Η ιστορία των ολιγαρχών, από την αρχαία Ελλάδα στη σύγχρονη Ρωσία

Ο όρος Ολιγαρχία προέρχεται από τα αρχαία Ελληνικά, «εξουσία από λίγους». Εικόνα: Gary Bembridge/Wikimedia Commons/CC-BY-2.0

---

Ο όρος «ολιγάρχης» αλλά και οι ρίζες του χρονολογούνται από την αρχαία Ελλάδα.

Οι ολιγάρχες είναι εξαιρετικά πλούσιοι άνθρωποι που κατέχουν μεγάλη δύναμη στις χώρες τους. Η λέξη ολιγάρχης προέρχεται από τη λέξη ολιγαρχία, η οποία απλώς αναφέρεται σε μια δομή εξουσίας στην οποία ηγείται μια μικρή ομάδα ανθρώπων.

Ολιγαρχία σημαίνει «εξουσιάζω λίγους» στα αρχαία Ελληνικά, καθώς «ὀλίγος» σημαίνει «λίγοι» και «ἄρχω» (άρχω) σημαίνει «εξουσιάζω» στην αρχαία γλώσσα.

Ενώ μια ολιγαρχία δεν αποτελείται πάντα από πλούσιους ανθρώπους, καθώς οι ολιγάρχες μπορούν να έχουν σχεδόν οποιοδήποτε είδος εξουσίας ή επιρροής σε μια ολιγαρχία, οι περισσότερες σύγχρονες περιγραφές ολιγαρχών αναφέρονται στον πλούτο.

Οι ολιγάρχες συνδέθηκαν για πρώτη φορά με τον πλούτο από τον αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο Αριστοτέλη

Αυτή η σύνδεση μεταξύ πλούτου και ολιγαρχίας προέρχεται από τον ίδιο τον αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο Αριστοτέλη, ο οποίος έγραψε στο έργο του Πολιτικά ότι «ολιγαρχία είναι όταν οι άνθρωποι της ιδιοκτησίας έχουν την κυβέρνηση στα χέρια τους. η δημοκρατία, το αντίθετο, όταν κυβερνούν οι άποροι και όχι οι ιδιοκτήτες».

Αν και η αρχαία Ελλάδα είναι πιο στενά συνδεδεμένη με την έννοια της δημοκρατίας, πολλές μορφές πολιτικής διακυβέρνησης δοκιμάστηκαν και δοκιμάστηκαν σε όλη την Ελλάδα κατά την αρχαιότητα, συμπεριλαμβανομένης της ολιγαρχίας.

Ως επί το πλείστον, οι Αθηναίοι, οι οποίοι ήταν αφοσιωμένοι στη δημοκρατία από τότε που η έννοια αυτή πρωτοεμφανίστηκε τον έκτο αιώνα π.Χ., σχεδόν όλες οι μορφές διακυβέρνησης που δεν περιλάμβαναν τη συμβολή των πολιτών περιγράφονταν ως ολιγαρχίες.

Πολλές αναφορές σε ολιγαρχίες στις αρχαίες Ελληνικές πόλεις-κράτη δείχνουν ότι η μορφή εξουσίας ήρθε μετά την κατάρρευση ή την κατάληψη κάποιου άλλου κυβερνητικού συστήματος, όπως η δημοκρατία.

Το πιο γνωστό παράδειγμα αρχαίας Ελληνικής ολιγαρχίας, «Η ολιγαρχία των 400», είναι ένα παράδειγμα αυτού του φαινομένου.

Στην Αθήνα το 411 π.Χ., μια ολιγαρχία αποτελούμενη από 400 άνδρες πήρε τον έλεγχο του κράτους από τον λαό, μόνο για να του αφαιρεθεί η εξουσία από μια μεγαλύτερη ομάδα 5.000 ολιγαρχών μόνο λίγο αργότερα.

Ένα άλλο αξιοσημείωτο παράδειγμα είναι οι Τριάκοντα Τύραννοι, οι οποίοι ήταν φιλοσπαρτιάτες στρατιώτες, με επικεφαλής τον Κριτία, ο οποίος ανέλαβε τον έλεγχο της Αθήνας μετά την ήττα της πόλης-κράτους στον Πελοποννησιακό πόλεμο το 404 π.Χ. Η ολιγαρχία διακρίθηκε για την ακραία σκληρότητά της, η οποία περιελάμβανε την εκτέλεση περίπου 1.500 ανθρώπων.

Πολλοί Αθηναίοι εγκατέλειψαν την πόλη κατά τη διάρκεια του καθεστώτος και σχημάτισαν μια ομάδα στρατευμάτων που αργότερα συνέχισε να προσπαθεί να ανατρέψει την ολιγαρχία μόνο ένα χρόνο μετά τη συγκρότησή της.

Η ίδια η Σπάρτη διοικούνταν από μια ισχυρή ολιγαρχία αποτελούμενη από αρκετούς πρεσβυτέρους, κυβερνητικούς αξιωματούχους και βασιλιάδες.

Η αρχαία φοινικική πόλη-κράτος της Καρχηδόνας, η οποία βρίσκεται στη σημερινή Τυνησία, διοικούνταν από μια ολιγαρχία τον πέμπτο αιώνα π.Χ., όταν μια μικρή ομάδα αριστοκρατών και ευγενών ανέλαβε την εξουσία της πόλης-κράτους.

Ολιγαρχίες σε όλο τον κόσμο

Σήμερα, η λέξη «ολιγάρχης» χρησιμοποιείται συχνότερα για να περιγράψει τους εξαιρετικά πλούσιους Ρώσους επιχειρηματίες που ασκούν μεγάλη δύναμη στην πολιτική της χώρας.

Μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και την ιδιωτικοποίηση της ρωσικής οικονομίας το 1991, ένας μεγάλος αριθμός επιχειρηματιών στις βιομηχανίες μετάλλων, πετρελαίου και φυσικού αερίου έκαναν μια περιουσία.

Αυτοί οι επιχειρηματίες έχουν δεσμούς με πολλές σημαντικές προσωπικότητες της ρωσικής κυβέρνησης και πολλοί από αυτούς έχουν στενές σχέσεις με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν.

Σε πολλούς από αυτούς τους ολιγάρχες τους έχουν επιβληθεί κυρώσεις από διάφορα κυβερνητικά όργανα μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία λόγω των διασυνδέσεών τους με την άρχουσα τάξη.

Ένας αξιοσημείωτος Ρώσος ολιγάρχης είναι ο Alisher Usmanov, 68 ετών, ο οποίος κατέχει σημαντικό μερίδιο στην USM, έναν ρωσικό επενδυτικό όμιλο με συμμετοχές στη Metalloinvest, έναν από τους μεγαλύτερους παραγωγούς σιδηρομεταλλεύματος στον κόσμο, και στην εταιρεία τηλεπικοινωνιών MegaFon.

Είναι ο έκτος πλουσιότερος Ρώσος με περιουσία 19,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, σύμφωνα με τον δείκτη περιουσίας του Bloomberg.

Στις αρχές Μαρτίου, το τεράστιο σούπερ γιοτ του Ουσμάνοφ κατασχέθηκε από τις γερμανικές αρχές μετά από έναν γύρο κυρώσεων που στόχευαν σε Ρώσους ολιγάρχες στον απόηχο του πολέμου στην Ουκρανία.

Ωστόσο, οι ολιγάρχες δεν απαντώνται μόνο στη Ρωσία, αλλά είναι συνηθισμένοι σε πολλές χώρες σε όλη την Αφρική, την Ασία και την Αμερική. Ορισμένοι πλούσιοι και ισχυροί επιχειρηματίες είχαν σημαντική πολιτική επιρροή στις Φιλιππίνες κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του δικτάτορα Φερδινάνδου Μάρκος κατά τη δεκαετία του 1970.

Πολλοί από αυτούς τους ολιγάρχες και οι απόγονοί τους έχουν διατηρήσει την εξουσία στη χώρα και ο περιορισμός της επιρροής τους ήταν μια από τις κραυγές συγκέντρωσης του πρώην προέδρου Ροντρίγκο Ντουτέρτε κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του.