Η Αρκαδία ένας απολεσθείς παράδεισος – Έκθεση στην Τεγέα

«Et in Arcadia ego», έργο του Nicolas Poussin, περ. 1637-1638

Στον δρόμο από τον τόπο προς την ουτοπία, η Αρκαδία –ως όνομα και ως ποιητική εικόνα– συντηρεί διαχρονικά επίκαιρα, θεμελιώδη αιτήματα και αξίες πολιτισμού. Την ειρήνη και την αρμονία, την δικαιοσύνη και το μέτρο, τη χαρά ζωής, την ευγένεια, την απλότητα, την καλοσύνη.

Πώς λειτουργεί όμως η μνήμη και πώς εντυπώνεται στη συλλογική συνείδηση ενός τόπου; Την απάντηση ή έστω μία απάντηση μπορεί να δώσουν τα νομίσματα, που ως επίσημοι καταγραφείς της ιστορίας ενός τόπου την διασώζουν μέσα στο χρόνο. Κάτι που επιχειρεί η έκθεση «Μνήμη και εντύπωμα. Μια περιήγηση στη χώρα του Πέλοπα με οδηγό αρχαία νομίσματα», η οποία εγκαινιάζεται στις 8 Ιουνίου στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τεγέας και στο Στασινοπούλειο Πολιτιστικό Κέντρο.

Πρόκειται για το προϊόν της συνεργασίας της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αρκαδίας, του Μουσείου Μπενάκη, του Κοινωφελούς Ιδρύματος Κοινωνικού & Πολιτιστικού Έργου (ΚΙΚΠΕ) και του Κοινωφελούς Ιδρύματος Μιχαήλ Ν. Στασινόπουλος – ΒΙΟΧΑΛΚΟ.

Η έκθεση στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τεγέας περιλαμβάνει 71 εκθέματα, οργανωμένα γύρω από θεματικούς άξονες και ενότητες, που αναφέρονται στην λειτουργία της μνήμης και των μύθων και το ρόλο της τέχνης σε αυτά.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Τεγέας

Από το μύθο στην ιστορία

Μέσα από την έκθεση έτσι, ανιχνεύεται η γένεση της τοπικής μυθικής και ιστορικής παράδοσης, με την θεά Αθηνά, που δίνει έναν βόστρυχο της Μέδουσας στον Κηφέα και στη Στερόπη, τον Τεγεάτη ήρωα Τήλεφο, γιο του Ηρακλή και της Αύγης, που τρέφεται από μια ελαφίνα και ακόμη με την Άρτεμι, θεά του κυνηγιού, την Καλλιστώ, μητέρα του Αρκάδα και τέλος τον Πέλοπα.

Αναφορά στην συλλογική μνήμη στην Πελοπόννησο πέρα από τα όρια των πόλεων κάνει μια άλλη ενότητα στην οποία προβάλλονται οι δύο μεγάλες προσπάθειες οργάνωσης υπερτοπικών πολιτικών σχηματισμών. Συγκεκριμένα το Κοινό των Αρκάδων και η Αχαϊκή Συμπολιτεία.

Αργυρό τριώβολο, αρκαδική κοπή (5ος πΧ. αιώνας) Μουσείο Μπενάκη

Η συνέχεια αφορά την Πελοπόννησο στους αυτοκρατορικούς χρόνους, όταν η ιθύνουσα τάξη βρίσκει τρόπους και συνεχίζει να προβάλλει το αρχαίο κλέος κάθε πόλης, εναρμονιζόμενη με τα κελεύσματα της ρωμαϊκής εξουσίας. Εύγλωττο παράδειγμα, μια νομισματική κοπή της Κορίνθου με το ταφικό μνημείο της εταίρας Λαΐδος ή μια κοπή στη νομισματική παραγωγή της Μαντίνειας, που εκδόθηκε στο όνομα του Αντινόου.

Χάλκινο νόμισμα Κορίνθου επί Λευκίου Ουήρου (161-169 μ.Χ.) Νομισματική Συλλογή ΚΙΚΠΕ

Ο διάλογος

Φθάνοντας στο τέλος της αρχαίας εποχής και στην αρχή μιας άλλης, πολύτιμη εδώ είναι η τιμητική επιγραφή για τον ύπατο Ρούφο, που φαίνεται ότι αντιστάθηκε στους Γότθους εισβολείς του 4ου μ.Χ. αιώνα, ενώ η μαρτυρία των νομισμάτων φωτίζει λιγότερο γνωστές πτυχές ενός κόσμου σε μετάβαση.

Ιδιαίτερο είναι το ενδιαφέρον εξάλλου, του διαλόγου που αναπτύσσεται ανάμεσα σε 14 επιλεγμένα γλυπτά της μόνιμης έκθεσης του μουσείου με 17 νομίσματα, που φέρουν όμοιους ή συναφείς εικονογραφικούς τύπους. Εντυπωσιάζει έτσι, η ομοιότητα μιας ηρωικής μορφής σε κοπή της Τεγέας με τον ΄Εχεμο, τον Τεγεάτη βασιλιά, σε ανάγλυφο. Συγκινεί επίσης η εγγύτητα της μορφής που συνδέει τους Διόσκουρους που απεικονίζονται σε κοπή του Γυθείου με εκείνους ενός τεγεατικού ανάγλυφου. Ή ακόμη η κεφαλή του Ασκληπιού σε ένα νόμισμα της Επιδαύρου με το γλυπτό που αποδίδει τη μορφή του ιατρού θεού.

Αργυρό τριώβολο, Αρκαδικό Κοινό, Μεγαλόπολη (περ. 330-275 π.Χ) Μουσείο Μπενάκη. Απεικονίζει τον Πάνα καθισμένο σε βράχο

Η ουτοπία

Η έκθεση στο Στασινοπούλειο Πολιτιστικό Κέντρο παρουσιάζει εποπτικό και τεκμηριωτικό υλικό σε τρεις αφηγηματικές ενότητες για το πνεύμα του τόπου στην Πελοπόννησo, τις μνήμες πέραν της Πελοποννήσου και τέλος την Αρκαδία ως ουτοπία διαμέσου των αιώνων. Εξυφαίνεται έτσι, η ποιητική εικόνα της Αρκαδίας διαχρονικά ως ευτοπίας, ενός τόπου επιστροφής στη φύση και στην αθωότητα ως ένα είδος απολεσθέντος παραδείσου.

Χάλκινο νόμισμα, Πάτρα επί Κλαυδίου (41–54 μ.Χ.). Νομισματική Συλλογή ΚΙΚΠΕ

Τους δύο χώρους της έκθεσης μάλιστα γεφυρώνουν νοητά δύο πανομοιότυπα, έξοχης τέχνης, χάλκινα μετάλλια του 19ου αιώνα, ανάγλυφες αντιγραφές του περίφημου πίνακα του Νικολά Πουσέν «Et in Arcadia ego».

Η επιμέλεια της έκθεσης είναι της δρος. Άννας Βασιλικής Καραπαναγιώτου, διευθύντριας του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και επί σειρά ετών προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αρκαδίας, και του Γιάννη Στόγια, αρχαιολόγου-νομισματολόγου, προϊσταμένου-ερευνητή της Νομισματικής Συλλογής ΚΙΚΠΕ.

Χάλκινο νόμισμα Τεγέας (περ. μέσα 3ου αιώνα π.Χ.) Απεικονίζει ελαφίνα που θηλάζει τον Τήλεφο ως βρέφος.Νομισματική Συλλογή ΚΙΚΠΕ

Να σημειωθεί, ότι πρόκειται για την πρώτη περιοδική έκθεση, που φιλοξενείται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τεγέας, το οποίο είχε αποσπάσει το 2916 διεθνή τιμητική διάκριση το 2016 ως ένα από τα «Ευρωπαϊκά Μουσεία της Χρονιάς».

Κατά τη διάρκεια της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν παρουσιάσεις για το ευρύ κοινό από επιστημονικούς συνεργάτες της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αρκαδίας και του ΚΙΚΠΕ ενώ σχεδιάζεται η πραγματοποίηση κύκλου διαλέξεων. Την έκθεση συνοδεύει επιστημονικός κατάλογος.

Χάλκινο μετάλλιο, χαράκτης Alphée Dubois (σε πρότυπο του N. Poussin), 1872. Νομισματική Συλλογή ΚΙΚΠΕ

ΠΛηροφορίες

Αρχαιολογικό Μουσείο Τεγέας (τηλ. : 2710 556540) Έκθεση: «Μνήμη και εντύπωμα. Μια περιήγηση στη χώρα του Πέλοπα με οδηγό αρχαία νομίσματα» Διάρκεια: 8 Ιουνίου – 30 Νοεμβρίου Στασινοπούλειο Πολιτιστικό Κέντρο, Στάδιο Τεγέας (τηλ. : 2710 557111) Έκθεση: «Μνήμη και εντύπωμα. Μια περιήγηση στη χώρα του Πέλοπα με οδηγό αρχαία νομίσματα» Διάρκεια: 8 Ιουνίου – 30 Σεπτεμβρίου

Πηγή: Μ. Θερμού, MonoNews