Δαμόκλειος Σπάθη: Γιατί η μεγάλη δύναμη συνοδεύεται από μεγάλο κίνδυνο

Ένας πίνακας που απεικονίζει την ιστορία από την Δαμόκλειο σπάθη. Εικόνα: Δημόσιος Τομέας

Η ιστορία από την «Δαμόκλειο Σπάθη» είναι μια από τις πιο γνωστές από την αρχαία Ελληνική ιστορία, και απεικονίζει τέλεια τους κινδύνους που συνεπάγεται η ανάληψη τεράστιας δύναμης.

Η ιστορία, η οποία μπορεί ή όχι να βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα, καταγράφηκε για πρώτη φορά από τον αρχαίο Έλληνα ιστορικό Τίμαιο τον Ταυρομενίτη, αλλά έκτοτε έχει χαθεί. Αργότερα ξαναγράφτηκε από τον αρχαίο Ρωμαίο φιλόσοφο και πολιτικό Κικέρωνα το 45 π.Χ.

Ο Διονύσιος των Συρακουσών ήταν αρχαίος Έλληνας τύραννος που κυβέρνησε την αποικία της Σικελίας τον τέταρτο και πέμπτο αιώνα π.Χ., οι αρχαίοι συγγραφείς τον είχαν σαν το χειρότερο παράδειγμα αυταρχικού και εκδικητικού δεσπότη.

Κάτω από τη βάναυση κυριαρχία του, κατέκτησε εδάφη σε όλο το νησί της Σικελίας και τη νότια Ιταλία, κάνοντας την αποικία του μια από τις πιο ισχυρές και ζωτικής σημασίας στον Ελληνικό κόσμο εκείνη την εποχή.

Παρά την επιτυχία του ως ηγεμόνας, ο τύραννος ήταν συνεχώς ανήσυχος και δεν μπορούσε ποτέ να απολαύσει τον πλούτο και τη δύναμή του, καθώς ήταν συνεχώς παρανοϊκός για τη δολοφονία του από έναν από τους πολλούς εχθρούς του.

Η Δαμόκλειος Σπάθη και η επικίνδυνη φύση του ηγεμόνα

Σύμφωνα με την ιστορία, ο Διονύσιος ανησυχούσε τόσο πολύ για τη ζωή του που η κρεβατοκάμαρά του είχε μια τάφρο γύρω της για να αποτρέψει πιθανούς δολοφόνους και επέτρεπε μόνο στις δικές του κόρες να ξυρίσουν τα γένια του.

Μια μέρα, ο Δαμόκλης, μέλος της αυλής του ηγεμόνα, επαίνεσε υπερβολικά τον Διονύσιο. Ο Δαμόκλης επαίνεσε τον τύραννο για τα πλούτη και τη δύναμή του και μάλιστα υπέθεσε πόσο εύκολη πρέπει να ήταν η ζωή του.

Ο Διονύσιος, όντας ανήσυχος και παρανοϊκός όπως ήταν, αιφνιδιάστηκε από τα σχόλια. Αποφάσισε να δώσει στον Δαμόκλη ένα μάθημα για το βάρος της εξουσίας.

Ως εκ τούτου, ο ηγεμόνας ρώτησε τον υπήκοό του εάν θα τον ενδιέφερε να κάνει συναλλαγές μαζί του μόνο για μια μέρα. Ο Δαμόκλης δεν μπορούσε να πιστέψει την τύχη του και έλαβε με ενθουσιασμό την προσφορά από τον Διονύσιο.

Ο Διονύσιος διέταξε τους πολλούς υπηρέτες του να περιμένουν τον Δαμόκλη, ο οποίος ήταν καθισμένος στον πολυτελή χρυσό καναπέ του ηγεμόνα. Έφαγε αμέτρητες γκουρμέ λιχουδιές και ήταν περιλουσμένος με λοσιόν και αρώματα.

Ο ταπεινός αυλικός χαιρόταν από την πολυτέλεια να είναι βασιλιάς. Θαμπωμένος από την πολυτελή αίθουσα του θρόνου, την ομορφιά των υπηρετών του Διονυσίου και τα αμέτρητα σπινθηροβόλα αντικείμενα που τον περιέβαλλαν, ο Δαμόκλης μετά βίας παρατήρησε την κοφτερή λεπίδα που κρέμονταν λίγα εκατοστά πάνω από το κεφάλι του.

Δαμόκλειος σπάθη, πίνακας του Ρίτσαρντ Γουέστολ (1812). Εικόνα wikipedia - Δημόσιος τομέας

Ο Διονύσιος είχε στήσει τη λεπίδα πάνω από το κεφάλι του αυλικού χρησιμοποιώντας μόνο μια τρίχα από την ουρά ενός αλόγου.

Όταν ο Δαμόκλης παρατήρησε το ξίφος, γρήγορα κυριεύτηκε από φόβο και άγχος. Μη μπορώντας να απολαύσει τις πολυτέλειες της νέας του εξουσίας, έτρεξε από το δωμάτιο, παρακαλώντας να ελευθερωθεί από τη θέση του βασιλιά.

Σύμφωνα με τον Κικέρωνα, το παραμύθι ήταν το απόλυτο παράδειγμα του μεγάλου όγκου κινδύνου, πίεσης και παράνοιας που αναπόφευκτα έρχεται με την κατοχή τεράστιας δύναμης. Υποστήριξε επίσης ότι όσοι είχαν την εξουσία φοβούνταν επίμονα τον θάνατο και επομένως δεν μπορούσαν να είναι πραγματικά ευτυχισμένοι.

Σε όλη την ιστορία, ιδιαίτερα στους μεσαιωνικούς χρόνους, το Σπαθί του Δαμόκλειου υπήρξε μια δημοφιλής ιστορία που απεικονίζει τη δυαδικότητα του να είσαι κυβερνήτης και την τεράστια ευθύνη που συνοδεύει αυτή τη δύναμη. Στα αγγλικά, η φράση «δαμόκλειο σπαθί» χρησιμοποιείται και αναφέρεται συχνά όταν συζητάμε για την εξουσία και τους φόβους των κυβερνώντων.

Ίσως το πιο διάσημο, ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Τζον Φ. Κένεντι ανέφερε την ιστορία όταν συζητούσε τον κίνδυνο πυρηνικού πολέμου στα Ηνωμένα Έθνη, δηλώνοντας ότι: «Κάθε άνδρας, γυναίκα και παιδί ζει κάτω από ένα πυρηνικό ξίφος Δαμόκλειου, κρεμασμένο από τις πιο λεπτές κλωστές, ικανό να κοπεί ανά πάσα στιγμή από ατύχημα ή λάθος υπολογισμό ή από τρέλα».