Το Άγιο Δισκοπότηρο και η έρημη Χώρα

Από τη Βάσω Δενδροπούλου

Μετά τον βασιλιά Αρθρούρο και το Άβαλον της βρετανικής μυθολογίας, δημοφιλές θέμα στους αρθρουριανούς μύθους ήταν η αναζήτηση ενός θείου σκεύους. Το πιο διαδεμονένο από αυτά στην κελτική παράδοση, ήταν το Άγιο Δισκοπότηρο.

Το Άγιο Δισκοπότηρο, ή ιερό Γκράαλ ήταν ένα σκεύος που χρησιμοποιήθηκε κατά την παράδοση από τον Χριστό στον Μυστικό Δείπνο και δόθηκε στον Ιωσήφ της Αριμαθείας. Εκεί συγκεντρώθηκε κατά την ίδια παράδοση το αίμα και ο ιδρώτας του Ιησού, την ώρα που τον κατέβαζε ο Ιωσήφ από τον Σταυρό. Σύμφωνα με την παράδοση, μετά τη σταύρωση, ο Ιωσήφ αποκαθήλωσε τον Χριστό, και με το Άγιο δισκοπότηρο μάζεψε το αίμα από την πληγή που του είχε προκαλέσει η λόγχη.

Αργότερα, όμως, συνελήφθη από τους Ρωμαίους, φυλακίστηκε και ενταφιάστηκε ζωντανός σε ένα λαξευτό τάφο, όμοιο με του Ιησού, προκειμένου να πεθάνει από δίψα και ασιτία. Σύμφωνα με τον χριστιανικό θρύλο, επέζησε χάρη στη μαγική δύναμη του ιερού σκεύους το οποίο με τρόπο μαγικό του εξασφάλιζε κάθε πρωί φαγητό και νερό. Όταν αποφυλακίστηκε, πάντα σύμφωνα με το μύθο, ο Ιωσήφ ταξίδεψε στη Βρετανία για να διδάξει το χριστιανισμό, εγκαταστάθηκε στο Γκλανστόμερι και ίδρυσε μοναστήρι. Το Δισκοπότηρο, μεταφέρθηκε για λόγους ασφαλείας στο Κορπένικ σε ένα μαγικό κάστρο, στο οποίο φυλάσσεται ως σήμερα από τους «Βασιλείς του Δισκοπότηρου».

Το μυθικό αυτό αντικείμενο, που ουδείς γνωρίζει αν υπήρξε ποτέ, δηλαδή το κύπελλο από το οποίο ήπιαν ο Ιησούς και οι Απόστολοι στον Μυστικό Δείπνο, συνδέεται με τη θρησκευτική και τη μυθιστορηματική παράδοση των καθολικών, και μάλιστα με τη σκοτεινή πλευρά της. Στην Ορθοδοξία ουδείς ασχολήθηκε με την αναζήτηση του Ιερού Γκράαλ.

Στη Δύση όμως ξέσπασε ένα λυσσαλέο ενδιαφέρον. Αφού πέρασαν πάνω από 1.000 χρόνια από την εποχή του Μυστικού Δείπνου, στη διάρκεια του Μεσαίωνα και μέσα από τους θρύλους που θέριευαν τότε παρουσιάστηκε το Γκράαλ ως μυστηριώδες, ιερό αντικείμενο της χριστιανοσύνης. Θεωρείται πιθανόν η λέξη να είναι εμπνευσμένη από κελτικές μυθολογικές παραδόσεις όπου συναντούμε κέρατα της Αμαλθείας, χύτρες με το ελιξίριο της ζωής και άλλα παρόμοια και να προέρχεται από το λατινικό cratalis που με τη σειρά του προέρχεται από το ελληνικό κρατήρ, δηλαδή δοχείο, ποτήριο.

Οι μύθοι και οι θρύλοι που το συνοδεύουν είναι αναρίθμητοι, όπως και οι πληροφορίες-βιβλία που αναφέρονται σε αυτό. Στην παρούσα, όμως, δημοσίευση, θα αναφερθούμε, στο τι αντιπροσωπεύει. Πολλοί συγγραφείς - με πιο πρόσφατους τον Ουμπέρτο Έκο και τον Νταν Μπράουν – έχουν εμπνευστεί από το Άγιο Δισκοπότηρο. Ένας παλιότερος συγγραφέας αναφέρει ότι ήρθε από τον ουρανό, από τους ουδέτερους αγγέλους.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου στον ουρανό ανάμεσα στο θεό και το Διάβολο, ανάμεσα στο καλό και το κακό, κάποια αγγελικά τάγματα τάχθηκαν με το Διάβολο και κάποια με το θεό. Το Δισκοπότηρο το έφεραν στη γη οι ουδέτεροι άγγελοι. Πρόκειται για το πνευματικό μονοπάτι που βρίσκεται ανάμεσα στα ζεύγη αντιθέτων, ανάμεσα στο φόβο και την επιθυμία, ανάμεσα στο καλό και το κακό. Αντιπροσωπεύει την εκπλήρωση των υψηλότερων πνευματικών δυνατοτήτων της ανθρώπινης συνείδησης.

Στο θρύλο του Δισκοπότηρου ο νεαρός Πέρσιβαλ μεγάλωσε στην εξοχή από μια μητέρα του απαρνήθηκε τις αυλές των παλατιών για να μην ξέρει τίποτα ο γιος της από τους κανόνες της αυλής. Ο Πέρσιβαλ ζει τη ζωή του σύμφωνα με το δυναμικό του δικού του συστήματος παρόρμησης, ώσπου να ωριμάσει. Αργότερα, ο πατέρας ενός αξιαγάπητου κοριτσιού, ο ίδιος που τον εκπαίδευσε για ιππότη, του δίνει για γυναίκα την κόρη του. Και ο Πέρσιβαλ του λέει, «Όχι πρέπει να κερδίσω τη γυναίκα μου, όχι να μου δοθεί». Όταν ο νεαρός φτάνει στο κάστρο, συναντά το βασιλιά του Δισκοπότηρου, που τον φέρνουν πάνω σε ένα φορείο πληγωμένο.

Διατηρείται ζωντανός μόνο από την παρουσία του Δισκοπότηρου. Από συμπόνοια ο Πέρσιβαλ θέλει να τον ρωτήσει «γιατί πονάς;» αλλά οι δάσκαλοί του, τον έχουν διδάξει να μην κάνει περιττές ερωτήσεις. Έτσι υπακούει στον κανόνα και η περιπέτεια αποτυγχάνει. Όταν μετά από πέντε χρόνια ποικίλων δοκιμασιών και δυσχερειών επιστρέφει στο κάστρο και κάνει την ερώτηση, θεραπεύει το βασιλιά και την κοινωνία. Η ερώτηση είναι μια έκφραση, όχι των κανόνων της κοινωνίας, αλλά της συμπόνιας, το φυσικό άνοιγμα της ανθρώπινης καρδιάς προς ένα άλλο ανθρώπινο όν. Αυτό είναι το Δισκοπότηρο, η αυθόρμητη συμπόνια, να υποφέρεις μαζί.

Ο βασιλιάς του Δισκοπότηρου, ο πληγωμένος νεαρός άνδρας, που είδε ο Πέρσιβαλ στο μαγικό κάστρο, δεν είχε κερδίσει τη θέση του. Έφυγε καλπάζοντας από το κάστρο του με την πολεμική κραυγή “Amor”, κάτι που δεν ταιριάζει με τον φύλακα του Δισκοπότηρου. Καθώς καλπάζει, ένας μουσουλμάνος, ένας ειδωλολάτρης ιππότης, βγαίνει από το δάσος. Και οι δυο ευθυγραμμίζουν τα δόρατά τους, ο ένας ενάντια στον άλλον και αλληλοεπιτίθενται. Το δόρυ του βασιλιά του Δισκοπότηρου σκοτώνει τον ειδωλολάτρη, αλλά το δόρυ του ειδωλολάτρη τον ευνουχίζει.

Αυτό σημαίνει ότι ο χριστιανικός διαχωρισμός ύλης και πνεύματος, του δυναμισμού της ζωής και του βασιλείου του πνεύματος έχουν πραγματικά ευνουχίσει τη φύση. Η αληθινή πνευματικότητα η οποία θα προέκυπτε από την ένωση ύλης-πνεύματος, έχει σκοτωθεί. Ο ειδωλολάτρης, ένα πρόσωπο από τα περίχωρα της Εδέμ είναι ο άνθρωπος της φύσης και στην αιχμή του δόρατός του ήταν γραμμένη η λέξη «Δισκοπότηρο». Η ολοκλήρωση και η άνθιση της ανθρώπινης ζωής είναι η άνθιση και το άρωμα και όχι μια υπερφυσική αρετή που της επιβάλλεται.

Το θέμα του Δισκοπότηρου είναι ότι ο τόπος, η χώρα, ολόκληρη η επικράτεια, έχει ερημωθεί. Ονομάζεται έρημη χώρα. Είναι ένας τόπος όπου όλοι ζούμε μια μη αυθεντική ζωή, κάνουμε τα ίδια πράγματα με τους άλλους, υπακούμε σε ό,τι μας λένε, χωρίς θάρρος να εκφράσουμε τη δική μας ζωή. Αυτόν τον τόπο εννοούσε ο Έλιοτ στο ποίημά του «Η έρημη χώρα». Είναι αυτό που ακούμε, ή ακόμα λέμε εμείς οι ίδιοι, «σε όλη μου τη ζωή ποτέ δεν έκανα αυτό που ήθελα. Έπραττα όπως μου έλεγαν». Όσοι αναζητούμε και συνειδητοποιούμε τη δική μας ζωή, το Άγιο Δισκοπότηρο, και βιώνουμε τη δική μας ζωή, έχουμε φτάσει στον προορισμό μας.

Ο Τόμας Μαν έλεγε πως η ανθρωπότητα είναι το πιο ευγενές είδος, επειδή ενώνει τη φύση και το πνεύμα. Το Δισκοπότηρο που αναζητούν οι ρομαντικοί θρύλοι, είναι η επανένωση αυτού που διαχωρίστηκε, η ειρήνη που πηγάζει από την ένωση. Είναι η αρχή της Ευρώπης. Και η ευρωπαϊκή σκέψη, η ευρωπαϊκή ζωή, ευνουχίστηκε από το διαχωρισμό. Η επανένωση θα έπρεπε να είναι ο στόχος μας, ο προορισμός της ανθρωπότητας…

ΠΗΓΕΣ: JOSEPH CAMPELL «Η δύναμη του Μύθου», tovima, mixanitouxronou, TheMythologists