Αχιλλέας του Πηλέως

Χαρά Νάστου

Μπορεί η Πολυξένη του Πριάμου να ερωτεύτηκε ή να πρόδωσε τον Αχιλλέα, μπορεί ο Αχιλλέας να ζήτησε τη θυσία της από αγάπη ή εκδίκηση, η ουσία είναι πως και οι δυο τους ανήκαν στον πόλεμο και στο θάνατο που αυτός φέρνει.

Ο Αχιλλέας κυριαρχεί, παρών απών, σε όλη τη διαδρομή του έπους της Ιλιάδας, την οποία ο Όμηρος τελειώνει με το θάνατο του 'Εκτορα. Στο χαμένο έπος «Αιθιοπίδα» πρωταγωνιστεί και πάλι ο άριστος των Αχαιών, που στην Ω ραψωδία έμεινε να καρτερά το δικό του θάνατο. Ο Πηλείδης Αχιλλέας είναι ο ήρωας που όλοι μας πρωτογνωρίσαμε από τα παιδικά μας αναγνώσματα, από τις διηγήσεις των μεγάλων, που ήθελαν να μας γαλουχούν με πρότυπα ηθικής συμπεριφοράς κι αντρείας. Τον συναντούσαμε και στα εικονογραφημένα κλασικά, που αναπαριστούσαν τον πόλεμο στην Τροία. Ο ήρωας αυτός, είναι αλήθεια, πως στα χρόνια της αθωότητας εισέπραξε τη μεροληπτική λατρεία μας, καθώς ήταν εξαιρετικά αντρείος, ιδανικός φίλος και ένας θεόμορφος ημίθεος!

Τα αρνητικά του χαρακτήρα του τα προσπερνούσαμε, γι' αυτό και του παραστεκόμασταν σ' όλη την περίοδο του θυμού, πεισμωμένοι κι εμείς. Μαζί του ξεπεισμώσαμε κι αντάμα μπήκαμε στης μάχης το πεδίο! Στο σχολείο προσεγγίσαμε το πρότυπο Αχιλλέας με ένα πιο ώριμο τρόπο. Βρίσκαμε ελαφρυντικά στο θυμό και στην εκδίκηση που ήθελε να πάρει κι ο θαυμασμός ο άκριτος υποχωρούσε στην αρχή της αντικειμενικότητας, βλέποντας πόσο απηνής, παράφορα εκδικητικός ήταν στον χωρίς όρια αγώνα ανταπόδοσης του αίματος του Πατρόκλου, και πόσο βαθιά τον είχαν παρασύρει τα σκοτεινά νερά της απαντητικής αγριότητας.

Ο διασυρμός του Έκτορα όμως μας πάγωσε, εξανέμισε το θαυμασμό και άφησε χώρο μόνο για τη λύπη προς τον Πρίαμο, αυτόν το γέροντα βασιλιά που έχασε σχεδόν όλα του τα παιδιά στον πόλεμο και παρακαλούσε τον Αχιλλέα να σταματήσει να δείχνει περιφρονητική μανία στο νεκρό γιο του και να του επιτρέψει να τιμήσει το πολύτιμο άψυχο σώμα του. Αυτά τα συναισθήματα γεννούσε μέσα μας η γνωριμία με τον Πηλείδη Αχιλλέα, το γιο του θνητού Πηλέα, βασιλιά της Φθίας, και της Νηρηίδας Θέτιδας. Στη ραψωδία Ω της Ιλιάδας, ο γέρο Πρίαμος φθάνει με οδηγό τον Ερμή στη σκηνή του Αχιλλέα τη 12η ημέρα του διασυρμού του Έκτορα. Ο Όμηρος αφηγείται πως τον βρίσκει με λίγους συντρόφους να φροντίζουν το δείπνο του. Σύμφωνα με το μύθο όμως, ο Πρίαμος βρίσκει τον Αχιλλέα να κοιμάται. Θα μπορούσε να τον σκοτώσει ο τραγικός πατέρας, μα δεν το κάνει. Αντίθετα αγκαλιάζοντας τα γόνατά του δε διστάζει να του πει: “Τα βάσανά μου δεν τα τράβηξε κανένας άλλος, γιατί άντεξα να χαϊδέψω το πρόσωπο του φονιά του παιδιού μου”

Ο Αχιλλέας συγκινείται, λυγίζει, καθίζει τον πονεμένο πατέρα σε θρόνο και του εκδηλώνει το θαυμασμό του και τη συμπόνια του. Tον παρηγορεί και ζητά να φροντίσουν το σώμα του Έκτορα... Ο θαυμασμός για τον ήρωα της παιδικής μας ηλικίας επανακάμπτει, καθώς μετράμε κι υπολογίζουμε την τελευταία στάση, αφού, όπως λέγει και ο ρήτορας Δημοσθένης: “Προς γαρ το τελευταίο εκβάν έκαστον των πριν υπαρξάντων κρίνεται”. Και εμείς συνηθίζουμε να λέμε: “τέλος καλό, όλα καλά”

Αυτό είναι το χαρακτηριστικό της κριτικής σκέψης, σημειώνει την κακή συμπεριφορά και μετά τη σκεπάζει με το πέπλο του θαμάσματος της τελευταίας αβρότητας, όταν μάλιστα πρόκειται για ήρωες είδωλα της παιδικής μας ηλικίας, που λατρεύονται χωρίς λογικούς όρους, ακόμα κι όταν ενηλικιωθούμε! Ο Πρίαμος αποχωρεί με την πολύτιμη σορό του γιου του κι ο Αχιλλέας ανατρέχει στο επιθανάτιο βέλος του Έκτορα, του ανδρειότατου της άλλης όχθης...Eκεί ήταν γραμμένος και ο δικός του θάνατος, μήνυμα από τη Μοίρα. Το γνωρίζει πως η αλυσίδα είχε τρείς κρίκους, πως οι δυο, του Πάτροκλου και του Έκτορα, έσπασαν, αφήνοντας μετέωρη τη δική του μοίρα. Απέναντί της θα πάει και θα σταθεί με πλήρη επίγνωση της θέσης του.

Πριν φθάσει στο προεξαγγελθέν τέλος του, που μάταια η Θέτιδα θέλει ν' αποτρέψει, ο Αχιλλέας αριστεύει, θριαμβεύει, καθ' υπερβολή, αφού η μετριότητα δεν του ταιριάζει. Όταν σκοτώνει την Πενθεσίλεια, βασίλισσα των αμαζόνων της Θράκης, ο Θερσίτης, γνωστός από την Ιλιάδα για την ασχήμια του και την αντιπολιτευτική του διάθεση, τον κακολογεί ότι την ερωτεύθηκε την αμαζόνα ως νεκρή και αυτός πάνω στην οργή του τον σκοτώνει(Αιθιοπίδα). Παράφορος ακόμα και λίγο πριν το θάνατο... Ο καθαρμός του γίνεται στη Λέσβο, από τον Οδυσσέα, με προσφορά θυσιών στον Απόλλωνα, την Άρτεμη και τη Λητώ. Μετά συνεχίζει τη θριαμβευτική πορεία για την άλωση της Τροίας, ώσπου φθάνει στην τελευταία του ανδραγαθία, όταν εξοντώνει το νέο σύμμαχο των Τρώων, το βασιλιά των Αιθιόπων Μέμνονα με την “ηφαιστότευκτον” πανοπλία.

Ο Αιθίοπας ήρωας αγγίζει τα πλοία των Αχαιών και θα τα έβαζε φωτιά, αν δεν σκοτείνιαζε. Ο μεγάλος Αίας επιλέγεται να τον αντιμετωπίσει σε μονομαχία. Όταν η Θέτις φανερώνει στο γιο της ότι τον Αντίλοχο, γιο του συνετού βασιλιά της Πύλου, Νέστορα, που αντικατέστησε τον Πάτροκλο στην καρδιά του, τον σκότωσε ο Μέμνονας, ο Αχιλλέας παραμερίζει τον Αίαντα, παίρνοντας αυτός τη θέση του μονομάχου, για να εκδικηθεί με μανία. Η λεκανίδα της ζυγαριάς, που περιέχει τη μοίρα του Μέμνονα, στο χέρι του Δία βαραίνει και έτσι ο οπλισμός και τα μαύρα μαλλιά του Μέμνονα θα βρεθούν γρήγορα πάνω στην πυρά του Αντίλοχου.

Ο Αχιλλέας συνεχίζει τη θριαμβευτική του πορεία και καταδιώκει τους Τρώες μέχρι τα τείχη τους. Βρίσκεται και κινείται στην τελική ευθεία πάνω στην οποία θα συναντηθεί με τη δική του μοίρα.

Εικόνα 1 Η Αχιλλέα βυθίζει τον μικρό Αχιλλέα στα νερά της Στύγας, να τον κάνει αθάνατο, του Peter Paul Rubens

Eικόνα 2 Αχιλλέας και Πενθεσίλεια , Βρετανικό Μουσείο

Εικόνα 3 Η Ηώς ανασηκώνει το πτώμα του γιου της Μέμνονα. Αττικό ερυθρόμορφο αγγείο του ζωγράφου Δούριδος από την Καπύη της Ιταλίας, περ. 480-490 π.Χ., η λεγόμενη «Πιετά του Μέμνονος». Louvre Museum

Πηγη: Α. Γ. Τσοπανάκη "Εισαγωγή στον Όμηρο", https://www.facebook.com/TheMythologists/?fref=nf