Η Ελληνική θεά Γαία και η σύνδεσή της με την Ημέρα της Γης

Ο κόσμος γιορτάζει την Ημέρα της Γης κάθε 22 Απριλίου. Ένας αραβικός πίνακας της Γαίας, περ. 730 μ.Χ. Arabischer Maler um 730. Φωτογραφία: Δημόσιος τομέας

Σήμερα, 22 Απριλίου, η Ημέρα της Γης γιορτάζεται για άλλη μια φορά καθώς πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι σε χώρες σε όλο τον κόσμο βοηθούν να γίνει ο κόσμος λίγο πιο πράσινος, βοηθώντας τον να ανακάμψει από τις καταστροφές της εκβιομηχάνισης και της ρύπανσης. Η Ελληνίδα θεά Γαία θα ήταν σίγουρα σε πλήρη συμφωνία με την Ημέρα της Γης, καθώς η ίδια αντιπροσώπευε τη γενναιοδωρία της ίδιας της γης.

Η πρώτη Ημέρα της Γης το 1970 οδήγησε στη δημιουργία της Υπηρεσίας Προστασίας Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Πολιτειών και στην ψήφιση των μνημειωδών Νόμων για τον Καθαρό Αέρα, το Καθαρό Νερό και τα Απειλούμενα Είδη, που έχουν μεταμορφώσει ολόκληρη τη χώρα, επαναφέροντας πολλά είδη από το χείλος της εξαφάνισης.

Ιδρύθηκε από τον Gaylord Nelson, τον γερουσιαστή των ΗΠΑ από το Wisconsin, η Ημέρα της Γης προέκυψε από τη μαρτυρία του στη μαζική πετρελαιοκηλίδα στη Σάντα Μπάρμπαρα της Καλιφόρνια το 1969. Η Ημέρα της Γης έχει γίνει πλέον καθιερωμένη παράδοση σε όλο τον κόσμο, με εκδηλώσεις που καλύπτουν ολόκληρη την υδρόγειο, από τον καθαρισμό των ακτών την ανακύκλωση μέχρι την κυκλοφορία νέων εφαρμογών τηλεφώνου που επιτρέπουν στους χρήστες να εκπαιδεύονται σε επιστημονικά θέματα.

Τώρα, από την Ελλάδα στις ΗΠΑ, εθελοντές σε περισσότερες από 192 χώρες σε όλο τον κόσμο αφιερώνουν τον χρόνο τους αυτήν την ημέρα για να υποστηρίξουν τη Μητέρα Γη — ή όπως ήταν γνωστή στην Ελληνική μυθολογία, τη Γαία.

Η Γαία δείχνει να δίνει τον Εριχθόνιο στη θεά Αθηνά. Ο Ήφαιστος παρακολουθεί τη σκηνή. Όψη Α Αττικής ερυθρόμορφης στάμνου, 470–460 π.Χ. Φωτογραφία: Hermonax – wikimedia Commons - Δημόσιος τομέας

Ποια ήταν όμως η Γαία;

Η Γαία ήταν η Ελληνίδα θεά της Γης, η «Μεγάλη Μητέρα όλων», η πρώτη θεότητα από την οποία γεννήθηκαν όλοι οι άλλοι θεοί της Ελληνικής μυθολογίας. Η ίδια γεννήθηκε μέσα από το Χάος.

Είναι η μητέρα του Ουρανού, του ουρανού, από τη σεξουαλική ένωση του οποίου γέννησε τους Τιτάνες (οι οποίοι ήταν και οι ίδιοι γονείς πολλών από τους Ολύμπιους θεούς), τους Κύκλωπες και τους Γίγαντες.

Σύμφωνα με τον Ησίοδο, η Γαία έφερε επίσης την Ουρέα (Βουνά) και τον Πόντο (Θάλασσα), «χωρίς γλυκιά ένωση αγάπης» (δηλαδή χωρίς πατέρα). Στη συνέχεια γέννησε τις αρχέγονες θαλάσσιες θεότητες Νηρέα, Θαύμα, Φορκύς, Κήτο και Ευρυβία από την ένωση με τη θάλασσα.

Η αντίστοιχη θεότητα στο ρωμαϊκό πάνθεον ήταν η Terra.

Οι Έλληνες στην αρχαιότητα πίστευαν ότι η Γη ήταν γυναίκα και ο ουρανός ήταν άντρας, επειδή οι σπόροι μπαίνουν στη Γη και η βροχή και ο Ήλιος πέφτουν από τον ουρανό τους βοηθούν να μεγαλώσουν. Η Γαία γέννησε εκατοντάδες παιδιά, μεταξύ των οποίων ο Ωκεανός, ο Κοίος, ο Κρίος, ο Υπερίωνας, ο Ιαπετός, η Θεία, η Ρέα, η Θέμις, η Μνημοσύνη, η Φοίβη, η Τηθύς και ο Κρόνος.

Στις μυθολογικές ιστορίες έσωσε τον Δία από τον πατέρα του, τον Κρόνο, αφού άρχισε να καταπίνει τα παιδιά του από φόβο ότι θα τον εκθρονίσουν.

Με μια υπόσχεση από τον Δία ότι θα ελευθερώσει τα άλλα παιδιά της Γης, η Γαία τον στήριξε στην ανατροπή του Κρόνου. Αφού έσωσε τους αδελφούς και τις αδελφές του, ο Δίας έγινε τελικά βασιλιάς όλων των θεών.

Η ίδια η Γαία λατρευόταν με το επίθετο «Ανεσιδώρα», που σημαίνει «δωρητής». Άλλα επίθετα με τα οποία ήταν γνωστή ήταν η Καλλιγένεια, ο Ευρούστερνος και ο Πάνδορος.

Στην αρχαιότητα, η Γαία λατρευόταν κυρίως δίπλα στη Δήμητρα και ως μέρος της λατρείας της Δήμητρας, και δεν φαίνεται να είχε ξεχωριστή λατρεία. Όντας χθόνια θεότητα, μαύρα ζώα θυσιάζονταν σε αυτήν, ενώ λευκά ζώα στον θεό του Ήλιου, Ήλιο.

Ένα χάλκινο μνημείο που αποκαλύφθηκε πρόσφατα στους Δελφούς. Credit: Patricia Claus/Greek Reporter

Οι Δελφοί ήταν το σπίτι της Γαίας κατά την αρχαιότητα

Η Γαία λατρευόταν συνήθως στην ύπαιθρο ή σε σπηλιές, αλλά οι Δελφοί θεωρούνταν ότι ήταν το επίγειο σπίτι της στην αρχαιότητα.

Ειπώθηκε έτσι: «Αυτή η λέξη που ειπώθηκε από τον ομφαλόπετρα της Γαίας (της Γης) της μητέρας Γαίας [34]. Ο Παυσανίας έγραψε:

Πολλές και διαφορετικές είναι οι ιστορίες που λέγονται για τους Δελφούς, και ακόμη περισσότερο για το μαντείο του Απόλλωνα. Διότι λένε ότι στα παλαιότερα χρόνια το μαντείο ανήκε στη Γη, που όρισε προφήτισσα σε αυτό τη Δάφνη, μια από τις νύμφες του βουνού.

Και, όπως μπορεί να επιβεβαιώσει όποιος έχει πάει ποτέ στους Δελφούς, ο τόπος είναι ακόμα και σήμερα γεμάτος από τα πνεύματα των αρχαίων.

Κοιτάζοντας τις ορεινές ορεινές βουνοκορφές και τις απόκρημνες κορυφές, με τη θάλασσα σε απόσταση, ο καθένας μπορεί να νιώσει την παρουσία πνευμάτων από αμνημονεύτων χρόνων — και να εκτιμήσει τη δημιουργία της Γης σε όλο της το μεγαλείο.

Κάποιοι λένε ότι ο όρκος που ορκιζόταν στο όνομα της Γαίας στην αρχαία Ελλάδα θεωρούνταν ο πιο δεσμευτικός από όλους. Τα φρούτα είναι επίσης μια αναπαράστασή της και συχνά συνδέονται με την αρχαία θεά της Γης.

Τα αγάλματά της βρίσκονταν φυσικά στους ναούς της Δήμητρας, όπως ο ναός της Δήμητρας στην Αχαΐα, στον Ναό του Διός Ολυμπίου στην Αθήνα, που οι ιστορικοί πιστεύουν ότι είχε έναν περίβολο αφιερωμένο στο «Γεω Ολυμπία». και στην κορυφή της Ακρόπολης στην Αθήνα, όπου υπήρχε ένα άγαλμα της Γαίας που απεικόνιζε να εκλιπαρεί τον Δία για βροχή.