Κρόνια / Σατουρνάλια

Τα Σατουρνάλια ήταν εορτασμός των Ρωμαίων, προς τιμήν του θεού Σατούρνου (Saturnus), ο οποίος ταυτίζεται με τον αρχαίο Eλληνικό θεό Κρόνο και αντιστοιχεί με την Ελληνική γιορτή των Κρονίων, κάθε χρόνο μεταξύ της 17ης και 23ης Δεκεμβρίου, κατά τη διάρκεια του χειμερινού ηλιοστασίου. Με τις καταβολές του να βρίσκονται σε αρχαϊκές τελετές των καλλιεργητών της γης, η γιορτή έφτασε να περιλαμβάνει ευρύτερο φάσμα εκδηλώσεων με ανταλλαγές δώρων, γλέντια και αντιστροφές ρόλων, καταλήγοντας να είναι από τις πλέον δημοφιλείς του ημερολογίου και αναμφισβήτητα η πιό χαρούμενη.

Οι εορταστικές εκδηλώσεις των Σατουρναλίων ξεκινούσαν με θυσία που ο δήμος προσέφερε στον θεό και τελούσε μπροστά στο ναό του. Μετά τη θυσία ακολουθούσε κοινό γεύμα για όλους τους πολίτες, με δημόσια δαπάνη. Η γιορτή κρατούσε εφτά ημέρες και εφτά νύχτες.Υποστήριζε τη γονιμότητα και την ευφορία της γης, την ειρήνη και την ευτυχία και την ισότητα. Στις γιορτές προς τιμήν του θεού Σατούρνου σταματούσαν τα σχολεία, τα δικαστήρια, οι πολεμικές επιχειρήσεις και οι άνθρωποι αντάλλασσαν μικρά δώρα.

Τα Σατουρνάλια προεδρεύονταν από έναν βασιλιά, επιλεγμένο ειδικά για την περίσταση, τον ‹Σατουρνάλιο πρίγκιπα› ή ‹αρχηγό των Σατουρναλίων›. Κάποιες φορές αναφέρεται σαν ‹Άρχοντας της Αταξίας› καθώς επιλεγόταν από τα ταπεινότερα μέλη κάποιου νοικοκυριού και του δινόταν το δικαίωμα να σκαρώνει εύθυμες κατεργαριές. Ήταν μια περίοδος εορταστική που οι άνθρωποι αντάλλαζαν δώρα μεταξύ τους.

Οι σκλάβοι είχαν ελευθερίες που απολάμβαναν οι κοινοί πολίτες και τώρα ήταν σε θέση να τζογάρουν, να μεθούν δημοσίως και να ξεφορτώνονται τον μανδύα της ευπρέπειας που όφειλαν να φορούν κάθε άλλη περίοδο του χρόνου. Οι πολίτες, αντί της καθημερινής τόγκας (τηββένου) φορούσαν πιο ανεπίσημα ρούχα και στο διάχυτο εορταστικό κλίμα οργανώνονταν κύκλοι εκδηλώσεων με χορούς, παιχνίδια και διασκεδάσεις για όλους

Η ιδιαιτερότητα των Σατουρναλίων δεν ήταν απλά η χαλάρωση αλλά η αντιστροφή σε ρόλους και κοινωνικές συμβάσεις, με την οποία, για παράδειγμα, οι αφέντες θα φορούσαν το καπέλο των απελεύθερων σκλάβων (πίλος) και θα σερβίριζαν τους σκλάβους τους (ή τουλάχιστον θα έτρωγαν μαζί στο ίδιο δωμάτιο) οι οποίοι είχαν την άδεια να κάνουν ό,τι ήθελαν, ακόμα και να φέρονται κάπως αυθάδικα. Αυτό το στοιχείο του εορτασμού ήταν πιθανόν μια βαλβίδα ασφαλείας σχεδιασμένη να εκτονώνει τις κοινωνικές πιέσεις που δημιουργούνταν μες τον χρόνο από τους αυστηρούς κανόνες της Ρωμαϊκής κοινωνίας.

Κατά την 21η και την 22α Δεκεμβρίου γινόταν αγορά, στην οποία πωλούσαν αγαλματίδια που ονομάζονταν σιγιλάρια (sigillaria). Σύμφωνα με το έθιμο, οι εορτάζοντες έπρεπε να αγοράζουν τέτοια αγαλματάκια και να τα προσφέρουν στους γνωστούς και φίλους τους, ευχόμενοι «Bona Saturnalia». Οι πλούσιοι μοίραζαν στους φτωχούς γενναία χρηματικά βοηθήματα. Μεταξύ των δώρων ήταν και λαμπάδες, επειδή, όπως πίστευαν, το φως τους ενίσχυε το φως τού ηλίου, το οποίο ελαττωνόταν την εποχή αυτή.

Το τέλος των εορτασμών σημαδευόταν από αγορά και προσφορά κεριών, μικροπραγμάτων όπως τράιφλ με σύκα και ιδιαίτερα μινιατούρες από πηλό ή σιγκίλες [sigilla], κέρινα ειδώλια που πωλούνταν σε ειδικές αγορές, τα σιγκιλάρια [sigillaria]. Αυτό το πανηγύρι ονομάτισε την τελευταία μέρα των εορτών και ήταν παράδοση για τους ανθρώπους να δίνουν χρήματα στα εξαρτώμενα μέλη τους ώστε να μπορούν να αγοράσουν φθηνά αγαθά που προσφέρονταν εκεί.

Τα Σατουρνάλια διατηρήθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια των ρωμαϊκών αυτοκρατορικών χρόνων, μέχρι τον 5ο μ.Χ. αιώνα, οπότε καταργήθηκαν υπό την επίδραση του Χριστιανισμού. Ωστόσο, πολλά από τα έθιμά τους (ανταλλαγή δώρων, γλέντια, χαρτοπαιξία κ.ο.κ.) διατηρήθηκαν και μεταβιβάστηκαν στον εορτασμό της Πρωτοχρονιάς.

Πηγές:

https://www.sansimera.gr/ https://www.worldhistory.org/ https://www.facebook.com/M2.agogia/photos/a.556326337748398/4761687947212195/

Βιβλιογραφία:

Bagnal, R.S:. The Encyclopedia of Ancient History. Wiley-Blackwell, 2012 Barchiesi, A:. The Oxford Handbook of Roman Studies. Oxford University Press, 2010. Butterworth, A:. Pompeii. St. Martin's Press, 2006. Hornblower, S. The Oxford Classical Dictionary. Oxford University Press, 2012.