Φρούριο Ελληνιστικής εποχής από τον 2ο αιώνα π.Χ. ανακαλύφθηκε στο Ισραήλ

Ένα φρούριο της ελληνιστικής εποχής που χτίστηκε την εποχή της μάχης κατά των Μακκαβαίων μόλις ανακαλύφθηκε στο Ισραήλ. Η ύπαρξη του οχυρού είναι απόδειξη της ιστορίας του Χανουκά, όταν οι Μακκαβαίοι θριάμβευσαν επί των ελληνιστικών δυνάμεων. Φωτογραφία: Facebook/Emil Aljem/Αρχή Αρχαιοτήτων Ισραήλ

Οι ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν από την Αρχή Αρχαιοτήτων του Ισραήλ (IAA) στο δάσος Lachish στην Ιουδαία, την περασμένη εβδομάδα αποκάλυψαν τα εκτεταμένα ερείπια ενός φρουρίου της ελληνιστικής εποχής που καταστράφηκε σε μια εβραϊκή εξέγερση που έλαβε χώρα το 112 π.Χ.

Σε ανακοίνωσή της για την ανακάλυψη, η IAA είπε ότι το φρούριο «καταστράφηκε και κάηκε από τους Χασμοναίους», τους διαδόχους των Μακκαβαίων, οι οποίοι είχαν πολεμήσει τους Έλληνες Σελευκίδες ηγεμόνες σε έναν συνεχή αγώνα κατά του εξελληνισμού της Ιουδαίας.

Οι ερευνητές βρήκαν απανθρακωμένα ξύλινα δοκάρια, δεκάδες νομίσματα ακόμη και ολόκληρα όπλα στην τοποθεσία του φρουρίου και αναφέρουν ότι αυτά είναι στοιχεία μιας μάχης που έλαβε χώρα μεταξύ των Χασμοναίων και των Σελευκιδών 2.100 χρόνια πριν από τη σημερινή εποχή.

Η ανακάλυψη ταιριάζει με το αφήγημα της εβραϊκής γιορτής της Χανουκά, η οποία θα αρχίσει στις 28 Νοεμβρίου. Η Χανουκά τιμά τη μνήμη των Εβραίων η οποίοι υπό την ηγεσία των Ασμοναίων νίκησαν την αυτοκρατορία των Σελευκιδών, που είχαν προσπαθήσει να «ελληνοποιήσουν» βίαια τους Εβραίους υπηκόους τους. Ωστόσο, τα κύρια γεγονότα, τα οποία γιορτάζονται στη Χανουκά συνέβησαν μισό αιώνα νωρίτερα. Τα ερείπια του φρουρίου, που ανακαλύφθηκε πρόσφατα, μαρτυρούν μια πολύ μεταγενέστερη μάχη, σε ένα από τα τελευταία στάδια των ελληνοεβραϊκών πολέμων, γράφει ο Ανσελ Πφέφερ.

Τα φρούρια προστάτευαν τη Μαρέσα (ήταν η Ελευθερόπολις των αρχαίων Μακεδόνων) και το Αντόρ (Ιδουμαία και εβραϊκά Εδώμ), τις μεγάλες πόλεις των Ιδουμαίων, οι οποίοι τότε ζούσαν υπό την προστασία των Σελευκιδών. Ο Σα’αρ Γκανόρ, της Ισραηλινής Εφορίας Αρχαιοτήτων, εντόπισε τις τοποθεσίες τους σε μια έρευνα το 2015 και οι ανασκαφές της πρώτης από αυτές, κοντά στο χωριό Λαχίς, σε έναν λόφο με θέα στη νότια παράκτια πεδιάδα του Ισραήλ, ξεκίνησαν πριν από δύο χρόνια. Η ανασκαφή έχει πλέον ολοκληρωθεί και ο χώρος θα ανοίξει για το κοινό εντός των επόμενων εβδομάδων.

Δεν είναι σαφές πώς οι επιτιθέμενοι παραβίασαν την αμυντική γραμμή, αλλά σύμφωνα με τον Γκανόρ «το γεγονός ότι βρήκαμε όπλα και πέτρες από καταπέλτη μέσα στο φρούριο, αλλά κανένα σώμα, δείχνει ότι οι στρατιώτες δέχθηκαν επίθεση και τράπηκαν σε φυγή προς την πόλη Μαρέσα, η οποία κατελήφθη επίσης στη συνέχεια». Η καταστροφή του επάνω ορόφου του φρουρίου και το κάψιμο του ισογείου υποδηλώνουν «μια πολιτική καμένης γης από τον Ιωάννη Υρκανό [ηγέτη των Ασμοναίων]», πρόσθεσε ο ισραηλινός αρχαιολόγος.

Ένα καμένο ξύλινο δοκάρι που κάποτε ήταν μέρος του φρουρίου της ελληνιστικής εποχής στο Ισραήλ. Πίστωση: Saar Ganor/ Αρχή Αρχαιοτήτων Ισραήλ

«Φαίνεται ότι ανακαλύψαμε ένα κτίριο το οποίο ήταν μέρος της άμυνας που είχαν στήσει οι διοικητές του ελληνιστικού στρατού για να υπερασπιστούν τη Μαρέσα από μια επίθεση των Ασμοναίων. Αλλά σύμφωνα με τα ευρήματα στο πεδίο, η άμυνα των Σελευκιδών ήταν ανεπιτυχής. Το κτίριο που βρήκαμε είχε ως επί το πλείστον καεί και καταστραφεί από τους Ασμοναίους», δήλωσαν οι ισραηλινοί αρχαιολόγοι, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την ανασκαφή.

Η κατάληψη της Μαρέσας, η οποία απέχει περίπου 3,5 χλμ. από το φρούριο που έλεγχε τον αρχαίο δρόμο προς τα κοντινά λιμάνια της Μεσογείου, σηματοδότησε το τέλος της ελληνιστικής περιόδου στην περιοχή αυτή. Τα απομεινάρια των άλλοτε πανίσχυρων ελληνικών αυτοκρατοριών κατέρρεαν, και το εβραϊκό βασίλειο των Ασμοναίων επρόκειτο να έχει μια σύντομη περίοδο κυριαρχίας. Ο Ιωάννης Υρκανός και οι απόγονοί του έχτισαν νέες συμμαχίες με τη Ρώμη, η οποία 50 χρόνια αργότερα έστειλε λεγεώνες και προσάρτησε την Ιουδαία ως ρωμαϊκή επαρχία.

Οι Εβραίοι έχασαν την κυριαρχία τους και οι κατακτημένοι Ιδουμαίοι εκδικήθηκαν επίσης όταν ένας από τους αρχηγούς τους, ο Αντίπατρος, διορίστηκε από τον Ιούλιο Καίσαρα ως ο κύριος Ρωμαίος κυβερνήτης στην περιοχή, ανοίγοντας τον δρόμο για τον γιο του να πάρει το θρόνο στην Ιερουσαλήμ ως βασιλιάς Ηρώδης.

Αμφορείς και άλλα αντικείμενα που βρέθηκαν πρόσφατα στο φρούριο από αρχαιολόγους που εργάζονται για την Αρχή Αρχαιοτήτων του Ισραήλ. Πίστωση: Facebook/Davida Eisenberg-Degan/Αρχή Αρχαιοτήτων Ισραήλ

Ο ιστορικός Ιώσηπος διηγήθηκε την ιστορία των Χασμοναίων

Η άλλη κύρια πηγή πληροφοριών για τη δυναστεία των Χασμονέων είναι το πρώτο βιβλίο των «Οι Πολέμων των Εβραίων» που γράφτηκε από τον Εβραίο ιστορικό Ιώσηπο, ο οποίος έζησε από τον 37ο έως τον αιώνα. 100 μ.Χ. Η αφήγηση του Ιώσηπου είναι η μόνη κύρια πηγή που καλύπτει την ιστορία της δυναστείας των Χασμονέων κατά την περίοδο της επέκτασης και της ανεξαρτησίας της μεταξύ 110 και 63 π.Χ.

Ο συγγραφέας του Πρώτου Βιβλίου των Μακκαβαίων θεώρησε την εξέγερση των Μακκαβαίων ως εξέγερση ευσεβών Εβραίων εναντίον του βασιλιά των Σελευκιδών που είχε προσπαθήσει να εξαλείψει τη θρησκεία τους και εναντίον των Εβραίων που τον υποστήριζαν. Ο συγγραφέας του Β' Βιβλίου των Μακκαβαίων παρουσίασε τη σύγκρουση ως αγώνα μεταξύ «Ιουδαϊσμού» και «Ελληνισμού», λέξεις που χρησιμοποίησε πρώτος.

Η IAA αναφέρει ότι «Η εξέγερση των Χασμοναίων εναντίον της ελληνιστικής κυριαρχίας και της δυναστείας των Σελευκιδών ξεκίνησε μετά από αντιεβραϊκά διατάγματα του Αντίοχου Δ' και οδήγησε στην επέκταση του κράτους των Χασμονέων προς τα νότια, όπως περιγράφεται στα Βιβλία των Μακκαβαίων και στα γραπτά του Ιώσηπου».

Οι ανασκαφές συνεχίζονται ακόμη στην περιοχή. Μόλις ολοκληρωθούν, το ίδιο το φρούριο θα υποβληθεί σε συντήρηση προτού ανοίξει για το κοινό.