Οικία του Διονύσου στο Δίον

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ψηφιδωτά στον Ελληνικό χώρο, το γνωστό ως ψηφιδωτό της «Οικίας του Διονύσου» στο Δίον, επέστρεψε στην Αρχαιοθήκη του Δίου, σε μια αίθουσα δίπλα στο αρχαιολογικό μουσείο.

Ο Διόνυσος, ο θεός του κρασιού, του οποίου ο θρίαμβος αποτυπώνεται στο επικό αυτό ψηφιδωτό και το οποίο ο ανασκαφέας του Δίου, Δημήτρης Παντερμαλής έχει χαρακτηρίσει ως «ένα από τα κορυφαία της εποχής του», στολίζει το δάπεδο του κεντρικού δωματίου της έπαυλης του Διονύσου, η οποία πήρε από το ψηφιδωτό το όνομά της, μια αίθουσα συμποσίου 100 τ.μ. σε ένα κτίσμα του 200 μ.Χ., από τα σημαντικότερα κτιριακά συγκροτήματα του αρχαίου Δίου.

Στο θρίαμβο του Διονύσου, ο θεός κατενώπιον, γυμνός σε άρμα που το σέρνουν θαλάσσιοι πάνθηρες, κρατάει στο υψωμένο του δεξί χέρι ρυτό (τελετουργικό αγγείο για σπονδές) και στο αριστερό θύρσο. Δίπλα του, εκστατικός από το δέος, στέκεται ένας παπποσειληνός με μαλλωτό χιτώνα και πορφυρό ιματίδιο. Τους πάνθηρες οδηγούν με χαλινάρια δυο θαλάσσιοι κένταυροι, που φέρουν στους ώμους ο καθένας από ένα μεγάλο αγγείο. Το λευκό χρώμα των ψηφίδων του εδάφους, πάνω στο οποίο εκτυλίσσεται η σκηνή, σε αντίθεση με το ιώδες βαθυγάλανο των κυμάτων, προσδίδει στις μορφές ένα μνημειακό μέγεθος και δίνει την εντύπωση ενός ζωγραφικού έργου. Στους πίνακες, που ανά τρεις, περιβάλλουν την κεντρική παράσταση, απεικονίζονται θεατρικές μάσκες.

Το ψηφιδωτό ήρθε στο φως το 2002 και παρέμεινε στο χώρο της έπαυλης, προστατευμένο κάτω από ένα στέγαστρο. Τα νερά που πλημμυρίζουν το Δίον για πολλούς μήνες το χρόνο και παρά την αποστράγγισή τους δεν παύουν να αναβλύζουν, δεν επέτρεπαν πλέον την παραμονή και τη συντήρησή του στο φυσικό του χώρο αλλά και οι καθιζήσεις που προκαλούνταν από την ύπαρξη τοίχου ακριβώς από κάτω οδήγησαν την Εφορεία αρχαιοτήτων Πιερίας με τη σύμφωνη γνώμη του ανασκαφέα του Δίου Δημήτρη Παντερμαλή, να προτείνει τη μεταφορά του ψηφιδωτού δαπέδου σε κτήριο που έχει διαμορφωθεί ειδικά για τη συντήρηση του σημαντικού ψηφιδωτού.

Ο καθηγητής κ. Παντερμαλής εξήγησε σε συνεδρίαση του Κ.Α.Σ. το καλοκαίρι του 2015, ότι «παρότι θέλω τα αρχαία να βρίσκονται εκεί που ανακαλύπτονται, στη συγκεκριμένη περίπτωση αυτό δεν είναι δυνατόν» κάμπτοντας τις αρχικές αντιρρήσεις της Διεύθυνσης Συντήρησης Αρχαίων και Νεώτερων Μνημείων, η οποία ήταν αρνητική ως προς τη μεταφορά του ψηφιδωτού. «Το ψηφιδωτό δεν μπορεί να συντηρηθεί στην κατάσταση που είναι, αφού έχουν δημιουργηθεί ακμές από τις οποίες χάνονται ψηφίδες. Ένα ψηφιδωτό που έχει ψηφίδα όσο το νύχι, που σημαίνει πολύ υψηλή ποιότητα και το οποίο θεωρώ ότι για την εποχή του ήταν από τα κορυφαία ψηφιδωτά, δεν μπορείς να το κρατήσεις εκεί », επεσήμανε ο κ. Παντερμαλής στο Κ.Α.Σ., εξηγώντας ταυτόχρονα ότι το πρόβλημα έχει προκύψει ήδη από το 2002 που ανακαλύφθηκε το εμβληματικό ψηφιδωτό.

Η απόσπαση και η μεταφορά του ήταν μια εξαιρετικά δύσκολη διαδικασία. Ειδικοί συντηρητές με την επίβλεψη του κ. Παντερμαλή και των συνεργατών του από την πανεπιστημιακή ανασκαφή του Α.Π.Θ. τεμάχισαν το ψηφιδωτό σε 116 κομμάτια με ιδιαίτερη προσοχή, προκειμένου αφενός να μη γίνουν άλλες φθορές, αφετέρου να μην τεμαχιστεί η κεντρική παράσταση. Τα τεμάχια τοποθετήθηκαν πάνω από ένα πλαστικοποιημένο φωτογραφικό ομοίωμα. Όπου ήταν εφικτό διατηρήθηκε το αρχικό κονίαμα, όπου χρειάστηκε μπήκε ενίσχυση, ενώ όπου ήταν αποσαθρωμένο αντικαταστάθηκε με νέο κονίαμα.

Στις 6 Αυγούστου 2016, στο 45ο Φεστιβάλ Δίου, ο κ. Παντερμαλής παρουσίασε τα ταξίδια του ψηφιδωτού του Διονύσου. Το πρώτο «ταξίδι» του επιβλητικού ψηφιδωτού από την έπαυλη, στην Αρχαιοθήκη του Δίου, μια διαδικασία που χρειάστηκε να γίνει για να προστατευθεί από τις φθορές της φύσης και στέφθηκε με επιτυχία «χάρη στο χειρουργικό τρόπο συντήρησης, αλλά και στην υπομονή και ακρίβεια των συντηρητών», όπως τόνισε και το δεύτερο ταξίδι «από τα δέντρα και τα νερά του Δίου στους ουρανοξύστες της Νέας Υόρκης». Η έκθεση στο Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο ήταν ένα μεγάλο εγχείρημα, για ένα «τόλμημα», όπως είπε χαρακτηριστικά. «Μετά από μισό και πλέον αιώνα ανασκαφών σε αυτόν τον τόπο, σκεφτήκαμε ότι θα άξιζε τον κόπο να παρουσιαστεί το Δίον σε ένα ευρύτερο, παγκόσμιο περιβάλλον».

Τμήματα του μωσαϊκού και η κεντρική απεικόνιση του θεού Διονύσου εκτέθηκαν με περισσότερους από 90 αρχαιολογικούς θησαυρούς από τον Δίον, στην έκθεση «Θεοί και Θνητοί στον Όλυμπο: Αρχαίο Δίον, η Πόλη του Δία», στο Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο, από τις 24 Μαρτίου έως τις 18 Ιουνίου και την είδαν 24.000 επισκέπτες. Το Ωνάσειο ήταν ο χορηγός της μεταφοράς και συντήρησης του ψηφιδωτού.

Το ψηφιδωτό του Διονύσου από τον Σεπτέμβριο θα εκτίθεται πλέον μόνιμα στην Αρχαιοθήκη, σε ειδικό χώρο που έγινε επί τούτου για το σπουδαίο αυτό εύρημα. Στόχος της Αρχαιοθήκης, η οποία διαθέτει υπερσύγχρονα και πρωτοποριακά μηχανήματα συντήρησης, είναι να παρακολουθούν οι επισκέπτες σε πραγματικό χρόνο τη διαδικασία συντήρησης των αρχαίων αντικειμένων και να αποτελέσει ένα ζωντανό εργαστήριο.

Βίντεο - Κωνσταντίνος Αρβανιτακης Ίδρυμα Ωνάση.

Πηγή: Ελλήνων Ιστορήματα