Σύμφωνα με τον ιστορικό H. JEANMAIRE, η Άρτεμις ήταν από τις θεότητες εκείνες που μέσω της μυθολογίας και της θρησκείας συγκέντρωνε γύρω της πλήθος νυμφών και θεοτήτων της λατρείας του Ιερού Δέντρου κατά την εποχή που προηγήθηκε της εμφάνισης του Διονύσου και όσον αφορά στον αρχικό κύκλο των θεών που αντιπροσώπευαν τη λατρεία αυτή.
Ως εκ τούτου, η Άρτεμη με την ιδιότητα του «δαίμονος της φύσης» θεωρήθηκε «αντίπαλος» και κατά μία έννοια «πρόδρομος» του Διονύσου.
Σε τελετές προς τιμήν της «Αρτέμιδος της κρεμασμένης» που γίνονταν στην περιοχή Καφύα της Αρκαδίας και βασιζόταν σε ομώνυμο μύθο, τελείτο το έθιμο του κρεμάσματος κούκλων, ειδώλων και προσωπείων από τα κλαδιά του «ιερού δέντρου» όπως ακριβώς γινόταν και κατά την τέλεση του εθίμου της Ηριγόνης της Ικαρίας και της Αττικής. Σε όλες αυτές τις τελετές που αντιπροσώπευαν τις αυτόχειρες διά απαγχονισμού γυναίκες του μύθου, δηλαδή της Ελένης στη Ρόδο, της Ηριγόνης, της Φαίδρας κ.α, παρατηρείται η σταδιακή αντικατάσταση της Άρτεμης από τον Διόνυσο στη λατρεία του Ιερού Δέντρου.
Στοιχεία αυτού του "αδιόρατου" ανταγωνισμού μεταξύ Διονύσου και Άρτεμης παρουσιάζονται επίσης και στους μύθους που αναφέρονται στους χορούς τους αφιερωμένους στην «Αρτέμιδα την Καρύα» που χορεύονταν από νεαρές Σπαρτιάτισσες (πρότυπα των γνωστών Καρυάτιδων των Αθηνών) προς τιμήν της θεάς η οποία λατρευόταν στις περιοχές μεταξύ Αρκαδίας και Λακωνίας.
Ένας από τους μύθους αυτούς αναφέρεται στην καρυδιά, που ήταν δέντρο αφιερωμένο στην Άρτεμη. Πρόκειται για μύθο στον οποίο εμπλέκεται ο Διόνυσος ως νέος θεός και προστάτης του Ιερού Δέντρου. Κατά τον μύθο, η Καρυδιά ήταν μια ευγενής και όμορφη Σπαρτιάτισσα που από τον Απόλλωνα είχε δεχθεί το χάρισμα της τέχνης του χορού. Κάποτε την είδε ο Διόνυσος ο οποίος θαμπώθηκε από το κάλλος και το χορό της και την ερωτεύθηκε. Επειδή όμως δεν μπορούσε να την κάνει δική του, τη μεταμόρφωσε σε πανύψηλο δέντρο. Χάρις στον μύθο, κάθε χρόνο στα μέρη εκείνα, γίνονταν τελετές προς τιμήν της θεάς κατά τις οποίες στους κλώνους μιας καρυδιάς κρεμούσαν κούνιες που πάνω τους αιωρούνταν νεαρές Σπαρτιάτισσες, που κατόπιν χόρευαν στη σκιά τους. Τις κοπέλες αυτές εκπροσωπούσε η Καρυδιά και ο μύθος της είναι ένας από τους αντιπροσωπευτικούς της σχέσης της Άρτεμης με τη λατρεία του Δέντρου.
Η αντικατάσταση της θεάς από τον Διόνυσο δημιούργησε την παράδοση σύμφωνα με την οποία η θεά γίνεται η τιμωρός όσων την αμφισβήτησαν ή την λησμόνησαν, όπως στην περίπτωση του Ακταίου και του Οινέα. Εικάζεται δε πως η παράδοση αυτή δημιουργήθηκε για να εξηγήσει την εξάπλωση της καλλιέργειας της αμπέλου σε μια εποχή που η λατρεία του Διονύσου δεν είχε επεκταθεί στις ορεινές περιοχές της Ηπειρωτικής Ελλάδας. Το γεγονός, επίσης, πως η Άρτεμη δεν υπήρξε ποτέ η προστάτιδα της αμπέλου, όπως άλλωστε και κανείς άλλος από τους δαίμονες της βλάστησης, δείχνει πως ο Διόνυσος χρησιμοποιήθηκε για να καλύψει το κενό αυτό.
Με το πέρασμα του χρόνου στο πρόσωπο του Διονύσου συνοψίστηκε όλος ο φυτικός κόσμος και κυρίως η καλλιέργεια της αμπελουργίας αρχής γενομένης από τους αμπελοκαλλιεργητές του Αιγαίου οι οποίοι τον δέχθηκαν ως «δωρητή της ευφορίας» και της «πλούσιας παραγωγής οίνου». Για το λόγο αυτό τον αντάμειψαν με το να τον πολιτογραφήσουν και να φυτέψουν στη γη τους το σύμβολό του, την άμπελο, όπως επίσης και με το να τον συμπεριλάβουν μεταξύ των αγροτικών θεοτήτων τους στους οποίους, ως άνθρωποι άμεσα συνδεδεμένοι με τη γη, ήταν βαθιά προσηλωμένοι. Επιπροσθέτως, ο χυμός του καρπού της αμπέλου, λόγω της ιδιότητας του να συνενώνει «το πυρ με το ύδωρ» δηλαδή, το ενθουσιώδες πάθος και τη χαρμοσύνη με τη ζωοδότρα δύναμη του υγρού στοιχείου, ερμηνεύτηκε ως φορέας θεϊκής επικουρίας που γινόταν αντιληπτή με τον οργασμό της φύσης κατά την περίοδο της άνοιξης, φαινόμενο που απέδιδαν στον Διόνυσο λόγω των χαρακτηριστικών της ιδιαίτερης προσωπικότητάς του.
Από τους ποιητές Ησίοδο και Πίνδαρο, ο Διόνυσος χαρακτηρίζεται ως «πολυγηθής» δηλαδή ως εκείνος που σκορπά την ξέφρενη χαρά. Το επίθετο αυτό ήταν πολύ διαδεδομένο και αγαπητό στην Βοιωτία του 7ου π.Χ αιώνα όπου είναι εξακριβωμένο πλέον πως ο Διόνυσος λατρευόταν ως θεός του οίνου.
Στην Αττική, όπου οι πρώτοι αμπελουργοί ήρθαν είτε με ιδιωτική πρωτοβουλία, είτε ως μέτοικοι ή δούλοι, η διονυσιακή χαρά είσδυσε μέσω των γιορτών και των συμποσίων κατά τις οποίες έπαιρναν μέρος όλοι οι άνθρωποι μαζί, ανεξαιρέτως ιδιότητας ή κοινωνικής τάξης.
Ένας ακόμη χαρακτηρισμός του Διονύσου ως θεού του οίνου ήταν το επίθετο «γάνος» που απαντάται στους τραγικούς ποιητές. Η λέξη αυτή, που δεν έχει αντιστοίχηση σε γλώσσες εκτός της ελληνικής, δηλώνει την λαμπρότητα, την ακτινοβολία και χρησιμοποιούνταν για όλα όσα θεωρούνταν πολύτιμα για τη ζωή. Η βροχή, τα τρεχούμενα νερά, οι λειμώνες, τα άνθη της άνοιξης, ο χυμός που παράγουν οι μέλισσες, το γάλα των αμνών, είχαν γάνος. Κυρίως όμως, «γάνος» ήταν ο οίνος της αμπέλου και ο ιδιάζων θεός της!
Πηγή: https://www.facebook.com/TheMythologists/photos/a.266687670100436/3897373860365114/
Reviewed by Αρχαία Ελληνικά
on
Τρίτη, Δεκεμβρίου 14, 2021
Rating:
Δεν υπάρχουν σχόλια: