Τα όνειρα στη μυθολογία και ο Κινέζος Αυτοκράτορας Χουάνγκ Τι

Από τη Βάσω Δενδροπούλου

Στην Ελληνική μυθολογία Όνειρος ή Όνειροι ονομαζόταν θεότητα που αποτελούσε προσωποποίηση των ονείρων. Ήταν άγγελος του Δία ο οποίος τον έστελνε στους ανθρώπους την ώρα του ύπνου για να τους συμβουλεύσει, να τους καθοδηγήσει ή να τους κάνει γνωστά αυτά που πρόκειται να συμβούν. Σύμφωνα με τον Ησίοδο, τα Όνειρα είναι παιδιά της Νύκτας, ίσως και του ερέβους και αδέλφια του Θανάτου και του Ύπνου.

Στην Οδύσσεια, ο Όμηρος περιγράφει τον Όνειρο ως δαίμονα του Άδη ενώ αναφέρεται ότι τα απατηλά όνειρα έβγαιναν από μια πύλη από ελεφαντόδοντο, ενώ τα αληθινά έμπαιναν από μια κεράτινη πύλη. Παρόμοια αναφορά γίνεται και στην Αινειάδα ( το έπος που έγραψε ο Λατίνος ποιητής Βιργίλιος. Στην Ιλιάδα ο Όνειρος παρουσιάζεται ως πλάνος ( απατηλός ), τον οποίο στέλνει ο Δίας στον ύπνο του Αγαμέμνονα και τον εξαπατήσει ότι δήθεν ήρθε η ώρα να κατακτήσει την Τροία. Στην Ιλιάδα ο Αχιλλέας ζητά να ρωτήσουν κανένα «μάντη ή ιερέα ή και κάποιον που να εξηγεί τα όνειρα (έναν ονειροπόλον) –γιατί και το όνειρο από τον Δία έρχεται– που θα μπορούσε να (τους) πη γιατί θύμωσε τόσο ο Φοίβος Απόλλωνας». Και στα κατοπινότερα χρόνια, ο Αισχύλος βάζει τον Ορέστη να λέει: «δεν ήταν βέβαια χωρίς νόημα / τ’ όνειρο που της έστειλε [της Κλυταιμνήστρας] ο άντρας της» κι ο ίδιος πάλι μας μαθαίνει πως η αποκρυπτογράφηση του νοήματος των ονείρων ήταν προμηθεϊκό δώρο: «και πρώτος έκρινα τα όνειρα ποια ξεδιαλύνουν στον ξύπνο», λέει ο Προμηθέας Δεσμώτης του.

Ο όρος για τον εφιάλτη ήταν Μέλας Όνειρος. Ειδικοί μάντεις ή ονειρομάντεις ή ονειροσκόποι ή ονειροπόλοι, ερμήνευαν τα όνειρα. Οι αρχαιότερες γραπτές μαρτυρίες για την ερμηνεία των ονείρων προέρχονται από την αρχαία Μεσοποταμία και την Αίγυπτο, όμως, κατά τον J. D.Hughes, οι αρχαίοι Έλληνες έχουν πει τα περισσότερα για το όνειρο.

Ο Λατίνος ποιητής Οβίδιος τους παρουσιάζει όχι σαν αδέλφια του Ύπνου αλλά σαν κάποια από τα χίλια παιδιά του, αναφέρει δε τρεις με τα ονόματα Μορφέας, Φοβήτορας και Φάντασος. Ο Όνειρος, ως θεός των ονείρων, απεικονιζόταν σε έργα τέχνης, και τον τιμούσαν στα ονειρομαντεία και στα Ασκληπιεία. Οι μεταγενέστεροι ποιητές έδωσαν στο θεό των ονείρων το όνομα του Μορφέα. Ο Μορφέας είναι ένα από τα χίλια παιδιά του Ύπνου. Το όνομά του (που βγαίνει από τη λέξη μορφή), δείχνει τη λειτουργία του. Το έργο του είναι να παίρνει μορφή ανθρώπινων υπάρξεων και να φανερώνεται στον ύπνο των ανθρώπων μέσα στα όνειρά τους. Όπως και οι περισσότερες από τις θεότητες του ύπνου και των ονείρων έτσι και ο Μορφέας, έχει φτερά. Φτερά μεγάλα και γρήγορα που ανοιγοκλείνουν χωρίς θόρυβο και τον φέρνουν ως τα πέρατα της γης μέσα σε μια στιγμή.

Τα όνειρα είναι σημαδιακά και μη σημαδιακά. Τούτο φαίνεται σε ένα χωρίο της Οδύσσειας όπου μιλάει η Πηνελόπη: «Αχ ξένε, υπάρχουν όνειρα τρελά, ξεθωριασμένα / κι όσα ονειρεύονται οι θνητοί δεν αληθεύουν όλα. / Γιατί είναι των απατηλών ονείρων δύο κι οι πόρτες. / Η μια είναι από κέρατο κι η άλλη φιλντισένια. / Κι όσα απ’ το φιλντίσι περνούν το καλοτροχισμένο / όλα γελούν τον άνθρωπο, χαμένα φέρνουν λόγια. / Και πάλε όσα απ’ το κέρατο το σκαλιστό περάσουν / βγαίνουν αλήθεια στους θνητούς εκείνους που τα βλέπουν». «Ξένος» είναι ο Οδυσσέας, πριν τη φανέρωσή του, στον οποίο η Πηνελόπη είχε μόλις εξιστορήσει το μοναδικό, κατά τον Dodds,8 όνειρο στον Όμηρο που ερμηνεύεται συμβολικά: ένας «αητός περήφανος, αητός καμπουρομύτης χύμηξε από ψηλή κορφή κι έκοψε το λαιμό» των είκοσι χηνών που βόσκαγαν. ύστερα «γύρισε πάλε κι έκατσε στου παλατιού τη στέγη» και με ανθρώπινη φωνή της είπε πως αυτό που είδε «ήταν όραμα καλό που θ’ αληθέψει», γιατί χήνες ήταν οι Μνηστήρες κι αετός ήταν ο άντρας της, που επέστρεψε για να σκοτώσει τους Μνηστήρες».

Στην επόμενη, ίσως και στην μεθεπόμενη δημοσίευση, θα συνεχίσουμε την αναφορά μας πάνω στο ανεξάντλητο θέμα των ονείρων στην ελληνική και παγκόσμια μυθολογία, με όνειρα θνητών, κυρίως, σταλμένα από τους θεούς, τα οποία έσπασαν στο φράγμα του χρόνου και έφθασαν ως τις μέρες μας. Κλείνοντας ωστόσο σήμερα, θέλουμε να μοιραστούμε μαζί σας την ιστορία του «Κίτρινου Αυτοκράτορα» του Χουάνγκ Τι.

Η μητέρα του, παλακίδα του πρίγκηπα της επαρχίας του Τσαο-τεν, τον συνέλαβε όταν μια νύχτα παρατηρούσε ένα χρυσαφί εκτυφλωτικό φως γύρω από τον αστερισμό της Μεγάλης Άρκτου. Το παιδί, μόλις συμπλήρωσε εβδομήντα μέρες ζωής είχε μάθει να μιλάει και μόλις έγινε έντεκα χρόνων ανέβηκε στο θρόνο. Το ξεχωριστό χάρισμά του ήταν η δύναμη να ονειρεύεται: κατά τη διάρκεια του ύπνου είχε την ικανότητα να επισκέπτεται ακόμα και τις πιο απόμακρες περιοχές και να συναναστρέφεται με τους αθάνατους στο υπερφυσικό βασίλειο. Λίγο μετά την ενθρόνισή του, ο Χουάνγκ Τι βυθίστηκε σε ένα όνειρο που κράτησε τρεις ολόκληρους μήνες και κατά τη διάρκειά του έμαθε τον έλεγχο της καρδιάς. Μετά από ένα δεύτερο όνειρο παρόμοιας διάρκειας, επέστρεψε με τη δύναμη να διδάσκει τους ανθρώπους. Τους καθοδηγούσε στον έλεγχο των δυνάμεων της φύσης μέσα στις ίδιες τις καρδιές τους.

Κυβέρνησε την Κίνα εκατό χρόνια και στη διάρκεια της βασιλείας του οι άνθρωποι απόλαυσαν μια πραγματικά χρυσή εποχή. Γύρω του είχε συγκεντρώσει έξι μεγάλους υπουργούς, με τη βοήθεια των οποίων δημιούργησε ένα ημερολόγιο, εγκαινίασε μαθηματικούς υπολογισμούς και δίδαξε την κατασκευή ξύλινων, κεραμικών και μεταλλικών σκευών. Επίσης δίδαξε την κατασκευή πλοίων και οργάνων από μπαμπού. Καθιέρωσε ακόμη δημόσιους χώρους για τη λατρεία του θεού. Διαμόρφωσε τα όρια και τους νόμους της ιδιοκτησίας. Η βασίλισσά του ανακάλυψε την τέχνη του γνεσίμασος του μεταξιού. Φύτεψε εκατό ποικιλίες καρπών, λαχανικών και δέντρων. Ευνόησε την ανάπτυξη των πουλιών, των τετράποδων, των ερπετών και των εντόμων. Δίδαξε τη χρήση του νερού, της φωτιάς, του ξύλου και της γης και καθόρισε τις φάσεις των παλιρροιών. Πριν πεθάνει στην ηλικία των εκατό έντεκα χρόνων, εμφανίστηκαν στους κήπους της αυτοκρατορίας ο φοίνικας και ο μονόκερος, σαν διαβεβαίωση της τελειότητας τα βασιλείας του.

Είθε να ονειρευόμαστε, όχι να ονειροπολούμε, με τα μάτια ανοιχτά, να οραματιστούμε (και να συμπεριφεθούμε) σαν τον Χουάνγκ τι, το όραμα για τη νέα ανθρωπότητα που θέλουμε να ζήσουμε κι αν δεν προλάβουμε εμείς, να ζήσουν και να ευημερήσουν οι επόμενες γενιές. Είθε να γίνει το έργο της ζωής μας!

ΠΗΓΕΣ: TheMythologists Λεξικό της Ελληνικής και Ρωμαϊκής Μυθολογίας, Pierre Grimal, Ο Ήρωας με τα Χίλια Πρόσωπα, Joseph Cambell, Κινέζικη Μυθολογία, Τζον Φέργιουσον, Wikipedia, oanagnostis.gr