Τεκτονισμός: Τα μυστικά και η ιστορία του

Παραθέτω ένα αυτούσιο κείμενο από το βιβλίο του Χαρίλαου Καλαϊσάκη «Μυστήρια και Μυστικές εταιρίες» έκδοσης 1910 για να πάρει μια ιδέα ο νέος αναγνώστης πως έγραφαν οι λόγιοι της εποχής. "Πως γεννήθηκε ο Τεκτονισμός"

Συλλογή επεξεργασία από το Ζάχο Σκαφίδα

Πως γεννήθηκε ο Τεκτονισμός

'Ο Έλευθερος Τεκτονισμός ανάγεται εις τούς άπωτάτους τής άρχαιότητος ·χρόνους. Οί λαοί τής άρχαιότητος είθιζον γενικώς νά διδάσκωσιν έν άποκρύφο τάς τε έπιστήμας καί τάς τέχνας. "Ιδομεν άνωτέρω ότι, παρ’ Αίγυπτίοις, οί ιερείς άπετέλουν κεχωρισμένας τάξεις, αίτινες άπασαι έπεδίδοντο εις τήν διδασκαλίαν ειδικού κλάδου τών ανθρωπίνων γνώσεων. Οί μαθηταί έκάστης τάξεως διήρχοντο δι’ ώρισμένης σειράς σπουδών, ειδικών πρός τήν έπιστήμην ήν έδιδάσκοντο, πρός δέ καί ύπεβάλλοντο, δι’ έκαστον βαθμόν μαθητείας, εις έξετάσεις, ών σκοπός ήτο νά βεβαιωθώσι περί τής δεξιότητος αύτών, καί αίτινες προσέθετόν γόητρον εις τό μυστήριον, δι’ ού έκάλυπτον τήν διδασκαλίαν.

Οί Πέρσαι, οί Χαλδαΐοι, οί Σύριοι, οί "Ελληνες, οί Ρωμαίοι, οί Γαλάται παρεδέχθησαν τήν μέθοδον ταύτην, ής ίχνη, εύρίσκονται παρά τοϊς νεωτέροις έθνεσιν, ώς έν οίκείω τόπω έρρέθη, μέχρι τοΰ τέλους του δεκάτου έβδομου αίώνος.

Καθάπερ άπασαι αί λοιπαί έπιστήμαι, ή αρχιτεκτονική έδιδασκέτο έν άποκρύφω παρ’ Αίγυπτίοις. Παρ’ αύτοϊς ύπήρχεν, έκτος τής άστυκής αρχιτεκτονικής, και ίερά αρχιτεκτονική, αντλούσα τους έμβληματικούς τύπους αυτής έκ τοΰ θεάματος, oπερ προσφέρει ή φύσις εις τούς οφθαλμούς ήμών. Οί νέοι, οίτινες ειχον διδαχθή τήν αρχιτεκτονικήν ταυτην, ήσαν έπίσης μεμυημένοι είς τά μυστήρια τής θρησκείας, και άπετέλουν, έκτος τού κλήρου, ϊδιον σωματείου, οπερ, έπί των ύπο των ιερέων χαραττομένων σχεδίων, άνήγειρε τούς ναούς και τ’ άλλα μνημεία, τά είς τήν λατρείαν των θεών αφιερωμένα. Τά μέλη τοΰ σωματείου τούτου άπήλαυον υπολήψεως καί κατείχαν υψηλήν έν τη κοινωνία θέσιν.

Οί Αιγύπτιοι έφερον έν Έλλάδι τά μυστήρια αυτών. Κατά τον Πλούταρχον, ό ’Όσιρις μετωνομάσθη Βάκχος καί ή Ίσις Δήμητηρ, τά δε Παμίλια κατέστησαν τά Ελληνικά Διονύσια. Δεν πρέπει οθεν νά έκπλαγώμεν οτι ο οργανισμος των ιερών αρχιτεκτόνων ύπήρξεν ό αυτός καί διά τά δύο έθνη.

Οί ίερεΐς τού Βάκχου ή Διονύσου είσιν οί πρώτοι, οίτινες άνήγειραν τά θέατρα καί έγκατέστησαν τάς δραματικάς παραστάσεις, αίτινες, έν αρχή, ήσαν ατενώς συνδεδεμέναι προς τήν τών θεών λατρείαν. Οί έπιφορτισμένοι τήν άνέγερσιν τών οικοδομών τούτων αρχιτέκτονες ήσαν συνδεδεμένοι μετά του κλήρου διά τής μυήσεως, καί έκαλούντο Έργαται Διονύσιοι ή Διονυσιακοί.

Χίλια έτη προ Χριστού τά μυστήρια τού Βάκχου έγκατέστησαν έν τή Μικρά Άσία δι’ άποικίας Ελληνικής, έκεΐ δε οί Εργάται Διονύσιοι έτελειοποίησαν τήν τέχνην αυτών καί έφερον αυτήν είς τον ύπατον τοΰ υψηλού βαθμόν, oν προσεπιμαρτυρούσι τά καί νυν έτι σωζόμενα ερείπια τών παρ’ αυτών άνεγερθεντων μνημείων. Οί έργαται ούτοι είχον το αποκλειστικόν προνόμιον τού άνεγείρειν τούς ναούς, τά θέατρα καί άπαντα τά λοιπά μνημεία τής χώρας, κατέστησαν πολυάριθμοι, καί ανευρίσκονται ύπο το αύτό όνομα έν Συρία, έν Περσία καί έν Ίνδίαις.

Ό διοργανισμος αυτών έν Τέω, πόλει, ήν οί βασιλείς τής Περγάμου ωρισαν αύτοϊς προς κατοικίαν, τριακόσια περίπου έτη προ Χρίστου, προσομοιάζει κατά πολύ προς τον κατά τά τέλη του δεκάτου έβδομου αίώνος διοργανισμόν. Είχον ιδίαν μύησιν, λέξεις καί σημεία άναγνωρίσεως, διηρούντο είς κεχωρισμένας κοινότητας, ας ίδίως άπεκάλουν συνόδους ή κοινά, ώς κοινον τών Άταλισών, κοινόν τής Έχίνου συμμορίας κ.τ.λ. Έκάστη δέ τών κοινοτήτων τούτων εύρίσκετο ύπό τήν διεύθυνσιν ένος διδασκάλου καί προέδρων ή Εποπτών, ούς έξέλεγον άνά παν έτος.

Κατά τάς μυστικάς αυτών συνεδριάσεις οί αδελφοί μετεχειρίζοντο συμβολικώς τά έργαλεϊα τής εαυτών τέχνης, έτέλουν, καθ' ώρισμένας έποχάς, συμπόσια, καί συνεκρότουν γενικάς συνεδριάσεις, καθ’ άς διένειμον βραβεία είς τούς ίκανωτέρους έργάτας. Οί πλουσιώτεροι τούτων ώφειλον άρωγήν καί προστασίαν τοΐς άποροις καί άσθενέσι. Πρόσωπα, ξένα τής οικοδομικής τέχνης, έγένοντο συχνάκις δεκτά, ώς πάτρωνες καί ώς έπίτιμα μέλη, φαίνεται δέ οτι καί ό βασιλεύς τής Περγάμου, "Ατταλος Β', άνήκεν ύπο τούς αυτούς τίτλους είς τήν Εταιρίαν.

Οί Διονυσιακοί έν Έλλάδι είχον τον αύτόν διοργανισμόν, οί δέ νόμοι τοΰ Σόλονος έχορήγουν αύτοϊς ιδίας προνομίας.

Οί Εβραίοι Τέκτονες ήσαν προφανώς συνδεδεμένοι μετ’ αυτών, καί ή Βίβλος δείκνυσιν αυτούς συγχεομενους μετά τών Τέκτονων τής Τύρου, παρά τήν συνήθη άποστροφήν τών Ισραηλιτών προς τούς ξένους. Κατά τον ίστορικόν Ίώσηπον, ό ναός τής Ιερουσαλήμ άνωκοδομήθη επί τοΰ αύτοΰ σχεδίου, ύπό τό αύτό πνεύμα, καί διά τού αυτού άρχιτέκτονος μέ τον έν Τύρω ναόν τού Ήρακλέους καί τής Άστάρτης. Αί άναλογίαι καί αί διαστάσεις τού βωμού, λέγει ό Ίώσηπος, άποδεικνύουσιν ότι ό ναός ή το άπομίμησις τού συστήματος τοΰ κόσμου».

Υπήρχεν, άλλως τε, ανέκαθεν έν Ίουδαία θρησκευτική Εταιρία, ής τήν καταγωγήν άνήγον είς τήν άνέγερσιν τοΰ ναοΰ τοΰ Σολομώντος, καί ής τά μέλη έκαλοΰντο Χασιδαΐοι. Έκ τοΰ κόλπου τής Εταιρίας ταύτης έξήλθεν έτέρα διάσημος Εταιρία, ή τών Έσσαίων, περί ών ανωτέρω, έν οίκείω τόπω, διελάβομεν. Οί Έσσαϊοι έπεδίδοντο είς τήν έξάσκησιν τών μηχανικών τεχνών, ώκοδόμουν οί ίδιοι τάς έαυτών κατοικίας, έκτείνοντες καί είς δημοσίας οικοδομάς τάς άρχιτεκτονικάς γνώσεις αυτών.

Αι μετά των Διονυσιακών σχέσεις τών Ρωμαϊκών άρχιτέκτονικών σωματείων εισιν ιστορικώς έναργέστερον άποδεδειγμέναι, καί συνεπώς εισιν άναμφισβήτητοι. Κατά τό 714 πρό Χριστοΰ Νουμάς ό Πομπήλιος συνέστησεν εν Ρώμη Συλλόγους βιομηχάνων (collegia fabrorum), έπι κεφαλής τών οποίων ήσαν οι Σύλλογοι τών Αρχιτεκτόνων (collegia fabrorum). Τά σωματεία ταΰτα έκαλοΰντο επίσης Έταιρίαι, ’Αδελφότητές, τά δέ αρχικά μέλη αύτών ήσαν Έλληνες, οΰς ό Νουμας έφερεν έξεπίτηδες έκ τής Αττικής, ινα διοργανώση αύτούς. ’Έκ τής αυτής έποχής χρονολογείται έν Ρώμη ή σύστασις τών έορτών του Βάκχου (Liberalia).

Ή όγδοη των έκ τής νομοθεσίας του Σόλονος έξαχθεισών δώδεκα πλακών περιέχει γενικάς διατάξεις, εφαρμοστέας έπΐ τών Ρωμαϊκών Συλλόγων. Οί Σύλλογοι ούτοι είχον τό δικαίωμα νά συντάπτωσιν ιδιαιτέρους κανονισμούς καί, νά συνάπτωσιν συμβόλαια, ήρκει μόνον ούδέν τούτων ν’ άντίκηται πρός τούς νόμους τού Κράτους. Ούτως ειχον ιδίαν νομοθεσίαν καί ίδιους δικαστάς. Οί Σύλλογοι τών Αρχιτεκτόνων ήσαν άπηλλαγμένοι.παντός φόρου, ή ασυδοσία δ’ αύτη, ής έξηκολούθησαν ν’ άπολαμβάνωσι καθ’ όλον τόν μεσαίωνα, εδωκεν αύτοϊς τήν προσωνυμίαν Τεκτόνων Έλευθέρων, ήτοι άσυδότων.

Οί Ρωμαϊκοί Σύλλογοι ύπήρχον ταύτοχρόνως ώς πολίτικαι Έταιρίαι καί ώς θρησκευτικά σωματεία, ας σχέσεις δ’ αύτών πρός τε τό Κράτος καί τόν κλήρον ήσαν έπακριβώς διαγεγραμμέναι υπό τών νόμων. Συνεκρότουν τάς εαυτών συνεδριάσεις τών θυρών κεκλεισμένων καί δεν έδέχοντο έν αύταΐς βέβηλους. Αι Στοαϊ (Maceriae), έν αίς συνήρχοντο, έκειντο συνήθως έγγύς τών ναών τών θεών, ούς έλάτρευον περισσότερον, καί ών οi ιερείς μετεχειρίζοντο αύτούς, είτε ώς οίκοδομητάς, είτε ώς προμηθευτάς ιερών έργαλείων. Έν ταΐς συνεδριάσεσιν αυτών, καθ’ άς αi άποφάσεις έλαμβάνοντο κατά πλειοψηφίαν, οί άδελφοί συνεσκέπτοντο περί τής διανομής καί τής έκτελέσεως τής έργασίας, καί έμύουν τά μέλη έίς τ’ απόρρητα τής τέχνης αύτών καί εις τά ίδιαίτερα μυστήρια, έν οΐς έχρώντο συμβολικών τεκτονικών έργαλείων.

Δείτε το βίντεο τεκτονισμός, τα μυστικά και η ιστορία του