προς το ωραίο, διαπιστώνει γιατί τελικά ο έρωτας είναι τόσο σημαντικός στη ζωή ενός ανθρώπου.

Το πρώτο στάδιο του έρωτα αφορά την φυσική έλξη που επιτυγχάνεται με την εξωτερική εμφάνιση, όταν αυτή «τραβά» κατά κάποιον τρόπο την προσοχή και το ενδιαφέρον ενός ατόμου προς ένα άλλο, αλλά είναι αλήθεια πως ο σαρκικός έρωτας μέσα στο διάλογο του Πλάτωνα φαίνεται να μην είναι μείζονας σημασίας.

Ο φιλόσοφος περνά γρήγορα στο δεύτερο πολύ σημαντικό στάδιο της εσωτερικής «ηθικής», δηλαδή της ομορφιάς του ψυχικού κόσμου που όταν με την σειρά του επιτευχθεί οδηγεί το ζευγάρι πολύ κοντά στην επιδίωξη του τρίτου σταδίου, της διανοητικής έλξης, της νοητικής ομορφιάς όπου δύο άτομα κατορθώνουν να επικοινωνήσουν πλέον σε τρία επίπεδα και να φτάσουν αυτό που οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα αντιλαμβάνονται ως έρωτα.

Αφού επιτευχθούν τα τρία αυτά στάδια, ο ερωτευμένος θνητός ενδεχομένως να επιτρέψει στον εαυτό του να αφεθεί και να ερωτευτεί την ίδια την ιδέα του έρωτα και να φτάσει έτσι στο απόλυτο, στο πιο τέλειο ερωτικό συναίσθημα και στην ουσιαστική αποθέωση της ιδέας αυτής έξω από την πραγματικότητα, μακριά από τον απτό κόσμο των αντικειμένων, των εμπειριών και των πραγμάτων.

Αυτό στο οποίο καταλήγουμε μελετώντας τους αρχαίους προγόνους μας είναι πως κανείς δε μπορεί να βάλει φραγμούς στον άνθρωπο εκείνο που αναζητά την επαφή, την εξύψωση και την απόλυτη ευχαρίστηση και κανείς δεν είναι ικανός να εξηγήσει, να ελέγξει και να τιθασεύσει τον απόλυτο έρωτα.

Τέλος έχει ενδιαφέρον να επισημάνουμε πως η ερωτική συμπεριφορά εν γένει των Ελλήνων αποτελεί αντανάκλαση της κυριαρχίας τους, ως προνομιούχας κοινωνικής ομάδας. Οι Αθηναίοι επιδεικνύουν ελεύθερα ερωτισμό προς πάσα κατεύθυνση, σε συζυγους, πόρνες και παλλακίδες. Αυστηρά μονογαμικές εμφανίζονται οι Αθηναίες αστές, σύζυγοι, κόρες κ.λπ. των Αθηναίων πολιτών.

Στη Σπάρτη, αντίθετα, το «απέραντο στρατόπεδο», η γυναίκα τίθεται στην υπηρεσία της πολιτείας υπηρετώντας άλλους -ευγονικούς και στρατιωτικούς- σκοπούς: ζητούμενο εδώ η εξασφάλιση εύρωστων παιδιών με κάθε τρόπο, που θα στελεχώσουν τον αήττητο στρατό.

Οι γυναίκες, σε απόλυτη επαφή με το γυμνό τους σώμα από παιδική ηλικία, επιδεικνύουν μια παράδοξη πολυανδρία: δοκιμάζουν ερωτικούς συντρόφους μέχρι να διαπιστώσουν ότι με κάποιον από αυτούς μπορούν να τεκνοποιήσουν, με τον οποίο τελικά παντρεύονται, ενώ δανείζονται χωρίς αναστολές από τον σύζυγο στον άτεκνο φίλο τους για να κάνει και σε εκείνους μερικά γερά παιδιά.