Οι Διάλογοι του Πλάτωνα, «Συμπόσιον» και «Φαίδρος»

Ελπίδα Νούσα

«Σελίδες Αρχαίων περί Έρωτος, 7: «Πλάτων»

Οι Διάλογοι του Πλάτωνα, «Συμπόσιον» και «Φαίδρος» αντιμετωπίζουν από φιλοσοφική και παιδαγωγική άποψη τον παιδαγωγικό έρωτα. Κατ’αυτόν, ένας έφηβος, υποψήφιος πολεμιστής προσκολλάται σ’ έναν ώριμο πολεμιστή για να διδαχτεί την τέχνη του πολέμου και κυρίως να αποκτήσει τα ψυχικά και πνευματικά προσόντα του γενναίου πολεμιστή. Μεταξύ τους δημιουργείται μια ιερή, αγνή σχέση, ένας ισχυρός δεσμός που φτάνει μέχρι αυτοθυσίας.

Το έθιμο αυτό διατηρήθηκε μέχρι τα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Αυτός δε ο θεσμός εξετάστηκε και ως παιδαγωγική επιδίωξη κι εκτός των πολεμικών τεχνών, στη φιλοσοφία, τη ρητορική, τις καλές τέχνες κλπ. Αυτός είναι ο περίφημος «παιδαγωγικός Έρως». Ο Πλάτωνας στο «Συμπόσιό» του περιγράφει ένα πνευματικό συμπόσιο που γίνεται δήθεν στην οικία του Αγάθωνος το 416 π.Χ και το κύριο θέμα συζήτησης είναι ο έρωτας και κυρίως ο «Παιδαγωγικός Έρως».

ΕΙΚΑΣΤΙΚΟ: «Το συμπόσιο του Πλάτωνα», Άνσελμ Φόιερμπαχ

Η κύρια συζήτηση αρχίζει από τη στιγμή που το λόγο παίρνει ο Φαίδρος, ακόλουθος και μαθητής του Σωκράτη:

«"Μέγας θεός είναι ο Έρως και θαυμαστός εις τους ανθρώπους και εις τους θεούς και δι' άλλους πολλούς λόγους, αλλά προ παντός κατά την γένεσιν· διότι είναι ο πρεσβύτατος των θεών, και τούτο είναι πολλής τιμής άξιον.[...]

Πρεσβύτατος, είναι πρόξενος μεγίστων αγαθών. Εγώ τουλάχιστον δεν ευρίσκω άλλο μεγαλύτερον αγαθόν δι' ένα νέον από ένα εραστή χρηστόν, και για έναν εραστή από τον έρωτα προς ένα νέον. Διότι εκείνο που πρέπει να κυριαρχεί δι' όλου του βίου εις τους ανθρώπους τους θέλοντας να ζήσουν καλώς, αυτό ούτε η συγγένεια, ούτε οι τιμές, ούτε ο πλούτος, ούτε κανένα άλλο πράγμα μπορεί να εμπνεύσει τόσον όσον ο έρως. [...]

Εάν δε ήταν δυνατόν να γίνει τρόπος ώστε πόλη ή στρατόπεδον ν' αποτελείται από εραστές και αγαπωμενους, θα επιτυγχάνονταν η τελειοτερη οργάνωση και διοίκηση διά της αποχής από πάσαν κακήν πράξιν και της ευγενούς αμιλλας·[...]

Αλλ' οι θεοί, μολονότι τιμούν την περί τον Έρωτα αρετή, εν τούτοις περισσότερο θαυμάζουν και χαίρουν και αμείβουν όταν ο αγαπώμενος τον εραστήν αγαπά, παρά όταν ο εραστής τον αγαπώμενον. Και τούτο διότι ο εραστής είναι κάτι θειότερον από τον αγαπώμενον, περικλείων τρόπον τινα ένα θεόν. Για τούτο και ετίμησαν τον Αχιλλέα περισσότερο από την Άλκηστη στέλνοντάς τον τιμητικώς στις νήσους των Μακάρων.

Συμπεραίνοντας, λέγω ότι ο Έρως είναι εξ όλων των θεών ο πρεσβύτατος και ο σεβαστότατος και ο κυριότατος για να αποκτήσουν αρετή και ευδαιμονία οι άνθρωποι και εφ' όσον ζουν και αφού αποθάνουν.»

Πηγή: «Ο Έρως στη ζωή των Αρχαίων Ελλήνων».Γ. Καραγιάννης, εκδ. Ζήτρος, https://www.facebook.com/TheMythologists/photos/a.266687670100436/3897816850320815/