Ηραϊκοί Αγώνες: Όταν οι Ελληνίδες διεξήγαγαν τους δικούς τους Ολυμπιακούς Αγώνες

Χάλκινο γλυπτό αθλήτριας από το 560 π.Χ. Πιστοποίηση: Caeciliusinhorto / Wikimedia Commons / CC BY-SA 4.0

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι το πιο εντυπωσιακό και ιστορικό αθλητικό γεγονός στον κόσμο. Οι Αγώνες συγκεντρώνουν συνήθως πάνω από εκατό χώρες σε 35 διαφορετικά αθλήματα και 400 εκδηλώσεις.

Οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες έχουν εξελιχθεί από τους αρχαίους Αγώνες που διεξήχθησαν από τον 8ο αιώνα π.Χ. Οι Αγώνες διεξήχθησαν στην Αρχαία Ελλάδα από όπου προήλθαν από την Ολυμπία. Αντλούν το όνομά τους από αυτόν τον ιστότοπο. Αυτή η πρώιμη επανάληψη του διαγωνισμού προοριζόταν αποκλειστικά για τα αρσενικά ως επίδειξη της δύναμης, της ικανότητας και της αντοχής τους.

Όμως τα κείμενα του αρχαίου Έλληνα γεωγράφου Παυσανία περιγράφουν Ολυμπιακούς Αγώνες που διεξήχθησαν τον δεύτερο αιώνα μ.Χ. αποκλειστικά για γυναίκες: τους Ηραιακούς Αγώνες.

Η Ιστορία των Ηραϊκών Αγώνων

Τα ερείπια του ναού της Ήρας στην Ολυμπία. Φωτογραφία: Ingo Mehling / Wikimedia Commons / CC BY-SA 3.0

Υπάρχουν πολύ λίγες ιστορικές καταγραφές των Ηραϊκών Αγώνων, αλλά πιστεύεται ότι έλαβαν χώρα αμέσως μετά τους παραδοσιακούς Ολυμπιακούς Αγώνες γύρω στο 776 π.Χ. Και οι δύο εκδοχές των αγώνων διεξήχθησαν στο γήπεδο της Ολυμπίας.

Οι Ηραϊκοί Αγώνες, που ονομάστηκαν προς τιμή της Ελληνίδας θεάς Ήρας, γίνονταν κάθε τέσσερα χρόνια. Τα παιχνίδια, που συνδέονταν με τους εφήβους, θεωρούνταν ιεροτελεστία μετάβασης στην ενηλικίωση για τις γυναίκες.

Ο διαγωνισμός αρχικά περιελάμβανε μόνο αθλήματα τρεξίματος. Οι Αγώνες δεν περιλάμβαναν μαχητικά αθλήματα, τα οποία φυσικά ήταν μεγάλο μέρος των αγώνων των ανδρών. Οι Ηραιακοί Αγώνες περιελάμβαναν:

Έναν αγώνα σπριντ στην πίστα του σταδίου (177 μέτρα)

Δύο διαδοχικούς αγώνες σπριντ κατά μήκος της πίστας του σταδίου (354 μέτρα)

Τέσσερις διαδοχικούς αγώνες σε όλο το μήκος του σταδίου (708 μέτρα)

Αγώνα αντοχής 18-24 γύρους γύρω από το στάδιο (περίπου 3 μίλια)

Οι νικητές κάθε αγώνα στεφανώνονταν με στεφάνι από φύλλα ελιάς και θυσίαζαν ζώα στο όνομα της Ήρας. Οι Έλληνες πίστευαν ότι οι νικητές θα αποκτούσαν δύναμη τρώγοντας το κρέας των θυσιών των ζώων.

Στους νικητές δόθηκε επίσης η δυνατότητα να αφιερώσουν πορτρέτα και αγάλματα στην Ήρα και θα μνημονεύονταν τα αθλητικά κατορθώματά τους γράφοντας τα ονόματά τους στις στήλες του ναού της Ήρας.

Οι γυναίκες στους Ηραιακούς Αγώνες διαγωνίζονταν φορώντας χιτώνα, ένα είδος ρόμπας που φορούσαν οι αρχαίοι Έλληνες, ενώ οι άνδρες αγωνίζονταν στους αγώνες τους εντελώς γυμνοί.

Τόσο τα ανδρικά όσο και τα γυναικεία παιχνίδια διακόπηκαν το 393 μ.Χ. όταν ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Θεοδόσιος απαγόρευσε τους Πανελλήνιους αγώνες και άλλες θρησκευτικές γιορτές που γιορτάζονταν στην αρχαία Ελλάδα.

Ο θρύλος της Κυνίσκα και η αθλητικότητα των Σπαρτιατών

Οι Σπαρτιάτισσες δεν αναγκάζονταν να φορούν μακριά φορέματα, ένα έθιμο που συνηθίζεται στο μεγαλύτερο μέρος της Ελλάδας. Αυτή η ποιότητα της Σπαρτιατικής γυναικείας μόδας θεωρήθηκε ότι ήταν εμβληματική της ελευθερίας, της δύναμης και της ευκινησίας για τις οποίες ήταν γνωστές οι Σπαρτιάτισσες.

Η σπαρτιατική κοινωνία ήταν σταθερή στην πεποίθηση ότι οι αθλητικές γυναίκες γεννούν δυνατά παιδιά. Έτσι, επιτρεπόταν στις Σπαρτιάτισσες να ιππεύουν άλογα και να ταξιδεύουν όπως ήθελαν, καθώς και να κυνηγούν και να φορούν κοντές ρόμπες.

Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι η πλειονότητα των συμμετεχόντων στους Ηραιακούς Αγώνες ήταν Σπαρτιάτισσες.

Κυνίσκα, κόρη του Αρχίδαμου Β', βασιλιά της Σπάρτης, της πρώτης γυναίκας νικήτριας στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων. Ήταν ιδιοκτήτρια ενός άρματος που κέρδισε την αρματοδρομία στους Αγώνες. Φωτογραφία: Sophie de Renneville / Wikimedia Commons / Δημόσιος Τομέας

Στην πραγματικότητα, η Κυνίσκα, κόρη του Αρχίδαμου Β', του βασιλιά της Σπάρτης, ήταν η πρώτη γυναίκα στην ιστορία που κέρδισε στους Ολυμπιακούς Αγώνες ανδρών.

Η Κυνίσκα κέρδισε τις αρματοδρομίες τεσσάρων αλόγων το 396 και το 392 π.Χ., καθώς ήταν η ιδιοκτήτρια του άρματος που κέρδισε την κούρσα σε αυτούς τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Τιμήθηκε με το να εκτίθεται ένα χάλκινο άγαλμά της, το άρμα της και τα άλογά της στον ναό του Διός στην Ολυμπία.

Η επιγραφή στο άγαλμα γράφει:

Οι βασιλιάδες της Σπάρτης που είναι ο πατέρας μου και τα αδέρφια μου η Κυνίσκα, νικήτρια με ένα άρμα από γοργοπόδαρα άλογα, έχουν στήσει αυτό το άγαλμα. Η μόνη γυναίκα σε όλη την Ελλάδα που κέρδισε αυτό το στέμμα. - Το έφτιαξε ο Απελλέας του Καλλικλή.

Αρχαία Ελληνική μετάφραση:

Σπάρτας μὲν βασιλῆες ἐμοὶ: πατέρες καὶ ἀδελφοί, ἅρματι δ’ὠκυπόδων ἵππων: νικῶσα Κυνίσκα εἰκόνα τάνδ’ ἔστασεν μόναν: δ’ἐμέ φαμι γυναικῶν Ἑλλάδος ἐκ πάσας τόν [-]: δε λαβεν στέφανον. Ἀπελλέας Καλλικλέος ἐπόησε.