Ο Θάνατος του Αχιλλέα

Χαρά Νάστου

Οι θεοί εκεί στα τρωικά τείχη, στις Πύλες τις Σκαιές, έχουν στήσει το δόκανο, στοχεύοντας στη δεξιά φτέρνα του Αχιλλέα, τον οποίον τον βαραίνει από πάνω και το κρίμα του κομπασμού πάνω από τον ψυχορραγούντα Έκτορα κι ο βέβηλος διασυρμός της σορού του, ένα αλλοθι ακόμη για τη μοίρα...

Μεταμφιεσμένος σε σύννεφο ο Απόλλωνας βρίσκει τον Πάρη και στρέφει το τόξο του προς τον Αχιλλέα, κατευθύνοντας μετά το βέλος προς τη δεξιά του τρωτή φτέρνα. Εκείνον τον βρίσκει ο θάνατος μέσα σε φριχτούς πόνους.

Άλλοι λένε πως ο ίδιος ο Απόλλωνας τον σκοτώνει, προσποιούμενος τον Πάρη, εκδοχή που, σύμφωνα με το μύθο, υιοθετεί και ο γιος του Αχιλλέα, ο Νεοπτόλεμος. Μια ολόκληρη μέρα μάχονται για το σώμα του νεκρού ήρωα, ώσπου ο μεγάλος Αίας, αφοπλίζοντας τον Γλαύκο, παίρνει το σώμα και, υπό καταιγισμό βελών, καταφέρνει και διασχίζει τις πυκνές εχθρικές γραμμές, καλυπτόμενος από τον Οδυσσέα. Ο Δίας μετά προκαλεί θύελλα κι έτσι τελειώνει αυτή η μάχη, με τη σορό του Αχιλλέα στο ελληνικό στρατόπεδο.

Ο Αχιλλέας δεν υπάρχει πια να τρομάζει τον εχθρό, η φωνή του σίγησε, υπέκυψε στη μοίρα του, με βολή που κατηύθυνε ο Απόλλωνας, αφού θνητός ήταν αδύνατον να του αφαιρέσει τη ζωή. Ο ποιητής της ΑΙΘΙΟΠΙΔΑΣ, ο Αρκτίνος ο Μιλήσιος, τον εξυψώνει και στο θάνατό του, όπως έκανε και ο Όμηρος σ' όλη την Ιλιάδα. Ο Αχιλλέας φεύγει από χέρι Θεού, μετά από μια μεγαλειώδη πορεία τόλμης, θάρρους, απύθμενης εκδίκησης, αλλά προπάντων υπεράνθρωπης ανδρείας.

Εικόνα1 Θάνατος του Αχιλλέα, του Peter Paul Rubens

ΑΛΛΕΣ ΜΥΘΙΚΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ

Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, ο Αχιλλέας πέφτει θύμα συνωμοσίας. Ο Πρίαμος του δίνει κατά πώς του υποσχέθηκε την Πολυξένη, με τον όρο να διακόψουν την πολιορκία της πόλης και ν' αποχωρήσουν. Η Πολυξένη, μη συγχωρώντας το θάνατο του Τρωίλου, προσποιούμενη την ερωτευμένη, του αποσπά, ως απόδειξη της αγάπης του, το μυστικό της τρωτής του φτέρνας και του ζητά να έρθει ξυπόλητος στο ναό του Θυμβραίου Απόλλωνα.

Εκεί τον περιμένει με τον Δηίφοβο, τον αδελφό της, ο οποίος τον αγκαλιάζει με προσποιητή αγάπη, ενώ ο Πάρης, κρυμμένος πίσω από το άγαλμα του Θεού, τον πετυχαίνει στη φτέρνα με δηλητηριασμένο βέλος ή κατ' άλλους με σπαθί. Πριν ξεψυχήσει ο ήρωας, εκεί στον ιερό τόπο που αποκεφάλισε τον Τρωίλο, με κούτσουρα του βωμού προλαβαίνει, αυτός ο υπερβολικά ανδρείος, και σκοτώνει πολλούς στρατιώτες και λειτουργούς του ναού.

Στο ναό ορμούν ο Οδυσσέας, ο Αίας και ο Διομήδης, που είχαν ακολουθήσει τον Αχιλλέα ως το ιερό, υποψιασμένοι για τη συμφωνία που θα έκανε χάρη της Πολυξένης.

Διασταυρώνονται με τον Πάρη και τον Δηίφοβο, καθώς βγαίνουν, αλλά τους ενδιαφέρει πρωτίστως να βρουν τον Αχιλλέα, που ξεψυχώντας στα χέρια τους τους ζητά να θυσιάσουν στον τάφο του την Πολυξένη, σαν πέσει η Τροία.

Ο Αίας βγάζει το νεκρό φορτώνοντάς τον στους ώμους του και μετά από σύρραξη καταφέρνουν να τον φέρουν στα πλοία τους.

Κατ' άλλη εκδοχή, οι Τρώες υπερισχύουν, παίρνουν και το σώμα του και το παραδίδουν, μόνο όταν οι Έλληνες επέστρεψαν τα λύτρα εξαγοράς του σώματος του Έκτορα.

Σχετικά με την Πολυξένη, υπάρχει και η άλλη εκδοχή, ότι πράγματι είχε ερωτευτεί τον Αχιλλέα και σαν είδε το θάνατό του, δραπετεύει από τους δικούς της και αυτοκτονεί πάνω στον τάφο του αγαπημένου της.

Eικόνα 2 Θάνατος του Αχιλλέα, Γλυπτό από το Αχίλλειον, Κέρκυρα

ΜΕΤΑΘΑΝΑΤΙΕΣ ΤΙΜΕΣ ΣΤΟΝ ΑΧΙΛΛΕΑ

Η απώλεια του μεγάλου Αχιλλέα συντρίβει τους Έλληνες, ενώ ο Ποσειδώνας, ίσως μετανοιωμένος για τη σύμπραξη με τον Απόλλωνα, τάζει στη Θέτιδα να του αφιερώσει ένα νησάκι στον Εύξεινο Πόντο, όπου θα του προσφέρονται θυσίες.

Ένα τάγμα Νηρηίδων καταφθάνει να πενθήσει με τη Θέτιδα τον ήρωα μαζί και οι 9 Μούσες, που τον μοιρολογούν επί 17 ημέρες.

Τη 18η ημέρα καίγεται η σορός του και η τέφρα του τοποθετείται με την τέφρα του Πάτροκλου στην ίδια θήκη, έργο του Ήφαιστου, δώρο του Διόνυσου στη Θέτιδα, για το γάμο της. Θάβουν την τεφροδόχο στο ακρωτήρι Σίγειο, στην είσοδο του Ελλησπόντου, και υψώνουν ένα μνήμα από πέτρες.

Κατά τη διοργάνωση των επιτάφιων αγώνων στη μνήμη του Αχιλλέα, η Θέτιδα αρπάζει την ψυχή του από την πυρά και τη μεταφέρει στο νησάκι Λευκή, που είναι και το ιερό του νησί. Οι ναυτικοί που έπλεαν προς βορρά από το Βόσπορο, προς το νησί, άκουαν, έτσι έλεγαν, άλλοτε τον Αχιλλέα ν' απαγγέλλει Όμηρο και άλλοτε χτυπήματα από κλαγγή όπλων, ιαχές και κροταλίσματα αλόγων.

Σύμφωνα με ένα χρησμό, στην Ολυμπία στο παλιό Γυμνάσιο χτίζουν κενοτάφιο προς τιμή του Αχιλλέα.

Οι γυναίκες της Ήλιδας, στην αρχή των αγώνων τον τιμούσαν με επιτάφια λειτουργία. Τέλος, με προσταγή του μαντείου της Δωδώνης, και οι Θεσσαλοί θυσίαζαν κάθε χρόνο στον Αχιλλέα.

Μετά το θάνατο του γενναιότερου ήρωα του πολέμου στην Τροία, ξεσπά καυγάς ανάμεσα στον Οδυσσέα και τον Αίαντα, που διεκδικούν τα όπλα του.

Αυτή ήταν, φίλες και φίλοι μου, η σύντομη ζωή του αγαπημένου μας ήρωα, που έτρεφε την παιδική μας όρεξη για το μύθο της ανδρικής ανδρείας και ωραιότητας.

Ζωή λουσμένη στη δόξα, που κόβεται, όταν μεσουρανεί, την ώρα που το φως πέφτει πάνω της με όλη του την τάση!

Εικόνα 3 Πρόθεση του Αχιλλέα, Θρήνος των Νηρηίδων, μελενόμορφο αγγείο, Λούβρο

Πηγές: Ρ. Γκρέιβς: “Ελληνικοί Μύθοι” Ζ. Ρισπέν: “ Μεγάλη Ελληνική Μυθολογία” Α. Γ. Τσοπανάκης: “Εισαγωγή στον Όμηρο”, https://www.facebook.com/TheMythologists/photos/pcb.3927478520687981/3927469354022231