Η Πολυξένη του Πριάμου

Χαρά Νάστου

Σύμφωνα με κάποια μυθική εκδοχή, ο Αχιλλέας και ο Πρίαμος συμφωνούν να λυτρωθεί ο Έκτορας με το βάρος του σε χρυσό.

Σε μια πλάστιγγα έξω από τα τρωικά τείχη, που 'χε το σώμα του νεκρού στο ένα καλάθι, κλήθηκαν οι Τρώες να ρίξουν ισόβαρο χρυσάφι στο άλλο της καλάθι. Αδειάζει το θησαυροφυλάκιο της Τροίας, η Εκάβη, η τραγική μάνα του νεκρού, προσφέρει τα χρυσαφικά της, αλλά το πελώριο σώμα του Έκτορα βαραίνει ακόμα στο δικό του καλάθι, μέχρι που η Πολυξένη, η αδελφή του, ρίχνει μέσα όλα τα βραχιόλια της! Γεμάτος θαυμασμό ο Αχιλλέας βροντοφωνάζει:

“Ανταλλάσσω τον Έκτορα με την Πολυξένη, κράτα το χρυσάφι, πάντρεψέ με μαζί της, δώσε την Ελένη στο Μενέλαο και θα πείσω τους δικούς μας να κάνουμε ειρήνη”.

Ο Πρίαμος ευχαριστημένος, κι ας είναι άδειο το τρωικό θησαυροφυλάκιο, κρατά πια, ανεκτίμητο θησαυρό, στα γέρικα χέρια του το γενναιότερο από τους γιους που έχασε και, αναχωρώντας για την ταφή του, τάζει στον Αχιλλέα την Πολυξένη, με τον όρο να πείσει τους Αχαιούς να γυρίσουν πίσω, χωρίς την Ελένη. Η σορός του Έκτορα καίγεται κι ο θρήνος των Τρώων διαπερνά τα τείχη. Ο μύθος αναφέρει πως οι Αχαιοί προσπαθούσαν με σφυρίγματα και κραυγές βροντερές να υπερκαλύψουν τις οιμωγές των Τρώων, ώστε τα πουλιά ζαλισμένα απ' το θόρυβο έπεφταν απ' τον ουρανό.

Ο Αχιλλέας μέσα στη σκηνή του, μετά την ταφή του Έκτορα, είναι βαθιά συλλογισμένος. Μπορεί να έχει θάψει με μεγάλες τιμές τον Πάτροκλο, διοργανώνοντας ακόμα και αθλητικούς αγώνες, αλλά τον τυραννά ακόμα η ψυχή του φίλου του, που την ώρα της ταφής είχε εμφανιστεί και του ζήτησε να φροντίσει για τη τοποθέτηση των οστών τους μαζί. Αν άκουε και το κλάμα της Θέτιδας, για την αναπόδραστη μοίρα του, η σκέψη του θα βάραινε περισσότερο...

Νιώθει τον τύμβο του φίλου του να τον καλεί και την ίδια στιγμή, γνωρίζοντας το ριζικό του, πράγμα παράξενο, ανακαλεί με πόνο το τάμα του Πρίαμου, τη μορφή της Πολυξένης. Τη θαύμασε, που έδωσε τα κοσμήματά της, για να λυτρώσει τον Έκτορα. Μες στην καρδιά του την έβαλε, όταν μια χειμωνιάτικη μέρα του πολέμου, εποχή διακοπής των μαχών, την είδε με την Εκάβη, τη μάνα της, στο ναό του Θυμβραίου Απόλλλωνα, ουδέτερη ζώνη, όπου συνήθως θυσίες πρόσφεραν οι εμπόλεμοι. Τότε την ερωτεύεται παράφορα!

Ο ήρωάς μας, που ήταν ανδρειότατος, εκδικητικότατος και θεόμορφος, ήταν υπερβολικός και στην εκδήλωση ερωτικής συμπεριφοράς. Όλo το καλούπι του, σ όλα τα επίπεδα δράσης, ήταν χτισμένο πάνω στην ακρότητα. Πάνω σ' αυτήν βάδιζε και τα κατάφερνε όλοι να τον θαυμάζουν και να φοβούνται συνάμα τις αντιδράσεις του. Παράφορα ερωτευμένος, έστειλε έμπιστο αγγελιοφόρο, τον ευγενικό Αυτομέδοντα, στον Έκτορα, να του πει κάτω από ποιες συνθήκες θα μπορούσε να κάνει την Πολυξένη γυναίκα του. Αυτός επέστρεψε με την απάντηση :

“ Θα την παντρευτείς, όταν το ελληνικό στρατόπεδο περάσει στα χέρια του πατέρα μου”. Πάλι ο Έκτορας στα πόδια της ζωής του...

Μα αυτή τη φορά είναι νεκρός, ελπίδες δεν έχει, αν και ο Πρίαμος τον έκανε να τις ανακτήσει! Την ίδια στιγμή το βλέμμα του σκοτεινιάζει... Στο μυαλό του τριγυρίζουν τα λόγια του Έκτορα, πριν ξεψυχήσει:

“ ήματι τω, ότε κεν σε Πάρις και Φοίβος Απόλλων, εσθλόν εόντ' ολέσωσιν ενί Σκαιήσιν Πύλησιν” (Ιλιάδα Χ 359-360) Ήτοι “Θα' ρθει ημέρα που ο Πάρις κι ο Φοίβος στις Σκαιές Πύλες, θα σε σκοτώσουν.”

Η Πολυξένη τώρα, κατά μια παραλλαγή του μύθου, για να ωφελήσει την πατρίδα της, αποδέχτηκε τον έρωτά του Αχιλλέα, παραπλανώντας τον πως τον αγαπά. Φρόντισε να τον πείσει για τα αισθήματά της, ώστε να της αποκαλύψει το τρωτό του σημείο. Έτσι, μαθαίνοντας για την “αχίλλειο πτέρνα” τον οδήγησε στην παγίδα του θανάτου του μέσα στο ναό που την πρωτοείδε, του Θυμβραίου Απόλλωνα στην Τροία. Στην άλλη μυθική εκδοχή η Πολυξένη τον αγάπησε πραγματικά, γι' αυτό και αυτοκτονεί πάνω στον τάφο του. Φυσικός αυτουργός του θανάτου του Αχιλλέα, όπως ξέρουμε, ήταν ο Πάρης, με τη μέγιστη βοήθεια του Απόλλωνα. Ο Αχιλλέας, πριν πεθάνει, ζητά να θυσιάσουν στον τάφο του την Πολυξένη, όπως κι έγινε, μπροστά στα μάτια της τραγικής Εκάβης.

ΕΚΑΒΗ

Οι συμφορές μου μετρημό δεν έχουν' παραβγαίνουν ποια πρώτη θα χτυπήσει.

ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ

Πέθανε η Πολυξένη σου' τη σφάξαν, δώρο νεκρού, στον τάφο του Αχιλλέα. Την είδα η ίδια' βγήκα από τ' αμάξι, τη σκέπασα και μοιρολόι της είπα.

(Ευριπίδη "Εκάβη")

Στο μελανόμορφο αγγείο απεικονίζεται η επιθυμία του Αχιλλέα. Η Πολυξένη θυσιάζεται κι ανάμεσα στους αυτουργούς είναι και ο Νεοπτόλεμος, ο γιος του Αχιλλέα.

Πηγή: Ρ. Γκρέιβς "Οι ελληνικοί μύθοι", https://www.facebook.com/TheMythologists/photos/a.266687670100436/3878251345610699/