Οι πέτρες της πείνας - Ένα αρχαίο σύστημα προειδοποίησης για το κλίμα: «Αν με δεις, θα κλάψεις»

Οι άνθρωποι πάντα πιστεύαμε στα «σημάδια», στους οιωνούς. Από τους αρχαίους Έλληνες, τους Ρωμαίους και τη Βίβλο, ως και το μεσαιωνικό κόσμο ή και τον σημερινό «ορθολογιστικό», με τα μερομήνια, ας πούμε, ή και άλλα «σημεία» και ενίοτε τέρατα, έχουμε μάθει να παρατηρούμε όσα συμβαίνουν σήμερα για να προβλέψουμε τα όσα θα συμβούν αύριο.

Το γεγονός ότι η παρατήρηση και η γνώση δεν συμβαδίζουν απαραίτητα με πράξη, είναι μια άλλη ιστορία.

Στα σημάδια πολύ συχνά προσδίδαμε και προσδίδουμε μεταφυσική σημασία: Είναι εν μέρει η ανικανότητά μας να τα εξηγήσουμε με μια ολοκληρωμένη επιστημονική θεωρία· είναι όμως και η ανάγκη μας να πιστεύουμε στην ύπαρξη μιας ανώτερης δύναμης που με τον τρόπο της μας προειδοποιεί για τις επικείμενες καταστροφές, επειδή μπορεί από τη μια να μας τις στέλνει, από την άλλη όμως κατά βάθος μάς αγαπάει.

Σε πολλά σημεία της Κεντρικής Ευρώπης, στις κοίτες των πολλών και μεγάλων και ζωτικής σημασίας ποταμών που τη διατρέχουν, υπάρχουν κάποια τέτοια σημάδια, μόνο που δεν είναι καθόλου μεταφυσικά και δεν τα έχει στείλει καμία ανώτερη δύναμη. Είναι ένα αρχαίο -για τα δεδομένα της Ευρώπης τουλάχιστον- σύστημα προειδοποίησης των λαών στις επόμενες γενιές για την επερχόμενη βασική καταστροφή: Την πείνα.

Είναι οι «πέτρες της πείνας», όπως ονομάζονται και οι παλαιότερες χρονολογούνται από το 15ο αιώνα, αν και ξέρουμε ότι υπήρχαν και νωρίτερα, απλώς δεν κατάφεραν να επιβιώσουν από τη φθορά που προκαλεί η ροή των υδάτων. Συνέχισαν να δημιουργούνται ως το 19ο αιώνα, μετά θεωρήσαμε ότι είμαστε ασφαλείς και δεν τις χρειαζόμαστε, μόνο που αυτό δεν συμβαίνει πια.

«Όποιος με είδε, υπέφερε»

Οι πέτρες με τα μηνύματα είναι ορατές μόνο όταν κατεβαίνει πολύ η στάθμη του νερού. Κι όταν κατεβαίνει πολύ η στάθμη του νερού έρχεται ξηρασία. Και όταν έρχεται ξηρασία, έρχεται και πείνα...

Στο Τεχλοβίτσε, μια πόλη της Δημοκρατίας της Τσεχίας, το 1892 έκανε την εμφάνισή της κοντά στην κοίτη μια πέτρα, που είχε σκαλισμένο επάνω της ένα «χρησμό»: «Αν με δεις θα κλάψεις». Ένας βαρκάρης την είδε και μετέφερε το μήνυμα στην πόλη. Οι κάτοικοι ήξεραν τι έπρεπε να κάνουν. Να προετοιμαστούν.

Άλλες πέτρες έχουν παρόμοια μηνύματα σκαλισμένα επάνω τους: «Όποιος με είδε υπέφερε», «φτιάχθηκα το 1417, όταν το νερό ήταν τόσο ρηχό», «όταν τα νερά με καλύψουν, η ζωή θα γίνει ξανά πολύχρωμη» και ούτω καθεξής.

Οι φράσεις μοιάζουν πράγματι με δυσοίωνους χρησμούς και είναι. Χρησμοί που δημιουργήθηκαν από την εμπειρία των ανθρώπων και αποτελούν ένα σύστημα προειδοποίησης που οι λαοί έμαθαν να χρησιμοποιούν ανά τους αιώνες.

Υπάρχουν πάρα πολλές τέτοιες πέτρες στα ποτάμια της Τσεχίας και της Γερμανίας κυρίως, αλλά όχι μόνο, η παλιότερη είναι του 11ου αιώνα και έγινε ορατή στις αρχές του αιώνα μας, χωρίς να φανεί ξανά. Ακόμη.

Το μήνυμα ήταν διπλό: Όταν τα νερά υποχωρήσουν τόσο πολύ, δεν θα μπορείτε να ποτίσετε τα χωράφια σας, αλλά και δεν θα μπορείτε να μετακινηθείτε από τα ποτάμια, άρα δεν θα υπάρχει ανεφοδιασμός.

Το ηφαίστειο στην Ινδονησία και η πείνα στην Ευρώπη

Ένας εντυπωσιακός αριθμός από τέτοιες πέτρες προέρχεται από τα έτη 1816 και 1817. Οι άνθρωποι δεν το ήξεραν τότε, αλλά έγιναν μάρτυρες ενός καιρικού «φαινομένου της πεταλούδας».

Το 1815 εξεράγη το ηφαίστειο Ταμπόρα στην Ινδονησία. Αυτό είχε πολλές παγκόσμιες συνέπειες, ανάμεσα στις οποίες και μια «χρονιά χωρίς καλοκαίρι» στην Κεντρική Ευρώπη. Τα επόμενα δύο χρόνια οι σοδειές χάθηκαν και τα ζώα πέθαναν· οι άνθρωποι έζησαν έναν από τους χειρότερους λιμούς του 19ου αιώνα.

Οι πέτρες της πείνας, ένα αρχαίο σύστημα προειδοποίησης για το κλίμα: «Αν με δεις, θα κλάψεις»

Το καλοκαίρι του 2018, ένα από τα πιο ξηρά στην Τσεχία, η στάθμη του ποταμού Έλβα κατέβηκε αρκετά και πολλές από τις πέτρες βγήκαν στην επιφάνεια. Η ιστορία που διηγούνται είναι εντυπωσιακή. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι ξηρασίες και οι συνέπειές τους στην περιοχή ήταν πολύ συχνότερο φαινόμενο απ' ότι νομίζαμε ως τώρα. Οι πέτρες χρονολογούνται από το 1417, το 1616, το 1707, το 1746, το 1790, το 1811, το 1830, το 1842, το 1868, το 1892 και το 1893, μια εντυπωσιακή σεκάνς.

Οι ξηρασίες του 21ου αιώνα, παρόλα αυτά και παρά το γεγονός ότι φαινομενικά τώρα είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι για να τις αντιμετωπίσουμε και να μην πεινάσουμε, είναι οι χειρότερες από όλες. Προκαλούνται κυρίως από την απουσία βροχής στοις εποχές που θα έπρεπε να υπάρχει και είναι συνέπεια, σε μεγάλο βαθμό, της κλιματικής αλλαγής.

Κι όπως κάθε λαός και κάθε εποχή άφησε τη δική της πέτρα στις κοίτες των μεγάλων ποταμών, έτσι κάναμε κι εμείς: Τον Αύγουστο του 2018, η Greenpeace τοποθέτησε την πρώτη σύγχρονη «πέτρα της πείνας» στην κοίτη του ποταμού Έλβα, στο Ντομφέλστεν, κοντά τον καθεδρικό ναό του Μαγδεμβούργου στη Γερμανία.