Τα απολιθωμένα φύλλα ελιάς είναι υπενθύμιση του προϊστορικού ηφαιστείου στη Σαντορίνη

Απολιθωμένα φύλλα ελιάς από ένα δέντρο που ζούσε πριν από 60.000 χρόνια στο νησί της Θήρας (τη σημερινή Σαντορίνη) απαθανατίζονται στην ηφαιστειακή τέφρα που τα περιέβαλε μετά από έκρηξη.

Τα εξαίσια απολιθώματα ανακαλύφθηκαν σε ένα παλιό λατομείο ελαφρόπετρας στα περίχωρα της Θήρας, στη Σαντορίνη. Επιπλέον, τρεις νέες θέσεις απολιθωμάτων φυτών εντοπίστηκαν επίσης σε εγκαταλελειμμένα λατομεία κοντά στο νησί, το οποίο καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς σε μια μεταγενέστερη έκρηξη που σημειώθηκε το έτος 1650 π.Χ.

Απολιθωμένα φύλλα ελιάς που υπήρχαν πριν από 60.000 χρόνια απαθανατίστηκαν σε ηφαιστειακή τέφρα στο νησί της Σαντορίνης. Εικόνα: Μουσείο Προϊστορικής Θήρας

---

Διαλύοντας το νησί που εκείνη την εποχή ονομαζόταν Θήρα από τους Μινωίτες κατοίκους του, το μόνο που είχε απομείνει ήταν ένα χείλος Γης που περικυκλώνει μια καλντέρα. Τώρα γνωστό ως Σαντορίνη, το νησί σε σχήμα ημισελήνου σηματοδοτεί μια από τις πιο κατακλυσμικές εκρήξεις που έχουν συμβεί ποτέ στην καταγεγραμμένη ιστορία.

Πολλοί ιστορικοί πιστεύουν επίσης ότι αποτελεί τη βάση για τον θρύλο της Ατλαντίδας, ενός νησιού που βυθίστηκε πάλι στη θάλασσα.

Τα απολιθωμένα φύλλα ελιάς, που παρουσιάστηκαν σε έκθεση τουρισμού στη Θεσσαλονίκη, εκτίθενται τώρα στο Μουσείο Προϊστορικής Θήρας στα Φηρά της Σαντορίνης.

Το Μουσείο είναι ένα υπερσύγχρονο κτίριο που έγινε δυνατό από το έργο του Έλληνα αρχαιολόγου Σπυρίδωνα Μαρινάτου, ο οποίος ηγήθηκε των ανασκαφών στον αρχαιολογικό χώρο του Ακρωτηρίου, ένα ακμάζον αστικό κέντρο που άκμασε κατά τη Μινωική Εποχή του Χαλκού.

Το Μουσείο Προϊστορικής Θήρας εκθέτει θησαυρούς του Μινωικού πολιτισμού

Αργότερα ευρήματα στην τοποθεσία αποκάλυψαν ακόμη και ένα νέο είδος φυτού, που ονομάζεται Ramnos alaternos. Ηφαιστειακές αποθέσεις στον τοίχο της καλντέρας στα λατομεία των Παλαιών Φηρών περιέχουν ακόμη φτερά και κουκούτσια ελιάς.

Ερευνητές του Πανεπιστημίου Αθηνών λένε ότι τα φύλλα της ελιάς, μεταξύ άλλων ευρημάτων, δείχνουν ότι εκατοντάδες όχι φυσικά, αλλά εξημερωμένες, ελιές, μαστίχες και φιστικιές διατηρήθηκαν στην ηφαιστειακή τέφρα διαδοχικών εκρήξεων πριν από χιλιάδες χρόνια.

Οι ερευνητές της Αθήνας τεκμηρίωσαν προσεκτικά τους φυσικούς πόρους, τα γεωλογικά μνημεία, τους γεωτόπους και τη γεωλογική κληρονομιά του νησιού ως μέρος των συνεχιζόμενων ανασκαφών γύρω από το νησί.

Τα σπάνια παλαιοβοτανικά ευρήματα που ανακάλυψε η ομάδα στα λατομεία των Φηρών για μια δεκαετία έρευνας είναι πολύ σημαντικά γιατί περιέχουν πολύτιμες πληροφορίες για τη χλωρίδα και τις κλιματολογικές συνθήκες των Κυκλάδων εκείνη την εποχή.

Σύμφωνα με τον Ευάγγελο Βελιτζέλο, επικεφαλή του Τμήματος Ιστορικής Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, τα φυτικά απολιθώματα που βρέθηκαν σε στρώματα ηφαιστειακής τέφρας ηλικίας 60.000 ετών απομονώθηκαν με ειδικές μεθόδους διατήρησης.

Μαζί με τα όμορφα φύλλα της Ευρωπαϊκής ελιάς, οι ερευνητές ανακάλυψαν φύλλα από τον νάνο φοίνικα και τον κρητικό φοίνικα, ή Phoenix Theophrasti, που βρίσκεται επίσης στο Βάι της Κρήτης, καθώς και μαστιχόδεντρα και αρμυρίκια.

Παραδόξως, οι ερευνητές μπόρεσαν επίσης να προσδιορίσουν ότι το κλίμα πριν από τόσες δεκάδες χιλιάδες χρόνια ήταν πολύ διαφορετικό από ότι είναι σήμερα, κάτι που ισοδυναμεί με ένα εντελώς διαφορετικό βιόσωμα από αυτό που απολαμβάνει η περιοχή σήμερα, στην εύκρατη ζώνη.

Τα απολιθωμένα φύλλα και άλλα αντικείμενα που βρέθηκαν απαθανατισμένα στην ηφαιστειακή τέφρα δείχνουν ότι το κλίμα που επικρατούσε ήταν ζεστό, χωρίς καθόλου σκληρούς χειμώνες. «Το κλίμα της Σαντορίνης πριν από 60.000 χρόνια ήταν πολύ ζεστό, όχι καν μεσογειακό αλλά υποτροπικό», δήλωσε ο Βελιτζέλος.

Ένας τόπος που είχε μακρά ιστορία ηφαιστειακής δραστηριότητας - η οποία συνεχίζεται ακόμα και σήμερα - αποδεικνύεται από στρώματα τέφρας που παγίδευσαν τη χλωρίδα, εξήγησε ο καθηγητής. «Φυτά με λεπτά φύλλα καταστράφηκαν, ενώ τα υπόλοιπα ξεκίνησαν τη διαδικασία της απολίθωσης. Φυτά με σκληρά φύλλα, όπως ελιές ή φοίνικες, διατήρησαν την αρχική τους επιδερμίδα στις περισσότερες περιπτώσεις. Γι' αυτό μπορούμε να προσδιορίσουμε το γένος και το είδος τους με τόση βεβαιότητα», σημείωσε.

Αυτά τα εξαίσια απολιθώματα και πολλά άλλα που βρέθηκαν γύρω από την καλντέρα της Σαντορίνης εκτίθενται στο Προϊστορικό Μουσείο Σαντορίνης και στον Πολιτιστικό Σύλλογο του νησιού, στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Μυτιλήνης και στο Μουσείο Ελιάς και Ελληνικού Λαδιού στη Σπάρτη επίσης.

Ο Βενιτζέλος σημειώνει ότι υπάρχει αρκετό παλαιοβοτανικό υλικό για ένα αυτόνομο μουσείο παλαιοντολογίας στη Σαντορίνη. Ο δήμος της Σαντορίνης και μια ομάδα ειδικών εξετάζουν αυτήν την περίοδο μια πρόταση για ένα τέτοιο μουσείο για να αναδείξει τη συναρπαστική και όμορφη ιστορία των φυτών στο Αιγαίο.