Ο άργυρος στην αρχαία Ελλάδα

Ράνια Τζεν

Ένα από τα πολυτιμότερα μέταλλα, ο άργυρος είναι τρίτος στη σειρά των μετάλλων που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος μετά τον χαλκό και τον αυτοφυή χρυσό. Επειδή ο άργυρος δεν εμφανίζεται συχνά ως αυτοφυής, αλλά υπό μορφήν ενώσεων, η χρήση του καθυστέρησε καθώς απαιτείτο γνώση μεταλλουργικής κατεργασίας.

Η λέξη άργυρος έχει ινδοευρωπαϊκή ρίζα «arg-u-ro»= λαμπερό μέταλλο και σχετίζεται με τη σανσκριτική λέξη arj-una = φως, φωτεινός.

Η ονομασία «ασήμι» προήλθε από τον χαρακτηρισμό «άσημος άργυρος» που έδιναν οι αρχαίοι Έλληνες στον άργυρο που δεν είχε γίνει νόμισμα, δηλαδή που δεν είχε σήμανση. Το ασήμι ήταν γνωστό στον άνθρωπο από την προϊστορική εποχή. Την αρχαιότερη αναφορά στον άργυρο έχουμε από τον Όμηρο: ἐξ Ἀλύβης, ὅθεν ἀργύρου ἐστὶ γενέθλη (από την Αλύβη, όπου γεννιέται ο άργυρος, Ιλιάδα Β 857).

Από τον άργυρο κατασκευάζονταν όπλα ξίφη, ασπίδες, κράνη. «Αργυράσπιδες» ήταν ένα σώμα του Μακεδονικού στρατού.

Από άργυρο κατασκευάζονταν επίσης πολυτελείς θρόνοι βασιλέων, πολυτελή ποτήρια (αργυρίδες), πολυτελείς κρατήρες, πολυτελή κάνιστρα όπου τα κορίτσια φύλαγαν τα εργόχειρα του. αργυροί λουτήρες «αργυρέας ασαμίνθους» στην Ιλιάδα και Οδύσσεια. Και όπως είναι φυσικό έχουμε αργυρά κοσμήματα και νομίσματα.

Από τη μυθολογία γνωρίζουμε ότι ο θεός του φωτός Απόλλωνας είχε ασημένιο τόξο Αργυρότοξο τον ονομάζει ο Όμηρος, ενώ η Άρτεμις, θεά του κυνηγιού και της σελήνης είχε ασημένια βέλη. Τα πρώτα αργυρά αντικείμενα που έχουν βρεθεί στην Ελλάδα χρονολογούνται από το 4000 π.Χ.

Στα μέσα της τρίτης χιλιετίας οι Χαλδαίοι κατόρθωσαν να διαχωρίσουν τον άργυρο από άλλα τα μεταλλεύματα μολύβδου με την τεχνική που ονομάζεται "κυπέλλωση" και περιγράφεται στη Βίβλο. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης χιλιετίας υπήρχε ζήτηση αργύρου από ελληνικές πόλεις του Μινωικού και Μυκηναϊκού πολιτισμού καθώς και της Μικράς Ασίας.

Στην αρχαία Ελλάδα εκτός από τις Κυκλάδες, τη Μακεδονία και τη Θράκη, το σημαντικότερο κέντρο μεταλλευτικής δραστηριότητας και μεταλλουργικής επεξεργασίας του αργυρούχου γαληνίτη αναπτύχθηκε στο Λαύριο που έγινε το επίκεντρο εξόρυξης αργύρου παγκοσμίως για τα επόμενα χίλια χρόνια. Λέγεται ότι περί το 2.000 π.Χ, η συνολική παγκόσμια παραγωγή αργύρου ήταν περίπου 3.100 τόνοι.

Τα μεταλλεία του Λαυρίου υπήρξαν σημαντικός παράγοντας για την ακμή της Αθήνας κατά τους κλασικούς χρόνους.

Ο άργυρος χρησιμοποιήθηκε πρώτα από τους Λυδούς για την κατασκευή νομισμάτων περί το 600 π.Χ. Αυτοί χρησιμοποίησαν ένα κράμα χρυσού και αργύρου, το ήλεκτρον, που ήταν αυτοφυές στην κοίτη του ποταμού Πακτωλού.

Τα πρώτα αργυρά νομίσματα ήταν απλοί σβώλοι αργύρου με τη σφραγίδα της πόλης. Κάθε πόλη είχε το δικό της νόμισμα και μονάδα βάρους.

Το πρώτο νόμισμα που καθιερώθηκε ως νομισματικό πρότυπο ήταν η αργυρή δραχμή της Αίγινας. Μετά την ανάπτυξη της Αθήνας ως πρότυπο χρησιμοποιήθηκε το Αθηναϊκό Τετράδραχμο που είχε τη μεγαλύτερη κυκλοφορία. Η Αττική δραχμή ισοδυναμούσε με 4,36γρ. αργύρου ενώ το μικρότερο, ο οβολός περιείχε 0,72 γρ. αργύρου.

Παράγωγα της λέξης «άργυρος» αναφέρονται για εξαγορά της συνείδησης. "Αργυρώνητος" , αυτός που εξαγοράζεται με χρήματα αναφέρεται στον Ηρόδοτο και τον Αισχύλος.

Η λέξη «αργυράγχη» πλάστηκε σκωπτικά από τον Δημάδη, Αθηναίο ρήτορα και πολιτικό του 4ου αι. π.Χ. μέλος της φιλομακεδονικής πτέρυγας και εχθρός του Δημοσθένη.

Όταν ο Δημοσθένης κατηγορήθηκε ότι δωροδοκήθηκε από τον Άρπαλο και δεν άνοιξε το στόμα του να πει λέξη με την αιτιολογία ότι έπασχε από κυνάγχη, ο Δημάδης του προσήψε την κατηγορία ότι έπασχε από αργυράγχη!

Βιβλιογραφία:

- Ηλία Μαργιολάκου, Ελληνική Γεωμυθολογία, βιβλίο πρώτο - Liddell Scott. Μέγα Λεξικό της ελληνικής γλώσσης - Βικιπαιδεία - Θεοδόσιου Τάσιου, Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία, Βασικές τεχνολογίες https://mathesis.cup.gr/

Πηγή: TheMythologists