Παλαιοχώρα: «Ο Μυστράς της Αίγινας»

Γνωρίζατε πως ο Σαρωνικός κρύβει των δικό του άγνωστο Μυστρά;

Πιο συγκεκριμένα στο πανέμορφο νησί της Αίγινας που απέχει ελάχιστα από την Αττική (μόλις 1,5 ώρα με τα καραβάκια που φεύγουν από το λιμάνι του Πειραιά) συναντάμε μια υπέροχη καστροπολιτεία στα πρότυπα του διάσημου Μυστρά της Λακωνίας που κυριολεκτικά θα σας μαγέψει εάν αποφασίσετε να την επισκεφθείτε.

Μην παραλείψετε να επισκεφθείτε και το Ιερό προσκύνημα του Αγίου Νεκταρίου που βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου και αποτελεί όχι απλά ένα σπουδαίο θρησκευτικό αξιοθέατο του νησιού αλλά ένα απο τα κορυφαία προσκυνήματα της Ελλάδας.

Λίγα λόγια για τον Μυστρά του Σαρωνικού ( Παλαιοχώρα )

Διακόσια και πλέον χρόνια πέρασαν από τότε που οι Αιγινήτες άφησαν την ασφάλεια του οχυρού λόφου της Παλιαχώρας για να κατεβούν και πάλι στο λιμάνι, ελεύθεροι, απαλλαγμένοι από τις επιδρομές των πειρατών, έτοιμοι να φτιάξουν από την αρχή τη νέα πόλη της Αίγινας.

Η Παλιαχώρα, «Ο Μυστράς της Αίγινας», στέκει από τότε ερειπωμένη και τυλιγμένη σε μιαν απόκοσμη σιωπή. Με τη μοναδική ομορφιά της συνεπαίρνει τον οδοιπόρο που θα περιπλανηθεί στα πέτρινα μονοπάτια της και με κατάνυξη θα διαβεί το χορταριασμένο κατώφλι των Μεσαιωνικών εκκλησιών της.

Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Ο λόφος της Παλιαχώρας πρόσφερε στους Αιγινήτες εκτός από προστασία και μια καλή διαμονή παρέχοντας πόσιμο νερό που αντλούσαν από δύο φυσικές πηγές και δεξαμενές (σουβάλες) καθώς και άφθονη τροφή, μιας και η γύρω περιοχή του Μεασαγρού ήταν πολύ εύφορη.
Η τοποθεσία ήταν ιδανική όχι μόνο γιατί ο λόφος ήταν εκ φύσεως οχυρός, αλλά επειδή παράλληλα τους επέτρεπε να έχουν πλήρη εποπτεία όλου του Σαρωνικού κόλπου. Ταυτόχρονα, ο οικισμός που δημιουργήθηκε παρέμεινε αθέατος κατά κάποιο τρόπο, χάρη στην τεχνική και τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή των σπιτιών.

Ιστορία

Η Αίγινα ήταν από την αρχαιότητα πολύ σημαντική οικονομική και εμπορική δύναμη. Όντας σε στρατηγική θέση στο πέρασμα των πλοίων για την Αθήνα, τη Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο, οι Αιγινήτες ανέπτυξαν το εμπόριο από πολύ νωρίς και κατάφεραν να γίνουν κυρίαρχοι των θαλασσών. Η Αίγινα εξελίχθηκε έτσι σε ένα μεγάλο εμπορικό κέντρο και πολλοί κατά καιρούς (Πέρσες, Αθηναίοι, Σπαρτιάτες, Μακεδόνες, Περγαμηνοί, Φράγκοι, Σαρακηνοί, Βενετσιάνοι και Τούρκοι) θέλησαν να την κατακτήσουν. Στα μεσαιωνικά χρόνια δέχθηκε αλλεπάλληλες επιδρομές. Έτσι, οι κάτοικοι της Αίγινας αναγκάστηκαν να καταφύγουν στον οχυρό λόφο της Παλιαχώρας για να σωθούν από τη μανία κατακτητών όσο και επιδρομέων.

Σύμφωνα με αναφορές του Ν.Μουτσόπουλου, θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι η μεταφορά της πρωτεύουσας της Αίγινας στο λόφο της Παλιαχώρας έγινε τον 9ο μ.Χ. αιώνα, μετά από επιδρομή Σαρακηνών που κατέστρεψαν το Λυγουριό και την Αττική. Εκεί οι Αιγινήτες δημιούργησαν μια καινούργια πόλη στα θεμέλια της παλιάς κατασκευάζοντας σπίτια, εκκλησίες, δρόμους και αργότερα και Κάστρο.

Ωστόσο μαστιζόμενη από τις συνεχείς πειρατικές επιδρομές από τον 9ο έως τον 12ο αιώνα μ.Χ., η Αίγινα έγινε σταδιακά καταφύγιο πειρατών και πολλοί από τους Αιγινήτες αναγκάστηκαν για να επιβιώσουν είτε να συνυπάρξουν με τους πειρατές είτε να φύγουν οριστικά από το νησί.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Η παράδοση θέλει τις εκκλησίες της Παλιαχώρας να είναι 365, όσες και οι μέρες του χρόνου. Ιστορικές μελέτες αναφέρουν ωστόσο ότι στην πραγματικότητα υπήρξαν γύρω στις 50. Σήμερα μπορούμε να επισκεφτούμε τις 33 που αντέχουν ακόμα στο χρόνο.

Οι ναοί χρονολογούνται από τις αρχές του 12ου έως και τον 18ο αιώνα μ.Χ. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι μονόχωροι ή μονοκάμαροι όπως τους λένε, με ημικυλινδρικό θόλο και ανακουφιστικά τόξα στις πλάγιες πλευρές τους.

Κάποιοι από τους ναούς είναι δίκλιτοι ή δίδυμοι ή δισυπόστατοι. Αυτό σημαίνει ότι δίπλα σε έναν ναό χτιζόταν και ένας δεύτερος για να εξυπηρετεί και τους καθολικούς. Έτσι έχουμε πέντε δίκλιτους βασιλικούς ναούς.

Ορισμένοι από τους ναούς έχουν πάνω από την πόρτα της εισόδου καμπαναριό και είναι απορίας άξιο πώς διασώθηκε σε τουρκοκρατούμενη περιοχή. Χαρακτηριστικά είναι τα υπέροχα χαραγμένα στην πέτρα υπέρθυρα με σταυρούς, γεωμετρικά σχέδια και ρόδακες.

Σήμερα, ήδη κάποιοι από τους ναούς έχουν ανακαινισθεί και έχουν αποκατασταθεί τμήματα των αγιογραφιών τους, όπως ο Άγιος Γεώργιος ο Καθολικός, η Επισκοπή, το κελί του Αγίου Διονυσίου, το καθολικό της μονής της Αγίας Κυριακής και Ζωοδόχου Πηγής, ο Άγος Στέφανος και ο Τίμιος Σταυρός.

Κατά την καταστροφή της πόλης από τον Μπαρμπαρόσα το 1537, το κάστρο είχε υποστεί πολλές ζημιές, αλλά το 1654 φαίνεται ότι είχε επιδιορθωθεί, γιατί ό Μοροζίνη αναγκάστηκε να πολιορκήσει την Παλιαχώρα, μετά την άλωση της οποίας κατέστρεψε τελείως τα τείχη του κάστρου