Η γενοκτονία των Αρμενίων: Ημέρα μνήμης και συγκίνησης

Η Γενοκτονία των Αρμενίων αναγνωρίστηκε επίσημα από τις ΗΠΑ στις 24 Απριλίου του 2021. Credit: Public Domain

Η Γενοκτονία των Αρμενίων, η συστηματική μαζική δολοφονία και η απέλαση 1,5 εκατομμυρίου Αρμενίων που πραγματοποιήθηκαν στην Τουρκία και τις γειτονικές περιοχές από την οθωμανική κυβέρνηση μεταξύ 1914 και 1923, τιμάται κάθε χρόνο στις 24 Απριλίου.

Η Γενοκτονία των Αρμενίων ήταν μια θηριωδία που συνέβη στο πλαίσιο μιας ευρύτερης θρησκευτικής εκκαθάρισης σε ολόκληρη τη Μικρά Ασία που διήρκεσε 10 χρόνια και περιλάμβανε Αρμένιους, Έλληνες και Ασσύριους. Ήταν όλοι Χριστιανοί που ήταν επίσης υπήκοοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η θρησκευτική κάθαρση ήταν στην πραγματικότητα η πρώτη στη σύγχρονη εποχή, και ταίριαζε στο πρότυπο των γενοκτονιών που θα ακολουθούσαν στον τρομερό αιώνα που έρχεται.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Ναζί τις επόμενες δεκαετίες συγκλονίστηκαν από τα γεγονότα που συνέβησαν στην Τουρκία εκείνα τα εφιαλτικά χρόνια μαζικών δολοφονιών και θανατηφόρων απελάσεων — και είδαν σε αυτούς ένα μοτίβο που θα μπορούσαν να μιμηθούν για τους δικούς τους στρεβλωμένους σκοπούς.

Οι Αρμένιοι από πολλές απόψεις υπέστησαν τη χειρότερη σφαγή, αλλά Έλληνες και Ασσύριοι επίσης σφαγιάστηκαν με παρόμοιους τρόπους — και για τον ίδιο λόγο: ήταν αποδιοπομπαίοι τράγοι σε μια καταρρέουσα αυτοκρατορία που έβλεπε τους Χριστιανούς ως επικίνδυνο και δυνητικά προδοτικό πληθυσμό εντός της χώρας.

Υπήρχε μια ισχυρή εθνικιστική παρόρμηση να δημιουργηθεί μια «Τουρκία για τους Τούρκους» και αυτό σήμαινε έναν ομοιογενή πληθυσμό βασισμένο στον «τουρκισμό» και τη μουσουλμανική πίστη.

Ο Αρμενικός λαός οδηγείται σε μια κοντινή φυλακή στο Mezireh από ένοπλους Οθωμανούς στρατιώτες. Απρίλιος του 1915. Εικόνα: Wikipedia

Οι διώξεις των Αρμενίων άρχισαν το 1914

Αρχικά, ήταν απλώς μια εκστρατεία μποϊκοτάζ των αρμενικών επιχειρήσεων και καταστημάτων. Αλλά μέσα σε μήνες κορυφώθηκε με πράξεις βίας και δολοφονίες βασικών Αρμενίων πολιτικών και σημαντικών προσώπων. Μέχρι τις 15 Απριλίου 1915, σχεδόν 25.000 Αρμένιοι σκοτώθηκαν στην επαρχία Βαν.

Στις 24 Απριλίου του 1915, οι Οθωμανοί συνέλαβαν 250 Αρμένιους διανοούμενους και αρχηγούς κοινοτήτων στην Κωνσταντινούπολη και τους έστειλαν στο Chankri και το Ayash, όπου αργότερα δολοφονήθηκαν.

Την ίδια μέρα, συνελήφθησαν οι συντάκτες και το προσωπικό της Azadamart, της κορυφαίας αρμενικής εφημερίδας της Κωνσταντινούπολης, για να εκτελεστούν στις 15 Ιουνίου στο Ντιγιαρμπεκίρ, όπου είχαν συλληφθεί και φυλακιστεί.

Πτώματα σφαγιασμένων Αρμενίων στο Ερζερούμ το 1895. Εικόνα: Wikipedia

Ο Αρμένιος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως και ο Ζοχράμπ, Αρμένιος βουλευτής στο Οθωμανικό Κοινοβούλιο, υπέβαλαν αναφορά στις τουρκικές αρχές για λογαριασμό των συλληφθέντων Αρμενίων της Κωνσταντινούπολης. Η απάντηση ήταν ότι η κυβέρνηση διέλυε τις αρμενικές πολιτικές οργανώσεις.

Μέσα σε εννέα μήνες, περισσότεροι από 600.000 Αρμένιοι σφαγιάστηκαν. Από εκείνους που απελάθηκαν εκείνη την περίοδο, περισσότεροι από 400.000 πέθαναν από τις βαρβαρότητες και τις στερήσεις της πορείας προς το νότο στη Μεσοποταμία, ανεβάζοντας τον αριθμό των θυμάτων στο ένα εκατομμύριο. Αυτό έγινε γνωστό στον υπόλοιπο κόσμο εκτός Τουρκίας ως Γενοκτονία των Αρμενίων.

Επιπλέον, 200.000 Αρμένιοι προσηλυτίστηκαν βίαια στο Ισλάμ για να δώσουν στην Αρμενία μια νέα τουρκική αίσθηση ταυτότητας και να αφαιρέσουν τον Αρμενικό λαό από το ιστορικό παρελθόν του ως το πρώτο χριστιανικό κράτος στον κόσμο.

Στις 30 Αυγούστου του 1922, οι Αρμένιοι που ζούσαν στη Σμύρνη έπεσαν θύματα ακόμη περισσότερων τουρκικών θηριωδιών. Η «καταστροφή της Σμύρνης» του 1922, η οποία είχε στόχο τους χριστιανούς Έλληνες που ζούσαν στην παραθαλάσσια πόλη, αφορούσε και χιλιάδες Αρμένιους. Τούρκοι στρατιώτες και πολίτες πυρπόλησαν όλες τις γειτονιές των Ελλήνων και των Αρμενίων, αναγκάζοντας τη φυγή Ελλήνων και Αρμενίων στο λιμάνι, όπου χιλιάδες σκοτώθηκαν ή πνίγηκαν.

Η Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Αρμενίων είναι εθνική εορτή στην Αρμενία. Εικόνα Wikipedia

Στις 24 Απριλίου του 1919, εξέχουσες προσωπικότητες της αρμενικής κοινότητας που είχαν επιζήσει από τις φρικαλεότητες πραγματοποίησαν τελετή μνήμης στην αρμενική εκκλησία της Αγίας Τριάδας στην Κωνσταντινούπολη. Μετά τον αρχικό εορτασμό της το 1919, η ημερομηνία έγινε η ετήσια ημέρα μνήμης για τη Γενοκτονία των Αρμενίων.

Ωστόσο, με κάποιο τρόπο, από τα φρικτά γεγονότα του 1915, η Τουρκία αρνείται μεθοδικά το γεγονός ότι συνέβη η γενοκτονία των Αρμενίων. Όμως, παρά τις τουρκικές αρνήσεις, έχει επαληθευτεί ομόφωνα από τη Διεθνή Ένωση Μελετητών Γενοκτονίας και έγινε αποδεκτή από όλα τα έθνη του κόσμου που υποστηρίζουν την ηθική ευθύνη πάνω από τους πολιτικούς σκοπούς.

Ο Πρόεδρος Μπάιντεν αναγνωρίζει τη Γενοκτονία των Αρμενίων

Η Γενοκτονία των Αρμενίων αναγνωρίστηκε επίσημα από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Μπάιντεν στις 24 Απριλίου του 2021, με επίσημη διακήρυξη. Τερμάτισε μια συνεπή πολιτική μη αναγνώρισης που εδώ και καιρό καθοδηγούσε τους προκατόχους του Μπάιντεν.

«Κάθε χρόνο, αυτή την ημέρα, θυμόμαστε τις ζωές όλων εκείνων που πέθαναν στη γενοκτονία των Αρμενίων της Οθωμανικής εποχής και δεσμευόμαστε ξανά να αποτρέψουμε μια τέτοια θηριωδία να μην ξανασυμβεί ποτέ», είπε ο Αμερικανός Πρόεδρος.