Άγραυλος (ή Άγλαυρος)- Αλκίππη

[[ Δημ. Μάρκου ]]

Η Άγραυλος ήταν κόρη του πανάρχαιου βασιλιά της Αττικής Κέκροπα και της Αγραύλου, της κόρης του Ακταίου. Απ’ αυτόν πριν η Αθήνα πάρει το όνομα από την Αθηνά ονομαζόταν Ακτική ή Ακτή. Ο πατέρας της Αγραύλου ήταν αυτόχθονας, είχε γεννηθεί από την ίδια τη Γη και ήταν διφυής, δηλαδή δίμορφος, έχοντας σώμα ανθρώπου από τη μέση και πάνω και δράκοντα ή φιδιού από τη μέση και κάτω.

Από τον Κέκροπα και την Άγραυλο γεννήθηκε ένας γιος, ο Ερυσίχθονας, και τρεις κόρες, η Άγραυλος (στην οποία αναφερόμαστε), η Έρση και η Πάνδροσος. Συνήθως γίνεται διάκριση και η μητέρα αναφέρεται ο Άγραυλος η πρεσβύτερη, και Άγραυλος η νεότερη η κόρη. Εμείς εξετάζουμε τον μύθο της νεότερης Αγραύλου. Τα ονόματα των τριών θυγατέρων του Κέκροπα έχουν σχέση με τους αγρούς, γιατί Άγραυλος είναι αυτή που μένει στους αγρούς, ενώ Πάν-δροσος και Έρση 😊 δροσιά) εκφράζουν την πρωινή και αναζωογονητική δροσιά των αγρών.

Οι Κεκροπίδες θεωρούνταν μορφές τις φύσης παρόμοιες με τις Νύμφες και τις Ώρες που έριχναν την απαραίτητη δροσιά για την ζωή και την φρεσκάδα στα φυτά των αγρών και των λιβαδιών: «τρεις δε ήσαν από των αυξόντων τους καρπούς ωνομασμέναι, Πάνδροσος, Έρση , Άγραυλος» (Στέφανος, “εθνικά”)

Με πρωτοχορευτή τον Ερμή, ενώ ο Πάνας έπαιζε το σουραύλι του, χόρευαν στις καταπράσινες αλάνες που βρισκόντουσαν μπροστά από τους ναούς της θεάς Αθηνάς. Σε έναν τέτοιο χορό της αδερφής του είδε ο Άρης την Άγραυλο και η δροσερή ομορφιά της τον έκανε να την ποθήσει. Ενώθηκε μαζί της και καρπός αυτού του έρωτα ήταν η γέννηση μια πανέμορφης κόρης, της Αλκίππης.

Σαν μεγάλωσε η Αλκίππη κι όλοι οι νέοι ονειρεύονταν να την κάνουν ταίρι, την είδε μια μέφα κοντά σε μια πηγή ο βίαιος γιος του Ποσειδώνα και της Νύφης Ευρύτης, ο Αλιρρόθιος και την βίασε. Την ώρα που την βίαζε πέρασε από ‘κει ο πατέρας της ο Άρης κι άκουσε τις φωνές της. Θύμωσε με την άνανδρη πράξη του Αλιρρόθιου και τον σκότωσε.

Ο Κοσμοσείστης Ποσειδώνας οργίστηκε με τον ανιψιό του Άρη, ο οποίος με το φονικό αυτό του στέρησε έναν από τους γιους του και απευθυνόμενος στους άλλους θεούς ζήτησε να αποδοθεί η δικαιοσύνη και να δικάσουν τον φονιά του γιου του Αλιρρόθιου.

Οι θεοί ήσαν πολύ δίκαιοι και μεριμνούσαν για την απόδοση της δικαιοσύνης. Η δίκη έγινε από τους υπόλοιπους θεούς δίπλα στην Ακρόπολη, σε έναν βράχο (βράχος= πάγος), που επειδή δίκασε τον Άρη, από τότε ονομάζεται Άρειος Πάγος. Ο θεός Άρης ήταν ο πρώτος υπόδικος του οποίου έκριναν την ενοχή και τον απάλλαξαν απ’ αυτήν, αφού διαπίστωσαν πως ο φόνος του Αλιρρόθιου έγινε όταν αυτός πιάστηκε να βιάζει την κόρη του θεού Άρη, την Αλκίππη. Αργότερα το ίδιο δικαστήριο έκρινε την ενοχή του Ορέστη για τον φόνο της μητέρας του Κλυταιμνήστρας. Στη συνέχεια εκεί εκδικάζονταν όλοι οι φόνοι.

Σε μια άλλη εκδοχή του μύθου, όταν οι Αμαζόνες εκστράτευσαν την εποχή του Θησέα εναντίον της Αθήνας, πριν την μεγάλη μάχη με τους Αθηναίους θυσίασαν στον πατέρα τους Άρη κοντά σε έναν βράχο, τον οποίο από τότε ονόμασαν Άρειο πάγο. Εκεί οι Αθηναίοι όρισαν να εκδικάζονται από το δικαστήριο οι περιπτώσεις φόνων.

Ένας άλλος αττικός μύθος ηρωποιεί την Άγραυλο και την συνδέει με την θυσία της για την πατρίδα της. Κάποτε η πόλη του Κέκροπα κινδύνευσε από κάποιον εχθρικό στρατό που την πολιορκούσε για αρκετό καιρό. Ο βασιλιάς ζήτησε τον χρησμό του μαντείου των Δελφών πώς θα σώσει την πόλη του και τους υπηκόους του. Η απάντηση της Πυθίας ήταν πως για να σωθεί η πόλη έπρεπε κάποιος πολίτης να θυσιαστεί. Η Άγραυλος άκουσε την απάντηση του μαντείου. Αγαπούσε πολύ την πόλη της και τους συμπολίτες της. Μη θέλοντας να χάσει κάποιος άλλος τη ζωή του, ανέβηκε στον βράχο της ακρόπολης και έπεσε από την πιο απότομη πλευρά της.

Έτσι, μετά την θυσία της οι Αθηναίοι νίκησαν κι έδιωξαν τον εχθρό. Οι Αθηναίοι για να την τιμήσουν έχτισαν ναό της πάνω στην Ακρόπολη και κάθε χρόνο γιόρταζαν τα Αγραύλεια προς τιμή της. Την ημέρα αυτή οι έφηβοι, που συμπλήρωναν τα 18 χρόνια της ηλικίας τους, έδιναν τον όρκο του Αθηναίου πολίτη στην αγορά της πόλης μπροστά σε όλο τον αθηναϊκό λαό, τους άρχοντες της πόλης και τους επίσημους. Τα ονόματά τους καταγράφονταν στον κατάλογο των πολιτών, οι άρχοντες έδιναν στον καθένα μια ασπίδα και δύο ακόντια- όπλα που τα θεωρούσαν ιερά- και στο ιερό της Αγραύλου έδιναν τον περίφημο όρκο της αρχαιότητας:

«Οὐκ αἰσχυνῶ τὰ ἱερ ὰὅπλα, οὐδὲ λείψω τὸν παραστάτην ὅπου ἂν στοιχήσω…»«Δεν θα καταισχύνω τα όπλα τα ιερά, και δεν θα εγκαταλείψω τον πλησίον μου ιστάμενον, με οιονδήποτε και αν ταχθώ εις την γραμμήν• θα αμυνθώ δε και υπέρ των ιερών και των οσίων και μόνος και μετά των άλλων• την πατρίδα δε δεν θα παραδώσω μικροτέραν, αλλά μεγαλυτέραν και κραταιοτέραν από όσην ήθελον παραλάβει. Και προθύμως θα υπακούω εις τους εκάστοτε δικάζοντας και θα πολιτεύομαι συμφώνως προς τους καθιερωμένους πολιτικούς θεσμούς και προς όσους άλλους ήθελε τυχόν η κοινή του λαού απόφασις καθιερώσει.

Και εις περίπτωσιν καθ' ην ήθελε τις αποπειραθή να καταλύση τους θεσμούς αυτούς ή να αντιδρά προς αυτούς, δεν θα το επιτρέψω, θα αμυνθώ δε υπέρ αυτών και μόνος και μετά των άλλων. Και θα αποδώσω την προσήκουσαν τιμήν εις τα υπό των πατέρων παραδιδόμενα ιερά. Μάρτυρες τούτων έστωσαν η Άγλαυρος, ο Ενυάλιος, ο Ζευς, η Αυξώ, η Θαλλώ και η Ηγεμόνη». Ένας άλλος μύθος συνδέει τις τρεις αδερφές με τον Εριχθόνιο, το διφυές αυτό πλάσμα που βγήκε από την Γη, όταν πάνω της έπεσε το σπέρμα του θεού Ήφαιστου. Κάποτε η Αθηνά χρειάστηκε καινούργια όπλα και γι’ αυτό επισκέφτηκε το εργαστήρι του Ήφαιστου να της τα κατασκευάσει.

Ο κουτσοπόδαρος θεός αρνήθηκε αμοιβή λέγοντας πως θα τα κάνει «για την αγάπη της». Ο Ποσειδώνας που δεν μπορούσε να ξεπεράσει ότι η θεά της σοφίας είχε κερδίσει την πόλη της Αθήνας σε βάρος του, είχε πει ψέματα στον τεχνίτης των θεών πως είχε την συγκατάθεση του Δία να κάνει δική του την Αθηνά. Όταν η Αθηνά ξαναπήγε για να παραλάβει τα όπλα της, τότε ο Ήφαιστος της επιτέθηκε με ερωτικές διαθέσεις, αλλά η Αθηνά του ξέφυγε. Λίγο πριν ελευθερωθεί από τα χέρια του ο θεός εκσπερμάτωσε στον μηρό της, οπότε με αηδία η θεά σκούπισε τον μηρό της με λίγο μαλλί που βρήκε πρόχειρο και το πέταξε στη γη. Η Γη γονιμοποιήθηκε από το σπέρμα του Ήφαιστου κι έβγαλε από μέσα της ένα μωρό, που το πρόσφερε στην θεά Παλλάδα. Αυτή το έβαλε σε ένα καλά σκεπασμένο καλάθι και το παρέδωσε στις τρεις Κεκροπίδες, προστάζοντάς τις να μην το ανοίξουν για κανέναν λόγο.

Δεν άντεξαν στην περιέργεια να δουν ποιο ήταν το περιεχόμενο του καλαθιού. Αν και είχε αντιρρήσεις η Πάνδροσος, στο τέλος η επιμονή της Αγραύλου και της Έρσης νίκησε και τράβηξαν το σκέπασμα. Κάποιοι συγγραφείς αναφέρουν πως νόμιζαν ότι η θεά στο καλάθι είχε χρυσάφι. Το κίνητρο της πράξης τους ήταν η φιλαργυρία. Βλέποντας, όμως, το μωρό, που ήταν από τη μέση και πάνω άνθρωπος και από τη μέση και κάτω δράκοντας, παραφρόνησαν από τον φόβο και τρέχοντας πανικόβλητες έπεσαν από τα βράχια της Ακρόπολης και σκοτώθηκαν.

Ο Οβίδιος αναφέρει πως η τιμωρία της Αγραύλου ήταν τελικά να πετρώσει. Σ’ αυτή την τιμωρία την οδήγησε η θεά Αθηνά, που γνώριζε ότι η παρακοή στην εντολή της να μην ξεσκεπάσουν το καλάθι, που τους είχε αναθέσει, οφειλόταν βασικά στην αγάπη της Αγραύλου για το χρυσάφι. Ο Ερμής, λοιπόν, ήταν ερωτευμένος με την αδερφή της Έρση και της ζήτησε να γίνει διαμεσολαβήτρια ώστε να φτάσει στην κάμαρή της και να γευτεί τον έρωτά της. Δέχτηκε η Άγραυλος ζητώντας σε αντάλλαγμα χρυσάφι. Με την βοήθεια της Ζήλιας η Αθηνά της προκάλεσε ζήλια για την αδερφή της που θα συνευρισκόταν με θεό. Έτσι όταν ο Ερμής πήγε να ζήσει τον έρωτά του με την Έρση, βρήκε την Άγραυλο να στέκεται εμπρός στην θύρα της και να του απαγορεύει την είσοδο, αν και είχε πάρει προκαταβολικά το χρυσάφι. Θύμωσε ο θεός με την συμπεριφορά της και την μεταμόρφωσε σε πέτρινο άγαλμα.

Έτσι η Αθηνά τιμώρησε την Άγραυλο που στάθηκε η αιτία να φανερωθεί η ύπαρξη του μωρού του Ήφαιστου χωρίς την φυσική γέννηση.

Πηγή: https://www.facebook.com/photo/?fbid=1123413878402872&set=a.123370588407211