Μια ξηρασία μπορεί να βρίσκεται πίσω από την «κατάρρευση της εποχής του χαλκού»

Πύλη των Λεόντων, Μυκήνες. Ο Μυκηναϊκός Πολιτισμός καταστράφηκε κατά την Κατάρρευση της Εποχής του Χαλκού. Εικόνα: Andreas Trepte/CC-BY-SA-2.5

Οι αρχαιολόγοι και οι ιστορικοί έχουν συζητήσει επί μακρόν την αιτία της «Κατάρρευσης της Εποχής του Χαλκού», ή την περίοδο κατά την οποία πολλοί, διαφορετικοί αρχαίοι πολιτισμοί κατέρρευσαν όλοι ο ένας μετά τον άλλον πριν από περίπου 3.200 χρόνια.

Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό PLOS One υποδηλώνει ότι μια ξηρασία 300 ετών μπορεί να ήταν η αιτία της κατάρρευσης πολλών πολιτισμών της Εποχής του Χαλκού, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της αρχαίας Ελλάδας.

Κατά την περίοδο που προηγήθηκε της περιόδου, τεράστιοι πολιτισμοί της Εποχής του Χαλκού στη Μεσόγειο, το Λεβάντε και τη Βόρεια Αφρική - συμπεριλαμβανομένων των Χετταίων στην Ανατολία και των Μυκηναίων στην Ελλάδα - είτε καταστράφηκαν είτε αποδυναμώθηκαν σημαντικά.

Αιτίες της κατάρρευσης της Εποχής του Χαλκού

Η περίοδος σημαδεύτηκε από την καταστροφή των εμπορικών δρόμων μεταξύ των πολιτισμών, την απώλεια της παιδείας, τις εισβολές μυστηριωδών «Θαλαστών» και την απώλεια ορισμένων από τις σημαντικότερες πόλεις της Μεσογείου—πολλές από τις οποίες δεν κατοικήθηκαν ποτέ ξανά.

Η αιτία πίσω από αυτή τη μαζική πτώση των πολιτισμών έχει συζητηθεί έντονα εδώ και δεκαετίες. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως οι σεισμοί και τα τσουνάμι, ευθύνονται για την κατάρρευση της Εποχής του Χαλκού, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι οι οικονομικοί παράγοντες έπαιξαν μεγαλύτερο ρόλο.

Άλλοι έχουν διατυπώσει τη θεωρία ότι η ξηρασία προκλήθηκε από το συλλογικό κατακλυσμικό γεγονός, αλλά μέχρι πρόσφατα, τα στοιχεία που είχαν συγκεντρώσει οι αρχαιολόγοι μαρτυρούσαν μόνο ξηρασίες που διήρκεσαν για πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, κάτι που δεν θα ήταν αρκετά καταστροφικό για να καταστρέψει πολλούς πολιτισμούς.

Νέα έρευνα με έδρα την Κύπρο, ωστόσο, δείχνει ότι μια ξηρασία που διήρκησε 300 χρόνια έπληξε την περιοχή, προκαλώντας πιθανώς τεράστιους λιμούς που επέφεραν την κατάρρευση ορισμένων από τους πιο ισχυρούς πολιτισμούς της περιόδου.

Τα ιζηματογενή στοιχεία δείχνουν μακρά περίοδο ξηρασίας

Τα στοιχεία βρέθηκαν στην Αλυκή Λάρνακας κοντά στο Χαλά Σουλτάν Τεκκέ Τζαμί στην Κύπρο. Η Κύπρος ήταν το σπίτι ενός ακμάζοντος, ισχυρού πολιτισμού κατά την Εποχή του Χαλκού.

Οι ερευνητές εξήγαγαν αρχαίους πυρήνες ιζημάτων από τη λίμνη, η οποία κάποτε ήταν μέρος της θάλασσας αλλά με την πάροδο των ετών έγινε κλειστή στη θάλασσα.

Το ίζημα έδειξε μια αξιοσημείωτη μείωση του θαλάσσιου πλαγκτόν και της γύρης από το θαλάσσιο γρασίδι από το 1450 π.Χ., έως ότου η λίμνη ήταν συνδεδεμένη με τη θάλασσα.

Αυτό υποδηλώνει υπερβολική έλλειψη βρόχινου νερού κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Το ίζημα από τη λίμνη έδειξε επίσης ότι μέχρι το 1.200 π.Χ., την περίοδο της Κατάρρευσης της Εποχής του Χαλκού, η γεωργία στην περιοχή σταμάτησε και άρχισε να επανέρχεται μόλις το 850 π.Χ.

Μια τέτοια δραματική περιβαλλοντική αλλαγή, που θα προκαλούσε έλλειψη νερού και τροφής, πιστεύεται ότι έχει πυροδοτήσει εκτεταμένες εξεγέρσεις και κοινωνικές αναταραχές.

«Αυτή η κλιματική αλλαγή προκάλεσε αποτυχίες στις καλλιέργειες, στέρηση και πείνα, που επιτάχυνε τις κοινωνικοοικονομικές κρίσεις και ανάγκασε τις περιφερειακές ανθρώπινες μεταναστεύσεις», γράφουν οι ερευνητές στην εργασία.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι η ξηρασία ξεκίνησε εκατοντάδες χρόνια πριν συμβεί η κατάρρευση της Εποχής του Χαλκού, πολλοί πιθανώς δεν συνειδητοποίησαν ότι το κλίμα είχε αλλάξει τόσο δραματικά μέχρι που ήταν πλέον πολύ αργά.

Η πιθανή μετανάστευση που προκαλείται από την έλλειψη εύφορης Γης και βρόχινου νερού μπορεί επίσης να εξηγήσει τους «Λαούς της Θάλασσας» που εισέβαλαν στην Αίγυπτο και σε άλλες τοποθεσίες την Εποχή του Χαλκού, καθώς πολλοί από αυτούς τους «εισβολείς» έφεραν τις οικογένειές τους μαζί τους.