Η Κρήτη γιορτάζει την Ένωση με την Ελλάδα την 1η Δεκεμβρίου

Την 1η Δεκεμβρίου 1913, το νησί της Κρήτης ενσωματώθηκε επίσημα στο Ελληνικό κράτος, αφού ο Σουλτάνος Μεχμέτ Ε' είχε παραιτηθεί οριστικά από κάθε κυριαρχία στο νησί ακριβώς ένα μήνα νωρίτερα.

Η απελευθέρωση της Κρήτης από την Οθωμανική κυριαρχία ήταν το αποτέλεσμα ενός βίαιου αγώνα που διήρκεσε σχεδόν έναν αιώνα και κόστισε πολύ σε αίμα, καθώς οι Κρήτες συμμετείχαν στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας της Ελλάδας στις 14 Ιουνίου 1821, σύμφωνα με τους περισσότερους ιστορικούς.

Ωστόσο, την Κυριακή 1η Δεκεμβρίου 1913, έγινε σε πανηγυρικό κλίμα στα ηλιόλουστα Χανιά η επίσημη ανακοίνωση της ένωσης του νησιού με την Ελλάδα, παρουσία του βασιλιά Κωνσταντίνου και του πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου.

Την ημέρα που η Κρήτη ενώθηκε με την Ελλάδα

Εκείνη την ημέρα, το λευκό και το γαλάζιο, μαζί με τις βυζαντινές σημαίες, υψώθηκαν σε όλη την πόλη και σε όλο το νησί. Παραδόξως, ήταν η πρώτη φορά που ένας Έλληνας βασιλιάς αποβιβαζόταν στο νησί μετά τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά, ο οποίος βασίλεψε από το 963-969, και ο οποίος είχε εκδιώξει τους Άραβες από την Κρήτη.

Σύμφωνα με τον ανταποκριτή της αθηναϊκής Εστίας από τα Χανιά, τα γεγονότα κορυφώθηκαν στις 11:50 το πρωί, όταν οι βετεράνοι της Επανάστασης Αναγνώστης Μάντακας, και Χατζημιχάλης Γιάνναρης, ύψωσαν την Ελληνική σημαία στο φρούριο Φιρκά.

Η Κρήτη είχε πέσει στα χέρια των Οθωμανών στις 4 Οκτωβρίου του 1669, όταν ο στρατός τους εισήλθε στον Χάνδακα (σημερινό Ηράκλειο), δίνοντας τέλος στα 465 χρόνια βενετοκρατίας, που είχε διαρκέσει από το 1204-1669.

Παρά το γεγονός ότι πολλοί έφυγαν από το νησί, οι Κρήτες δεν υπέκυψαν ποτέ στους νέους ηγεμόνες τους. Δύο εξεγέρσεις τις επόμενες δεκαετίες, το «Κίνημα του 1692» και η «Εξέγερση του Δασκαλογιάννη» το 1770, απέτυχαν, αλλά παρόλα αυτά έδειξαν στους Οθωμανούς ότι οι Κρήτες δεν αποδέχονταν την κυριαρχία τους πάνω τους.

Το 1821, οι Κρήτες ενώθηκαν με την ηπειρωτική Ελλάδα στην εθνική εξέγερση, αλλά οι προσπάθειές τους δεν ευοδώθηκαν, λόγω του μεγάλου αριθμού Οθωμανών στο νησί και λόγο έλλειψης εξοπλισμού.

Ωστόσο, οι εξεγέρσεις κατά των κατακτητών συνεχίστηκαν με αμείωτη ένταση. Το 1833 έγινε το «Κίνημα των Μουρνιών». το 1841 η «Επανάσταση του Χαιρέτη και του Βασιλογεώργη», το 1858 το «Κίνημα του Μαυρογένη»· και το 1866-1869 έγινε η «Μεγάλη Κρητική Επανάσταση».

Και η αναταραχή συνεχίστηκε, με την «Επανάσταση του 1878». η «Επανάσταση του 1889»· και την «Επανάσταση του 1897-1898», όταν η Κρήτη απέκτησε τελικά την αυτονομία της με την ευλογία των Μεγάλων Δυνάμεων, μετά τις συγκλονιστικές θηριωδίες που διέπραξαν οι Οθωμανοί στο Ηράκλειο στις 25 Αυγούστου του 1898.

Η Κρήτη είχε αντισταθεί στην Οθωμανική κυριαρχία για χρόνια

Στις 2 Νοεμβρίου 1898 ο τελευταίος Οθωμανός στρατιώτης εγκατέλειψε οριστικά την κρητική επικράτεια.

Ήταν εκείνη η χρονιά που η Κρήτη τέθηκε υπό την προστασία τόσο των Μεγάλων Δυνάμεων όσο και μόνο της υψηλής κυριαρχίας του Σουλτάνου.

Ένα ξεχωριστό Κρητικό κράτος ιδρύθηκε από το 1898 έως το 1913, με τον βασιλιά της Ελλάδας Γεώργιο ως Επίτροπο και μια κυβέρνηση αποτελούμενη από πέντε χριστιανούς και έναν μουσουλμάνο — αφού το 1900 περίπου το 25 τοις εκατό των κατοίκων του νησιού ήταν μουσουλμάνοι.

Κυρίαρχη πολιτική προσωπικότητα εκείνης της περιόδου ήταν ένας νεαρός δικηγόρος με το όνομα Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος σύντομα ήρθε σε σύγκρουση με τον βασιλιά Γεώργιο. Η «Εξέγερση στο Θέρισο» στις 10 Μαρτίου του 1905, που οργάνωσε ο Βενιζέλος, ανάγκασε τον Έλληνα βασιλιά να παραιτηθεί από την εξουσία και να παραδώσει την ανώτατη επιτροπή στον Έλληνα πολιτικό Αλέξανδρο Ζαΐμη.

Κύριο αίτημα των εξεγερμένων ήταν η άμεση ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.

Η νίκη της Ελλάδας στους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913) που πολλοί αποδίδουν στις διορατικές πολιτικές του Έλληνα πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου, επιτάχυνε αυτές τις πολιτικές εξελίξεις.

Στις 30 Μαΐου 1913, ο Σουλτάνος υπέγραψε όλα τα δικαιώματά του στην Κρήτη με τη Συνθήκη του Λονδίνου (άρθρο 4), ενώ με ειδική συνθήκη παραιτήθηκε από την κυριαρχία του στο νησί, την 1η Νοεμβρίου 1913.

Τελικά η Κρήτη ήταν ελεύθερη και η ένωσή της με την Ελλάδα είχε γίνει επιτέλους πραγματικότητα.

Το 1923, με την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, οι τελευταίοι μουσουλμάνοι εγκατέλειψαν την Κρήτη, οι περισσότεροι από τους οποίους εγκαταστάθηκαν στα παράλια της Μικράς Ασίας.

Από τότε, η Κρήτη έγινε αναπόσπαστο μέρος της Ελλάδας, παρά τη φήμη που έλεγε ότι το 2013 — 100 χρόνια από τη συνθήκη του 1913 — ένα μυστικό άρθρο όριζε ότι το νησί μπορούσε να αποχωριστεί από την Ελλάδα και να γίνει ανεξάρτητο.