Πώς η Μάχη της Κρήτης άλλαξε την πορεία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου

Κρήτες αγωνιστές στη Μάχη της Κρήτης. Εικόνα: Δημόσιος τομέας

Η Μάχη της Κρήτης θα παραμείνει για πάντα στη στρατιωτική ιστορία ως σκηνή της μεγαλύτερης γερμανικής αερομεταφερόμενης επιχείρησης του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Στην Ελληνική ιστορία, χρησιμεύει επίσης ως ένα ακόμη κεφάλαιο που υποδεικνύει τη γενναιότητα και τον απόλυτο θρίαμβο του Ελληνικού πνεύματος.

Οι Κρήτες —οι οποίοι μόλις τέσσερις δεκαετίες νωρίτερα είχαν πολεμήσει και αποκτήσει την ανεξαρτησία τους μετά από 250 χρόνια Οθωμανικής κατοχής— βγήκαν από τα σπίτια τους και προκάλεσαν τις δυνάμεις του Χίτλερ χρησιμοποιώντας ότι όπλο είχαν στη διάθεσή τους. Ήταν η πρώτη φορά που οι Γερμανοί αντιμετώπισαν σημαντική αντίσταση από τοπικό πληθυσμό.

Η Κρητική Αντίσταση ήταν ένας από τους παράγοντες που οδήγησαν στη μοιραία καθυστέρηση της ναζιστικής εισβολής στη Σοβιετική Ένωση, ενώ παράλληλα μείωσε τον αριθμό των διαθέσιμων στρατευμάτων για αποστολές στη Μέση Ανατολή και την Αφρική.

Παρά τις επανειλημμένες επιθέσεις από τους Ναζί σε τοπικά χωριά και κοινότητες, η Κρητική Αντίσταση παρέμεινε ενεργή έως ότου οι Γερμανοί παραδόθηκαν τέσσερα χρόνια αργότερα το 1945.

Αερομεταφερόμενη εισβολή ξεκινά τη Μάχη της Κρήτης

Η Κρήτη βρέθηκε στο στόχαστρο των Γερμανών λόγω των βρετανικών αεροδρομίων στο νησί, τα οποία ήταν κάτι παραπάνω από ικανά να χτυπήσουν τα ζωτικά κοιτάσματα πετρελαίου Ploesti στη Ρουμανία. Οι δυνάμεις του Χίτλερ χρειάζονταν όλο το πετρέλαιο που μπορούσαν να πάρουν για την επικείμενη επίθεσή τους στη Ρωσία.

Η διασφάλιση της Κρήτης θα ισοδυναμούσε με εκδίωξη των Βρετανών από την ανατολική Μεσόγειο. θα ήταν επίσης το πρώτο βήμα προς τον γερμανικό έλεγχο της Κύπρου και της διώρυγας του Σουέζ.

Η μάχη, η οποία ξεκίνησε στις 20 Μαΐου και ολοκληρώθηκε την 1η Ιουνίου 1941, ονομάστηκε «Μνημείο των Γερμανών αλεξιπτωτιστών». Σχεδόν 4.000 Γερμανοί στρατιώτες σκοτώθηκαν και 1.500 τραυματίστηκαν τις πρώτες τρεις ημέρες της επίθεσης.

Ήταν επίσης η πρώτη φορά που οι Γερμανοί αντιμετώπισαν σκληρή αντάρτικη δραστηριότητα με γυναίκες, ακόμη και παιδιά, να συμμετάσχουν γενναία στη μάχη.

Νωρίς το πρωί της 20ης Μαΐου, κύματα βομβαρδιστικών Stuka και μαχητικών αεροπλάνων χαμηλών πτήσεων βομβάρδισαν και έπληξαν τις περιοχές του Μάλεμε, των Χανίων και του κόλπου της Σούδας. Αργότερα, συνολικά 570 αεροπλάνα έριξαν 8.100 αλεξιπτωτιστές στο Μάλεμε, στα Χανιά, στο Ρέθυμνο και στο Ηράκλειο.

Η επίθεση έγινε σε δύο κύματα, ένα το πρωί και ένα άλλο το απόγευμα, οπότε είχαν αρκετό χρόνο στο ενδιάμεσο ώστε το αεροσκάφος να επιστρέψει από την Κρήτη, να ανεφοδιαστεί με καύσιμα και να επιστρέψει ξανά στο νησί. Ο ουρανός γέμισε με χιλιάδες αλεξίπτωτα καθώς οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούσαν δυσοίωνα σε όλο το νησί.

Οι έκπληκτοι Κρητικοί άρχισαν να τρέχουν προς τις ζώνες πτώσης, φωνάζοντας «Σταματήστε τους Γερμανούς!» Κουβαλούσαν σχεδόν οτιδήποτε μπορούσαν να βρουν, συμπεριλαμβανομένων ξεπερασμένων τουφεκιών, πιρουνιών και παλαιών πιστολιών. Πολλοί από τους Γερμανούς αλεξιπτωτιστές δεν τα κατάφεραν.

Τα συμμαχικά στρατεύματα στην Κρήτη—Βρετανικά, ANZAC και Ελληνικά τάγματα που είχαν εκκενωθεί από την ηπειρωτική Ελλάδα — υπό τον Βρετανό Διοικητή Υποστράτηγο Φράιμπεργκ είχαν επίγνωση της επικείμενης επίθεσης μέσω αναχαίτισης της Μηχανής Enigma. Οι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές ρίφθηκαν σε περιοχές που είχαν βαριά άμυνα και με σχεδόν τριπλάσιο αριθμό ανδρών από τον αναμενόμενο.

Στο Μάλεμε, οι Γερμανοί προσπαθούσαν να αποφήγουν τα εχθρικά πυρά από όπλα πεζικού που ήταν τοποθετημένοι στους λόφους νότια του αεροδρομίου. Πολλοί από τους αλεξιπτωτιστές σκοτώθηκαν κατά την κάθοδό τους ή λίγο μετά την προσγείωση. Οι περισσότεροι από τους άνδρες δεν μπόρεσαν να ανακτήσουν τα κιβώτια των όπλων τους και χρειάστηκε να βασιστούν στο πιστόλι, το μαχαίρι και τις τέσσερις χειροβομβίδες που έφεραν μαζί τους.

Ο διοικητής της 7ης Αερομεταφερόμενης Μεραρχίας, στρατηγός Wilhelm Suessmann, σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια της πτήσης προσέγγισης, ενώ ο στρατηγός Eugen Meindl, ο οποίος ήταν επικεφαλής της ομάδας στο Μάλεμε, τραυματίστηκε σοβαρά λίγο μετά την προσγείωση. Χωρίς διοικητές έμειναν τόσο οι ομάδες του Μάλεμε όσο και των Χανίων.

Οι αλεξιπτωτιστές υπέστησαν ακόμη περισσότερες απώλειες από ότι στο Μάλεμε και δεν κατάφεραν να καταλάβουν τα αεροδρόμια, τις πόλεις ή τα λιμάνια που ήταν οι στόχοι τους. Μερικοί μάλιστα προσγειώθηκαν σε λάθος σημεία επειδή τα στρατεύματα δυσκολεύονταν να προσανατολιστούν. Μετά την προσγείωση, πολλοί αλεξιπτωτιστές βρέθηκαν σε μια σχεδόν απελπιστική κατάσταση, παλεύοντας για επιβίωση.

Επακόλουθα γερμανικής αεροπορικής επίθεσης στον κόλπο της Σούδας

Μετά την πρώτη μέρα δεν υπήρχε διαθέσιμο πεδίο για την αερομεταφερόμενη προσγείωση της 5ης Ορεινής Μεραρχίας, η οποία είχε προγραμματιστεί για την επόμενη μέρα. Τα Χανιά εξακολουθούσαν να βρίσκονται στα χέρια του εχθρού και τα απομονωμένα στρατεύματα που είχαν αποβιβαστεί στα τέσσερα σημεία πτώσης δεν κατάφεραν μέχρι στιγμής να δημιουργήσουν επαφή μεταξύ τους.

Συμμαχική υποχώρηση

Ωστόσο, παρά τη σθεναρή αντίσταση, η μανία και η δύναμη της επίθεσης εξέπληξαν τους υπερασπιστές. Παρά τη σφοδρή αντίθεση και τα πυρά από βρετανικά αντιαεροπορικά πυροβόλα που είχαν τοποθετηθεί κοντά στο αεροδρόμιο, οι Γερμανοί επιτιθέμενοι κατέλαβαν το βόρειο και βορειοδυτικό άκρο του αεροδρομίου και προχώρησαν στη βόρεια πλαγιά του λόφου 107.

Η ομάδα των Χανίων, που επρόκειτο να καταλάβει το χωριό Σούδα και την πόλη των Χανίων και να εξολοθρεύσει το βρετανικό επιτελείο διοίκησης που βρισκόταν στην περιοχή, προσγειώθηκε σε βραχώδες έδαφος και υπέστη πολλές απώλειες από άλματα. Τα απομονωμένα γερμανικά στοιχεία έκαναν μικρή πρόοδο ενάντια στις καλά εδραιωμένες συμμαχικές δυνάμεις.

Καθώς η μάχη συνεχιζόταν και οι αναφορές θυμάτων άρχισαν να έρχονται στο Αρχηγείο του Γενικού Αερομεταφερόμενου Διοικητή Kurt Student στο ξενοδοχείο «Grande Bretagne» στην Αθήνα, φαινόταν ότι η μάχη χάθηκε. Αλλά η τύχη ήταν με τη γερμανική πλευρά. Ο Βρετανός διοικητής Φράιμπεργκ έπρεπε να αποσύρει μερικά στρατεύματα από τις θέσεις γύρω από τον λόφο 107, με θέα το Αεροδρόμιο στο Μάλεμε.

Αυτό το χτύπημα της τύχης έδωσε στους Γερμανούς το πάνω χέρι και τους έδωσε τη δυνατότητα να ξεκινήσουν την απελπιστικά αναγκαία αεροπορική προσγείωση των στρατευμάτων Gebirgsjäger στο αεροδρόμιο. Σιγά σιγά πετάχτηκε ολόκληρη η 5η Ορεινή Μεραρχία.

Ακόμη πιο σημαντικό, οι δυνάμεις ήταν πλέον εξοπλισμένες με πυροβόλα, αντιαρματικά όπλα και προμήθειες όλων των τύπων, που έλειπαν κατά το αρχικό στάδιο της εισβολής αλλά τώρα μεταφέρονταν με αεροπλάνο στο Μάλεμε.

Οι σύμμαχοι υποχώρησαν και άρχισαν την υποχώρησή τους μπροστά σε μια συνεχή ροή φρέσκων στρατευμάτων. Στις 29 Μαΐου, μηχανοκίνητα αναγνωριστικά στοιχεία, προχωρώντας μέσα από εδάφη που ελεγχόταν από τον εχθρό, ήρθαν σε επαφή με τις γερμανικές δυνάμεις στην περιοχή του Ρεθύμνου και έφτασαν στο Ηράκλειο την επόμενη μέρα.

Μετά από επανειλημμένες συναντήσεις με εχθρικές οπισθοφυλακές, οι γερμανικές δυνάμεις έφτασαν στη νότια ακτή του νησιού την 1η Ιουνίου. Ο απελπισμένος αγώνας για την Κρήτη είχε έτσι τελειώσει.

Παρά τη μεγάλη καθυστέρηση στην έκδοση των εντολών εκκένωσης, το Βρετανικό Ναυτικό μπόρεσε να επιβιβάσει με ασφάλεια περίπου 14.800 άνδρες σε πλοία για να τους επιστρέψει στην Αίγυπτο. Το Πολεμικό Ναυτικό πραγματοποίησε την εκκένωση για τέσσερις νύχτες, έχοντας απώλειες από επιθέσεις γερμανικών αεροσκαφών.

Υπό τις σοβαρές απώλειες και τη συνεχή παρενόχληση από τα γερμανικά αεροπλάνα, συνολικά πέντε χιλιάδες Βρετανοί και Συμμαχικοί στρατιώτες κατέληξαν να μείνουν εγκαταλελειμμένοι.

Η Κρήτη συνεχίζει την αντίσταση

Την υποχώρηση των Συμμαχικών δυνάμεων υπερασπίστηκε το 8ο Ελληνικό Σύνταγμα μέσα και γύρω από το χωριό Αλικιανός. Αποτελούνταν από νεαρούς Κρητικούς νεοσύλλεκτους, χωροφύλακες και μαθητευόμενους.

Δεν ήταν καλά εξοπλισμένοι και μόνο 850 άτομα, αλλά αναπλήρωσαν την έλλειψη εξοπλισμού στο πνεύμα. Μαζί με τη Δέκατη Ταξιαρχία Πεζικού της Νέας Ζηλανδίας, απέκρουσαν αποφασιστικά το γερμανικό «Τάγμα Μηχανικών».

Τις επόμενες μέρες, άντεξαν ενάντια στις επαναλαμβανόμενες επιθέσεις του 85ου και του 100ου ορεινού συντάγματος. Επί επτά ημέρες κράτησαν τον Αλικιανό και προστάτευσαν τη συμμαχική γραμμή υποχώρησης. Το 8ο Ελληνικό Σύνταγμα πιστώνεται ότι κατέστησε δυνατή την εκκένωση της Δυτικής Κρήτης.

Οι Γερμανοί δεν είχαν συναντήσει ποτέ την έκταση της αντίστασης που συνάντησαν στην Κρήτη. Και η ανταπόδοση ήταν γρήγορη. Η Γερμανική Ανώτατη Διοίκηση ήθελε να σπάσει το πνεύμα του πληθυσμού — και να το κάνει γρήγορα. Σε αντίποινα για τις απώλειες που είχαν υποστεί, οι Ναζί σκόρπισαν τιμωρία, τρόμο και θάνατο σε αθώους πολίτες του νησιού.

Πάνω από 2.000 Κρήτες εκτελέστηκαν συνοπτικά μόνο τον πρώτο μήνα και άλλοι 25.000 επρόκειτο να χαθούν αργότερα. Παρά αυτές τις θηριωδίες, οι γενναίοι πολίτες της Κρήτης προέβαλαν μια θαρραλέα αντάρτικη αντίσταση, με τη βοήθεια λίγων Βρετανών αξιωματικών της Εκτελεστικής Επιτροπής Ειδικών Επιχειρήσεων, καθώς και των συμμαχικών στρατευμάτων που παρέμειναν στο νησί. Οι μαχητές της αντίστασης ήταν γνωστοί ως «Αντάρτες».

Σύμφωνα με αρκετούς ιστορικούς, η κρητική αντίσταση έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Μέχρι το τέλος των τριάμισι ετών κατοχής, ο Χίτλερ είχε στείλει συνολικά 100.000 στρατιώτες στο νησί για να υποτάξει 5.000 Κρητικούς επαναστάτες.

Αυτά τα γερμανικά στρατεύματα θα μπορούσαν να είχαν αναπτυχθεί αλλού αντί να είναι στην Κρήτη.

Το πιο σημαντικό, ως αποτέλεσμα των μαχών στην Κρήτη, το γενικό σχέδιο του Χίτλερ να εισβάλει στη Ρωσία πριν από τον επερχόμενο χειμώνα αναβλήθηκε, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν πολλά γερμανικά στρατεύματα που δεν ήταν κατάλληλα προετοιμασμένα να επιβιώσουν από τον σκληρό ρωσικό χειμώνα.