Ναυμαχία της Έλλης: Ο Ελληνικός Στόλος καταναυμαχεί τον τουρκικό και εδραιώνει την κυριαρχία του στο Αιγαίο

του Βασίλη Σαϊσανά, Ιστορικού

3 Δεκεμβρίου 1912 διεξάγεται κατά την διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού πολέμου η καθοριστική Ναυμαχία της Έλλης στην είσοδο των στενών του Ελλησπόντου, κατά την οποία ο Ελληνικός Στόλος υπό τον Ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη κατήγαγε αποφασιστική νίκη εναντίον του Τουρκικού, επισφραγίζοντας και παγιώνοντας τον ελληνικό έλεγχο στο Αιγαίο.

Με την έναρξη των πολεμικών επιχειρήσεων ο Ελληνικός Στόλος ανέπτυξε έντονη δράση αναλαμβάνοντας επιθετικές πρωτοβουλίες με την απελευθέρωση των νησιών του Βόρειου και Ανατολικού Αιγαίου. Σημαντικός παράγοντας των επιχειρησιακών αυτών εξελίξεων ήταν το εύδρομο καταδρομικό Θωρηκτό Αβέρωφ . Το θωρηκτό Αβέρωφ ήταν το πιο σύγχρονο πολεμικό πλοίο που δρούσε τότε στην Ανατολική Μεσόγειο και με τα ανώτερα χαρακτηριστικά που διέθετε σε ταχύτητα και μέγιστο βεληνεκές πυροβόλων, άλλαξε τους συσχετισμούς Δυνάμεων στο Αιγαίο, προσφέροντας το τακτικό και επιχειρησιακό πλεονέκτημα στους Έλληνες. Λόγω των ανώτερων χαρακτηριστικών του το Αβέρωφ έγινε η ναυαρχίδα του Ελληνικού Στόλου ενώ σε συνδυασμό με την εξαιρετική διοίκηση του Κουντουριώτη εξελίχθηκε σε όπλο αιχμής και φόβητρο για τους εχθρούς.

Με προκεχωρημένο ορμητήριο τον όρμο του Μούδρου στην απελευθερωμένη Λήμνο προέλασε και απελευθέρωσε το Άγιο Όρος, την Θάσο, την Σαμοθράκη, την Ίμβρο, την Τένεδο, τον Άγιο Ευστράτιο, την Μυτιλήνη και την Χίο. Η Ελληνική κυριαρχία εκτάθηκε σε όλη την βορειοανατολική ζώνη του Αιγαίου. Ο Τούρκικος Στόλος υπό τον Ναύαρχο Ραμίζ Μπέη που μέχρι τότε βρισκόταν στην προστασία των στενών του Ελλησπόντου, χωρίς να αναλάβει κάποια επιχειρησιακή πρωτοβουλία, αποφάσισε να αναπτυχθεί στο Αιγαίο για να ανακόψει την νικηφόρα προέλαση του Ελληνικού Στόλου. Μόλις έγινε αντιληπτή η έξοδος των Τούρκων από τα στενά οι Έλληνες έσπευσαν να τον αντιμετωπίσουν.

Ο Ελληνικός Στόλος με Ναυαρχίδα το θωρηκτό Αβέρωφ, αποτελούταν από τα θωρηκτά Ύδρα, Σπέτσες, και Ψαρά, και από πίσω τα αντιτορπιλικά Αετός, Ιέραξ, Λέων και Πάνθηρ. Στον Τούρκικο Στόλο προηγούνταν το καταδρομικό «Μετζιτιέ» με συνοδεία τριών αντιτορπιλικών, ενώ ακολουθούσαν τα θωρηκτά «Μπαρμπαρόσα», «Τουργούτ Ρεΐς», «Μεσουτιέ» και «Ασάρι ι Τεφίκ». Κύρια επιδίωξη του Τουρκικού Στόλου ήταν να παρασύρει τον Ελληνικό στα στενά όπου θα είχαν κάλυψη και προστασία από τα παράκτια πυροβόλα και τα φρούρια της ακτής. Μόλις οι δύο στόλοι πήραν διάταξη μάχης ο Κουντουριώτης δίνει το ιστορικό σήμα: ΄΄Με την δύναμην του Θεού, τας ευχάς του Βασιλέως μας και εν ονόματι του Δικαίου, πλέω μεθ’ ορμής ακαθέκτου και με την πεποίθησιν της νίκης εναντίον του εχθρού του Γένους. ΄΄

Οι δύο στόλοι άρχισαν να σφυροκοπούν ο ένας τον άλλον χωρίς να μπορούν να πετύχουν κάποιο συντριπτικό πλήγμα λόγω της έλλειψης ακρίβειας των πυρών, με το θωρηκτό Αβέρωφ να έχει τεθεί στο στόχαστρο των τουρκικών πυροβόλων. Τότε ο Κουντουριώτης θα προβεί σε μία καθοριστική για την ναυμαχία κίνηση εφαρμόζοντας τον περίφημη ελιγμό ΄΄Ταυ΄΄. Ο Ναύαρχος υψώνοντας το σήμα ΄΄Ζ΄΄ που δήλωνε την ανεξάρτητη κίνηση, αποδέσμευσε το Αβέρωφ από τις κινήσεις του υπόλοιπου στόλου και εφόρμησε εναντίον του εχθρού εκμεταλλευόμενος την ανώτερη ταχύτητα του Αβέρωφ, σχηματίζοντας τόξο μπροστά από τις γραμμές των αντίπαλων πλοίων με σκοπό να τα υπερφαλαγγίσει από πρώρας και να παγιδεύσει τα τουρκικά θωρηκτά σε μία ζώνη βολής μεταξύ των πυρών του Αβέρωφ και των υπόλοιπων ελληνικών θωρηκτών.

Με τον ελιγμό ΄΄Ταυ΄΄ τα πλοία που τον επιχειρούν, περνώντας μπροστά από τα εχθρικά, μπορούν να βάλλουν με όλα τα όπλα στην πρύμη και την πλώρη τους, ενώ ο αντίπαλος στόλος που τον δέχεται μπορεί να βάλλει μόνο με τα πρόσθια πυροβόλα. Ο τολμηρός αυτός ελιγμός είχε εφαρμοστεί με επιτυχία από τους Ιάπωνες κατά του ρωσικού στόλου στη Ναυμαχία της Τσουσίμα (27-28 Μαΐου 1905).

Οι Τούρκοι μπροστά στον επικείμενο κίνδυνο της κύκλωσης αφού αντιλήφθηκαν ότι ο ελιγμός θα εκτελούνταν επιτυχώς, υποχώρησαν ασύντακτα και με πλήρη αταξία πίσω στα στενά. Κατά την υποχώρηση, ακολούθησε καταδίωξη από τους Έλληνες που προεξάρχοντος του Αβέρωφ σφυροκοπούσαν συνεχώς τον εχθρικό στόλο. Από τα συνεχή πυρά το Μπαρμπαρόσα δέχτηκε ισχυρό πλήγμα στο κατάστρωμα της πρύμνης, ενώ λίγο αργότερα ένα άλλο βλήμα έπληξε τον πυργίσκο της πρύμνης και προκάλεσε ζημιές και στους λέβητες. Τα Τουργκούτ Ρεΐς και Μετζιτιέ είχαν μικρότερες ζημιές.

Το Αβέρωφ σήμερα

Η ναυμαχία είχε λήξει με τους Έλληνες να πετυχαίνουν μία περήφανη νίκη αντάξια της διαχρονικής δόξας του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού. Η νίκη στην Ναυμαχία της Έλλης είχε στρατηγική σημασία καθώς εδραιώθηκε η ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο ενώ οι Τούρκοι με τον στόλο εγκλωβισμένο στα στενά έχασαν οριστικά τον έλεγχο των θαλάσσιων οδεύσεων και επικοινωνιών, που ήταν απαραίτητος για την υποστήριξη των χερσαίων δυνάμεων που μάχονταν στην Μακεδονία και την Θράκη, γεγονός που συντέλεσε στην ήττα τους.

Επίσης στην Ναυμαχία διαφάνηκε η στρατηγική αξία του Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη που χάρη στον τολμηρό ελιγμό του έδωσε την νίκη στους Έλληνες αλλά και η πολεμική σημασία του θωρηκτού Αβέρωφ, οι μοίρα των οποίων συνδέθηκε άρρηκτα.

Πηγή: cognoscoteam