Σπάνιο βυζαντινό νόμισμα μπορεί να απεικονίζει μια «απαγορευμένη» έκρηξη σουπερνόβα από το 1054 μ.Χ.

Θα μπορούσε ένα από τα δύο αστέρια κοντά στο κεφάλι του Αυτοκράτορα να απεικονίζει ένα «απαγορευμένο» σουπερνόβα που φώτιζε τον ουρανό πάνω από το Βυζάντιο για περισσότερο από ένα χρόνο; [Credit: cngcoins.com/ Filipovic et al.]

Το 1054 μ.Χ., ένα κοντινό αστέρι "ξέμεινε" από καύσιμα και ανατινάχθηκε σε μια εκθαμβωτική έκρηξη σουπερνόβα. Αν και βρισκόταν σε απόσταση 6.500 ετών φωτός, η έκρηξη ήταν ορατή στον ουρανό πάνω από τη Γη για 23 ημέρες και αρκετές εκατοντάδες νύχτες μετά.

Η έκρηξη, που είναι σήμερα γνωστή ως SN 1054, ήταν τόσο φωτεινή που οι Κινέζοι αστρονόμοι την ονόμασαν "φιλοξενούμενο αστέρι", ενώ παρατηρητές του ουρανού στην Ιαπωνία, το Ιράκ και πιθανώς την Αμερική κατέγραψαν την ξαφνική εμφάνιση της έκρηξης σε γραπτά κείμενα πάνω σε λίθο. Αλλά στην περιοχή της Ευρώπης - την οποία κυβερνούσε σε μεγάλο βαθμό ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Θ' (γνωστός ως Κωνσταντίνος ο Μονομάχος) - η μεγάλη, εκθαμβωτική έκρηξη στον ουρανό δεν αναφέρθηκε ποτέ, ούτε μια φορά.

Γιατί άραγε; Μήπως η εκκλησία απλώς αγνόησε αυτό το φαινόμενο ή ήταν μια πιο συνωμοτική ενέργεια για να καλύψει την πραγματικότητα του σύμπαντος; Σύμφωνα με νέα έρευνα, μια ένδειξη για την απάντηση μπορεί να κρύβεται σε ένα απροσδόκητο εύρημα: ένα χρυσό νόμισμα περιορισμένης έκδοσης.

Σε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο τεύχος Αυγούστου 2022 του European Journal of Science and Theology, μια ομάδα ερευνητών ανέλυσε μια σειρά από τέσσερα βυζαντινά χρυσά νομίσματα που κόπηκαν κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Κωνσταντίνου Θ', από το 1042 έως το 1055 μ.Χ.. Ενώ τρία από τα νομίσματα έδειχναν μόνο ένα αστέρι, οι συγγραφείς προτείνουν ότι το τέταρτο νόμισμα - το οποίο δείχνει δύο φωτεινά αστέρια που πλαισιώνουν μια εικόνα του κεφαλιού του αυτοκράτορα - μπορεί να είναι μια λεπτή και πιθανώς αιρετική απεικόνιση του σουπερνόβα του 1054 μ.Χ.

Σύμφωνα με την ερμηνεία της ερευνητικής ομάδας, το κεφάλι του αυτοκράτορα μπορεί να αντιπροσωπεύει τον ήλιο, το ανατολικό αστέρι την Αφροδίτη - ένα κανονικά ορατό αντικείμενο της ημέρας που ονομάζεται επίσης "πρωινό αστέρι" - ενώ το δυτικό αστέρι αντιπροσωπεύει το SN 1054, το οποίο ήταν ορατό για σχεδόν ένα μήνα στο ουρανό της ημέρας απέναντι από την Αφροδίτη. Οι ερευνητές προσθέτουν ότι τα δύο αστέρια μπορεί επίσης να αντιπροσωπεύουν τις αντιμαχόμενες Ανατολική Ορθόδοξη και Δυτική Καθολική εκκλησία, οι οποίες χωρίστηκαν στο λεγόμενο Μεγάλο Σχίσμα τον Ιούλιο του 1054 μ.Χ.

Εάν αυτή η ερμηνεία είναι σωστή και το σπάνιο νόμισμα δείχνει όντως το SN 1054, τότε υποδηλώνει ότι οι βυζαντινοί μελετητές μπορεί να τους είχε απαγορευτεί να μελετήσουν ή να γράψουν για τον σουπερνόβα λόγω θρησκευτικών περιορισμών. Στην ουσία, η εκκλησία μπορεί να είχε μια «φιλοσοφική προκατάληψη ενάντια σε οποιεσδήποτε παρατηρούμενες αλλαγές στον υποτιθέμενο τέλειο και αιώνιο νυχτερινό ουρανό», γράφουν οι ερευνητές στην δημοσίευσή τους. Σε συνδυασμό με το χάος του σχίσματος εκείνη την εποχή, οι αξιωματούχοι της εκκλησίας μπορεί να το θεώρησαν συνετό απλώς να αγνοήσουν τον σουπερνόβα. Αλλά τουλάχιστον ένας έξυπνος μελετητής μπορεί να βρήκε έναν τρόπο να ξεφύγει από τη λογοκρισία.

«Δεδομένης της στάσης της Εκκλησίας για την αστρονομία/αστρολογία, θα υπήρχε ισχυρό κίνητρο να μην αναφερθεί η εμφάνιση οποιουδήποτε γεγονότος - συμπεριλαμβανομένου ενός προφανούς σουπερνόβα - που θα απειλούσε το θεολογικό/αστρονομικό status quo», γράφουν οι συγγραφείς της μελέτης. «Ίσως ένας από τους τρόπους καταγραφής του γεγονότος για έναν έξυπνο αστρονόμο στο Πανεπιστήμιο Κωνσταντινουπόλεως ήταν να χρησιμοποιήσει μια κρυπτογράφηση, σε αυτήν την περίπτωση, ένα νόμισμα μιας ειδικής έκδοσης που κόπηκε μετά το γεγονός του 1054».

Οι ερευνητές επισκέφτηκαν επίσης διάφορες συλλογές μουσείων για να μελετήσουν 36 αντίγραφα αυτού του νομίσματος δύο αστέρων, το οποίο έφερε στο φως μια άλλη περίεργη λεπτομέρεια. Το μέγεθος του δυτικού αστεριού που φαίνεται στα νομίσματα δεν ήταν ομοιόμορφο, αλλά φαινόταν να συρρικνώνεται με την πάροδο του χρόνου - πιθανότατα προοριζόταν να αντιπροσωπεύει τη σταδιακή εξασθένιση του SN 1054 στον ουρανό της Γης.

Αυτές είναι λογικές υποθέσεις, αν και δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία, παραδέχονται οι συγγραφείς της μελέτης. Το μέγεθος και η διάταξη των αστεριών στα νομίσματα θα μπορούσε να αντιπροσωπεύει κάτι άλλο, εντελώς διαφορετικό και απλά να τυχαίνει να συμπίπτει με την εμφάνιση του σουπερνόβα. Επιπλέον, δεν υπάρχει ξεκάθαρη ημερομηνία κοπής για κανένα από τα 36 νομίσματα που εξετάστηκαν, επομένως είναι αδύνατο να πούμε εάν κόπηκαν πριν ή μετά την εμφάνιση του σουπερνόβα.

Σήμερα, το SN 1054 εξακολουθεί να είναι ορατό ως το Νεφέλωμα του Καρκίνου — αν και θα χρειαστείτε ένα πολύ καλό τηλεσκόπιο για να αντιληφθείτε σωστά την ομορφιά του.

Πηγή: Br. Specktor, Live Science, anaskafi