Η ιστορία πίσω από το «Ελληνικό πόδι» και η ιατρική του εξήγηση

Ένα πέτρινο πόδι με το «Ελληνικό δάχτυλο» και σανδάλι, 1ος αιώνας π.Χ. – Derbyshire, Αγγλία. Δημόσιος τομέας

Το περίφημο «Ελληνικό πόδι», που συνήθως συναντάται στα αρχαία Ελληνικά αγάλματα, αρχικά αποδόθηκε στη Χρυσή Αναλογία που αναζητούσαν οι αρχαίοι καλλιτέχνες για τα έργα τους.

Αργότερα το «Ελληνικό δάχτυλο του ποδιού» θεωρήθηκε ανθρωπολογικό χαρακτηριστικό των Ελλήνων και άλλων λαών της Μεσογείου.

Σύμφωνα με την ονοματολογία στις τέχνες, υπάρχουν τρία είδη δακτύλων: τα Ελληνικά, με το μακρύτερο δεύτερο δάκτυλο, το Ρωμαϊκό, με τα τρία πρώτα να είναι του ίδιου μήκους και τα δύο τελευταία μικρότερα και το Αιγυπτιακό, με ένα μακρύ μεγάλο δάχτυλο του ποδιού και τα άλλα να λεπταίνουν σε γωνία 45 μοιρών.

Στο χάλκινο γλυπτό του Πυγμάχου των Θερμών και της μαρμάρινης Άρτεμις των Βερσαλλιών ή της γέννησης της Αφροδίτης, όλα τα θέματα εμφανίζονται με ένα μακρύτερο δεύτερο δάχτυλο του ποδιού.

«Το δάκτυλο του Μόρτον» είναι μια ιατρική κατάσταση

Στις αρχές του 20ου αιώνα, ο ορθοπεδικός χειρουργός Dudley J. Morton (1884–1960) διέγνωσε ότι το σχήμα του ποδιού που ονομάζουμε «Ελληνικό δάχτυλο» είναι στην πραγματικότητα μια ιατρική κατάσταση. Στη συνέχεια του δόθηκε το όνομα Morton's toe.

Το 1927, ο Morton ανακάλυψε τη μακρύτερη πάθηση του δεύτερου δακτύλου και την ονόμασε "Metatarsus Atavicus". Περαιτέρω έρευνα αποκάλυψε περισσότερα σχετικά με τον επιπολασμό και τη φύση της πάθησης.

Το Ελληνικό δάκτυλο του ποδιού είναι κληρονομικό και θεωρείται ότι προκαλεί διάφορα μυοσκελετικά προβλήματα που συχνά απαιτούν την κατάλληλη φροντίδα.

Τα άτομα με το δάχτυλο του Μόρτον τελικά παρουσιάζουν πόνους στα πόδια τους εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο το βάρος κατανέμεται στα πόδια, ειδικά στο πρώτο και στο δεύτερο μετατάρσιο.

Μια μελέτη του 2004 που συνέκρινε επαγγελματίες αθλητές με μη αθλητές διαπίστωσε ότι οι επαγγελματίες αθλητές τείνουν να έχουν το δάχτυλο του Μόρτον πιο συχνά από τους μη αθλητές.

Λεπτομέρεια της «Γέννησης της Αφροδίτης» του Μποτιτσέλι. Δημόσιος τομέας

Οι περισσότεροι Έλληνες έχουν Ελληνικό δάχτυλο του ποδιού;

Οι πρώτες μελέτες της «φόρμουλας για τα ανθρώπινα δάχτυλα» υποστήριξαν μια μορφή κληρονομικότητας ενός γονιδίου, που σημαίνει ότι οι περισσότεροι Έλληνες θα είχαν μακρύτερο δεύτερο δάκτυλο του ποδιού.

Ωστόσο, μια μελέτη του 1973 από την Cathleen C. Papadopoulos και τον Albert Damon έβγαλε ευρήματα για το αντίθετο. Οι ερευνητές πρότειναν την «πολυγονική κληρονομικότητα», που σημαίνει ότι ένα χαρακτηριστικό καθορίζεται από μια συλλογή γονιδίων.

Τα ευρήματα της μελέτης δείχνουν ότι άνθρωποι με μακρύτερα δεύτερα δάχτυλα βρίσκονται σε όλο τον κόσμο, αποτελώντας περίπου το 10-30 τοις εκατό των ατόμων σε διάφορους πληθυσμούς και διάφορες εθνοτικές ομάδες.

Σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2015, οι ιατροί Περικλής Βουνοτρυπίδης και Πολυξένη Νούτσου μελέτησαν τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του ποδιού υπό την κλασική ταξινόμηση στον Ελληνικό πληθυσμό.

Ως μέρος της μελέτης χρησιμοποιήθηκαν άτομα από διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας με διαφορετικό υπόβαθρο με παρουσία παρελθοντικών ή σημερινών συμπτωμάτων στα κάτω άκρα.

Διαπιστώθηκε ότι το 62 τοις εκατό των ανδρών και το 32 τοις εκατό των γυναικών στη μελέτη παρουσίασαν τον Ελληνικό τύπο ποδιού.

Συγκεκριμένα, το 51,7% παρουσίαζε τον Αιγυπτιακό τύπο ποδιού, το 46% το Ελληνικό πόδι και μόνο το 2,5% το Ρωμαϊκό δάχτυλο.

Επίσης, πέντε από τα 163 θέματα παρουσίασαν μωσαϊκό, δηλαδή το ένα πόδι είχε Ελληνικό δάχτυλο και το άλλο το Αιγυπτιακό.

Επιπλέον, το 26 τοις εκατό των ανδρών και το 23 τοις εκατό των γυναικών υπέφεραν εδώ και καιρό από πόνο στα κάτω άκρα τους.

Ο Πυγμάχος των Θερμών, Ελληνιστικό χάλκινο άγαλμα στο Εθνικό Μουσείο της Ρώμης. Φωτογραφία: Brett Bigham/Wikimedia Commons CC BY-SA 4.0

Το Ελληνικό πόδι στις τέχνες

Όποια και αν είναι η ιατρική προέλευση της πάθησης, το Ελληνικό πόδι πιθανότατα αντιπροσώπευε ένα ιδανικό ομορφιάς στην αρχαιότητα, ακόμη και ένα θεϊκό χαρακτηριστικό όπως φαίνεται στα αγάλματα των θεοτήτων.

Οι αρχαίοι Έλληνες έδιναν μεγάλη σημασία στη Χρυσή Τομή, όπως φαίνεται σε όλα σχεδόν τα έργα της Ελληνιστικής τέχνης.

Αυτή η γεωμετρική έννοια εκφράζεται στη φύση στις φλέβες των φύλλων ή στα φτερά των πτηνών. Ορισμένα μέρη του σχεδιασμού της Ακρόπολης εμφανίζουν επίσης αυτή την αναλογία.

Ο μαθηματικός Ευκλείδης (4ος-3ος αιώνας π.Χ.) πιστώνεται ως ο πρώτος που ανέφερε τη Χρυσή Αναλογία και οι θεϊκές αναλογίες έχουν γοητεύσει τους μελετητές για όλους τους αιώνες που ακολούθησαν από τότε.

Οι καλλιτέχνες της Αναγέννησης χρησιμοποιούσαν τη Χρυσή Αναλογία για αρμονία, ισορροπία και αισθητική τελειότητα και οι αρχιτέκτονες τη χρησιμοποιούσαν επίσης στα σχέδια των κτιρίων τους.