Οι «Θερμοπύλες» του ηρωικού μοναχού Εφραίμ, η απόβαση των Τούρκων και η μάχη στη νησίδα Γούνι

Παραδοθείτε ή θάνατος. Το τελεσίγραφο του Ισμαήλ Πασά και του ακονισμένου βραχίονά του Μουσταφά, επίσης Πασά, στον ηγούμενο Γαβριήλ έπεσε στο κενό.

Βρισκόμαστε στην εξεγερμένη κατά των Οθωμανών Κρήτη, εν έτει 1866, σε ένα μοναστήρι - κεφαλόβρυσο, με χίλιες ψυχές ελεύθερες πολιορκημένες, η πλειονότητα γυναικόπαιδα. Η μονή-ταμπούρι έπειτα από πολυαίμακτες συγκρούσεις, δεν άντεξε στους λυσσώδεις κανονιοβολισμούς, οι Τούρκοι εισέβαλαν μανιασμένοι.

Κάποιοι από τους μαχητές μαζί με γυναίκες και παιδιά –ο Γαβριήλ ήταν ήδη νεκρός ανάμεσα σε σφαγιασμένους– κατέφυγαν στην πυριτιδαποθήκη, όπου ανατινάχθηκαν. Τα γεγονότα στο Αρκάδι αναθέρμαναν φιλελληνικά αισθήματα, ιδιαίτερα μεταξύ της ευρωπαϊκής διανόησης, ο Ουγκώ έγραψε επιστολές ταρακουνώντας το ευαίσθητο διεθνές ακροατήριο. Ο αναγνώστης της «Κ» παραθέτει το τέλος ενός άλλου μοναχού που επέλεξε, σαν έτοιμος από καιρό, σε μεταγενέστερη ριπή της ιστορίας, να πεθάνει ηρωικώς, αυτός μόνος απέναντι σε εχθρούς πολλούς. Επάνω, η ελαιογραφία του Θεόδωρου Βρυζάκη «Η Μονή του Αρκαδίου». Λεπτομέρεια: Ο πατέρας του ζωγράφου απαγχονίστηκε από τους Τούρκους το 1821.

Κύριε διευθυντά

Το περιστατικό περιγράφει ο λίαν γνωστός στην εποχή του δημοσιογράφος Φώκος Κουντουριώτης στο βιβλίο του «Εξήντα Χρόνια Δημοσιογραφία», Αθήνα 1975.

Κατά τη διάρκεια του Α΄ Π.Π. ο γνωστός, μετέπειτα βενιζελικός αξιωματικός Σταμάτης Χατζήμπεης, από την Κρήνη της Μ. Ασίας, νεώτατος κατατάσσεται εθελοντής στο 44ο Σύνταγμα Πεζικού, που είχε έδρα τη Χίο.

Με δική του πρωτοβουλία εγκαθιστά στο ερημονήσι Γούνι, που βρίσκεται πολύ κοντά στις τουρκικές ακτές, τον καλόγερο Εφραίμ, καταγόμενο από τη Σάμο.

Υστερα από κάποια χρόνια οι Τούρκοι αποφάσισαν να καταλάβουν τη νησίδα του Εφραίμ. Απεβίβασαν ολόκληρο λόχο, για να εκδιώξουν τον μοναδικό κάτοικο της νησίδος, ο οποίος ήταν ο ηρωικός καλόγερος Εφραίμ.

Μ’ ένα τέχνασμα, ο Εφραίμ αντιμετώπισε αποτελεσματικά τον λόχο των Τούρκων. Εβαλε λοιπόν τα 5-6 ντουφέκια που διέθετε, πίσω από ισάριθμες αυτοσχέδιες πολεμίστρες του σπιτιού του. Οταν επετίθεντο οι Τούρκοι, ο Εφραίμ εχειρίζετο διαδοχικά τα πέντε-έξι ντουφέκια του. Οι επιδρομείς εσάστισαν. Το τέχνασμα του Εφραίμ τους έκανε να υποθέσουν ότι ο καλόγερος δεν ήταν ο μόνος υπερασπιστής της νησίδος. Οι Τούρκοι δίσταζαν να προχωρήσουν, γιατί είχαν ήδη νεκρούς και τραυματίες. Αλλά οι σφαίρες του ατρόμητου καλόγερου εξαντλήθηκαν και μια τουρκική σφαίρα χτύπησε τον ηρωικό καλόγερο κατάστηθα. Πέρασαν πολλές ώρες ακόμα για να καταλάβουν οι Τούρκοι το σπίτι του νεκρού καλόγερου.

Σημειώνει ο Φ. Κουντουριώτης, «ο γενναίος Σαμιώτης ιερωμένος έφυγε από τον κόσμο με την ικανοποίηση ότι προτού πεθάνει μπόρεσε να κάνει αυτό που είχε αποφασίσει και είχε προαναγγείλει στους φίλους του. Οταν τον συμβούλευσαν να φύγει από το Γούνι, πριν αποβιβασθούν οι Τούρκοι στο νησάκι, οπότε ο καλόγερος δεν θα γλίτωνε τη σφαγή, ο Εφραίμ είπε, με τη συνηθισμένη του αταραξία:

– Αυτό το περιμένω ότι θα συμβεί κάποτε, μα δεν έχω καθόλου σκοπό να το κουνήσω από το νησί μου. Ξέρω πως όταν οι Τούρκοι αποφασίσουν να πάρουν το Γούνι, θα το πάρουν. Να ’σαστε όμως βέβαιοι ότι θα πληρώσουν πολύ ακριβά την κατάληψή του!».

Αυτό το πνεύμα, αυτό το γενναίο φρόνημα, αυτή η αντίληψη του φτωχού καλόγερου από τη Σάμο, έχει ανάγκη η Ελλάδα των ημερών μας. Και τα έχει!

Πηγή: kathimerini