Ι. Καποδίστριας: Υπόμνημα επί της σημερινής καταστάσεως των Ελλήνων

Του Γιώργου Καραμπελιά

Το υπόμνημα αυτό, που ήταν το πρώτο της διπλωματικής σταδιοδρομίας του Καποδίστρια, και γράφει ο ίδιος στην «Επισκόπηση της πολιτικής μου σταδιοδρομίας 1798 – 1822» : «Έζησα εν Βιέννη (Σ.Σ. όπου είχε τοποθετηθεί ως υπεράριθμος υπάλληλος της εκεί ρωσικής πρεσβείας), όπως και εν Πετρουπόλει, ασχολούμενος αποκλειστικώς περί την μελέτην […]. Ο τρόπος του βίου μου και η διαγωγή μου παρώρμησαν τον κ. κόμητα Στάκελβεργ να με τιμήση διά της εμπιστοσύνης του και να μου αναθέση ποικίλας εργασίας. Εκ τούτων πρώτη υπήρξε υπόμνημα περί της τότε καταστάσεως της Ελλάδος και των Ιλλυρικών επαρχιών, όπερ προφανώς έσχε της πλήρους εγκρίσεως του κ. πρεσβευτή δι’ ο και διεβιβάσθη προς την Αυτού Αυτοκρατορικήν Μεγαλειότητα».

Το ρωσικό αντίγραφο του υπομνήματος έχει ημερομηνία 25/11 – 7/12/1811 και δημοσιεύουμε εδώ ένα μεγάλο μέρος του. Σε αυτό το μάλλον εκτενές υπόμνημα, αποπειράται μια αντικειμενική καταγραφή της ελληνικής πραγματικότητας που εκπλήσσει με την ειλικρίνεια και την ευθυκρισία της. Εκπλήσσει δε η θετική αναφορά του στη γαλλική Επανάσταση, σε υπόμνημα που απευθύνεται προς έναν Ρώσο τσάρο, έστω και αν είχε τη φήμη του φιλελευθέρου:

Πριν από τον πόλεμο του 1769, ο ελληνικός λαός ήταν τσακισμένος από τη μιζέρια και την άγνοια.[…] Η δυναμική φωνή της αυτοκράτειρας Αικατερίνης Β΄, εμψύχωσε με νέα ζωή τις ωραίες περιοχές της Ελλάδας και ενέπνευσε στους Έλληνες το ευγενικό αίσθημα να εκτιμήσουν όπως πρέπει τους προγόνους τους. […] Από τότε άρχισε η ηθική αναγέννηση αυτού του λαού. […] Η Γαλλική Επανάσταση και τα εξαιρετικά γεγονότα που άλλαξαν την όψη και τις σχέσεις των ευρωπαϊκών κρατών, η παρακμή της Τουρκικής Αυτοκρατορίας και η προτεραιότητα που δίνουν μερικές Δυνάμεις για την τύχη των υπολοίπων αυτής της αυτοκρατορίας, όλα αυτά και ένα πλήθος άλλα, κάνουν τους Έλληνες να αισθάνονται ότι σε λίγο η τύχη τους θ’ αλλάξει κι ότι μια μέρα θα μπορέσουν ν’ αποκτήσουν δική τους πατρίδα.

Η Ρωσία διαθέτει ένα σημαντικό πλεονέκτημα σε σχέση με τις δυτικές δυνάμεις και δεν θα πρέπει να τις αφήσει να την προλάβουν: Ο λαός αυτός φαίνεται άξιος της προσοχής της αυτοκρατορικής σας κυβέρνησης. Η Αγγλία και η Γαλλία ενδιαφέρονται για το θέμα αυτό. Κάνουν θυσίες για να λύσουν ευνοϊκά γι’ αυτές το πρόβλημα. Η Ρωσία χρειάζεται απλώς να διατηρήσει την ευεργετική της επιρροή.

Σύμφωνα με τον Κορφιάτη ευπατρίδη, η υπηρεσία του στη ρωσική διοίκηση θα έπρεπε να εξυπηρετεί ταυτόχρονα και τα συμφέροντα της Ελλάδας. Αυτή η υπόμνηση, ήδη από τα πρώτα βήματα της σταδιοδρομίας του, προσελάμβανε και το νόημα μιας έμμεσης προειδοποίησης· θα συνέχιζε να υπηρετεί τη ρωσική κυβέρνηση στον βαθμό που τα συμφέροντά της θα συνέπιπταν με αυτά της πατρίδας του – δέσμευση την οποία τήρησε αποχωρώντας το 1822 από την υπηρεσία του τσάρου. Γράφει λοιπόν:

Τα στοιχεία, που συγκεντρώθηκαν με προσοχή, αποτελούν τη βάση αυτού του μνημονίου. Τολμώ να τα υποβάλλω στη φωτισμένη κρίση της Μεγαλειότητάς σας, με σκοπό να εκπληρώσω, από τη μία το καθήκον του πιστού υπηρέτη της Ρωσίας και από την άλλη το καθήκον του πολίτη, που είναι προσδεμένος σταθερά στην τίμια υπόθεση της πατρίδας του.

Παρότι αριστοκρατικής καταγωγής, υποστηρίζει πως «η αριστοκρατία έχει μηδενιστεί και διατηρείται ακόμα εκείνη του Φαναριού». Τους Φαναριώτες, δεν δείχνει να συμπαθεί ιδιαίτερα, και τους χαρακτηρίζει «μορφωμένους», με «φιλότιμο» αλλά «κενόδοξους». Αντίθετα, οι «μικροϊδιοκτήτες» «μισούν τους Τούρκους» που τους εμποδίζουν «να εξουσιάσουν με την ασπίδα του νόμου» τη γη τους την οποία ελπίζουν να ανακτήσουν.

Η άποψή του για τον κλήρο ήταν προφανώς επηρεασμένη από τον στενό φίλο και οδηγό του στα πνευματικά ζητήματα, τον κατά δώδεκα χρόνια μεγαλύτερό του, Ιγνάτιο Ουγγροβλαχίας. Έχει την πεποίθηση πως αποτελεί «ιερή υποχρέωση για τη Σύνοδο, να επιβάλει στους νέους που μπαίνουν στις ανώτερες εκκλησιαστικές τάξεις, να αφήνουν τα ράσα και τα γένια και να ταξιδεύουν στην Ιταλία, τη Γερμανία και τη Γαλλία, με σκοπό να μάθουν σύγχρονες γλώσσες και να καταπιαστούν με τις επιστήμες και τα γράμματα». Συντάσσεται, δηλαδή, με τη διαφωτιστική πτέρυγα της Εκκλησίας, και προβάλλει ως πρότυπα τους μητροπολίτες «Πρώιο της Φιλαδέλφειας (επιθεωρητή των δημόσιων σχολείων)», τον Διονύσιο Σερρών και τον Θεόκλητο Σόφιας. Και όχι μόνον αυτοί, αλλά και «ιερείς μιμήθηκαν το παράδειγμά τους: ο Θεόφιλος [Καΐρης]» ο «Βενιαμίν [Λέσβιος], καθηγητής των επιστημών στις Κυδωνίες», ο Δανιήλ Φιλιππίδης και ο Νεόφυτος Βάμβας,». Εισέρχεται έτσι σε ευθεία αντίθεση με τον Αθανάσιο Πάριο, που θεωρούσε καταστροφική την επαφή των νέων με την Εσπερία. Πιθανότατα δε αναφερόταν ευθέως στα κείμενα και τις απόψεις του Παρίου!

Η σημασία που αποδίδει στο ζήτημα της εκπαίδευσης προσομοιάζει με εκείνη του Κοραή, απαριθμεί δε λεπτομερώς τα «18 δημόσια σχολεία, κατά το πρότυπο των μικρών Πανεπιστημίων και Λυκείων της Ιταλίας και της Γαλλίας». Ωστόσο, από τον κατάλογό του απουσιάζει μάλλον σκανδαλωδώς η Χίος, η μεγαλύτερη και πλέον οργανωμένη σχολή του ελληνικού κόσμου,– προφανώς επειδή ακόμα σχολαρχούσε σε αυτήν ο Αθανάσιος Πάριος!

Επιμένει ιδιαίτερα στο γεγονός πως «όλοι οι εργαζόμενοι στην Ελλάδα έχουν όπλα και είναι σε θέση να τα χρησιμοποιούν με γενναιότητα» ενώ υπάρχουν και επαγγελματίες ένοπλοι – «οι άνθρωποι που είναι γνωστοί ως αρματολοί, μπορούν να υπολογιστούν σε 100.000 ψυχές».

I. Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΑΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ

Τί παρουσιάζουμε

Σ’ αυτό το κείμενο παρουσιάζουμε, από στατιστική πλευρά, το αριθμητικό μέγεθος αυτού του λαού, την κατάστασή του, την απασχόληση και την παιδεία του, καθώς και τις δυνάμεις του κι από ηθική άποψη, το γενικό χαρακτήρα του ελληνικού λαού και τα ιδιαίτερα γνωρίσματα όλων εκείνων που ασκούν πάνω σ ’ αυτόν κάποια επιρροή.

II. ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ

Διασπορά του πληθυσμού

Οι Έλληνες στην Τουρκία αποτελούν πληθυσμό εννέα εκατομμυρίων, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου ζει στο χώρο της αρχαίας Ελλάδας, ενώ οι υπόλοιποι είναι διασπαρμένοι σ’ όλες σχεδόν τις εμπορικές επαρχίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Ο γενικός χαρακτήρας του ελληνικού λαού

Ο ελληνικός λαός διατηρεί παντού –σε σχέση με τους Τούρκους– τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του, τη θρησκεία του, τη γλώσσα του, τα ήθη του, καθώς και την ηθική του ανωτερότητα, που του χαρίζει η ιδιοφυία του.

Η ταξική διαίρεση

Είναι κάπως δύσκολο να χωρίσει κανείς αυτόν τον λαό σε κοινωνικές τάξεις.[…] Παρ’ όλα αυτά θα μπορούσαμε να ξεχωρίσουμε τέσσερις τάξεις: η πρώτη περιλαμβάνει τους ιδιοκτήτες και τους ευγενείς. η δεύτερη τον κλήρο και τους επιστήμονες. η τρίτη τους εμπόρους και τους ναυτικούς. και η τέταρτη τους εργαζόμενους κάθε κατηγορίας και τους ανθρώπους που δεν ξέρουν άλλη τέχνη πέρα από τα άρματα.

III. ΙΔΙΟΚΤΗΤΕΣ

Υπάρχουν μόνο μικροϊδιοκτήτες και γιατί;

Σχεδόν όλοι οι Έλληνες στην Τουρκία είναι μικροϊδιοκτήτες γης. Σχεδόν κανένας δεν έχει μεγάλη περιουσία. Πριν από τον πρώτο Ρωσικό πόλεμο, υπήρχαν στο Μοριά και στις οθωμανικές επαρχίες της Μαύρης Θάλασσας μεγαλοϊδιοκτήτες, που η περιουσία τους ήταν πολύ σημαντική. […]Οι διώξεις των Τούρκων κατάντησαν μερικούς από αυτούς να γίνουν δυστυχείς, ενώ μέχρι τότε ήταν αφέντες, και άλλους να εκπατρισθούν αναγκαστικά.

Το ξεκίνημα των Εμπορικών Οίκων

Εξ αιτίας όλων αυτών, οι Έλληνες ήταν υποχρεωμένοι να εγκαταλείψουν τις μεγάλες έγγειες ιδιοκτησίες. Και σ ’ αυτό ακριβώς οφείλονται οι ελληνικοί εμπορικοί οίκοι –τόσο στην Τουρκία, όσο και στις άλλες χώρες– καθώς και τα πρώτα βήματα αυτού του λαού προς την αναγέννησή του.

IV. Η ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑ

Η αριστοκρατία έχει μηδενιστεί· διατηρείται ακόμα εκείνη του Φαναριού. […] Οι Φαναριώτες προσδίδουν σ’ αυτόν (τον τίτλο) μια πραγματική αξία, γιατί εκεί οφείλουν τη σημαντική θέση του Μεγάλου Δραγουμάνου (Διερμηνέα) την οποία κατέχουν, καθώς επίσης και τη θέση του ηγεμόνα της Μολδαβίας και της Βλαχίας.

Χαρακτήρας των μικροϊδιοκτητών

Έτσι γενικά οι Έλληνες παραμένουν στη γενέθλια γη, με την ελπίδα να την κατακτήσουν μια ημέρα και να την εξουσιάζουν με την ασπίδα του νόμου. Μισούν τους Τούρκους που τους εμποδίζουν. […]

Χαρακτήρες των ευγενών

Οι ευγενείς είναι μορφωμένοι, ενεργητικοί, λεπτοί σε χαρακτήρα και με πολύ φιλότιμο. Είναι κενόδοξοι και ανάμεσά τους βρίσκονται δολοπλόκοι, ορισμένοι παλιάνθρωποι και πολλοί αλαζόνες.

V. Ο ΚΛΗΡΟΣ

Ο ελληνικός κλήρος βγαίνει από την άγνοια και τις δεισιδαιμονίες του, χάρη στη Ρωσία. Ο κλήρος ήταν αμαθέστατος και πολύ δεισιδαίμονας. Τώρα δεν είναι. Ο Ευγένιος Βούλγαρης και ο Νικηφόρος Θεοτόκης –οι Κερκυραίοι ιερωμένοι που η αυτοκράτειρα Αικατερίνη τους τίμησε με το αξίωμα του μητροπολίτη– με το παράδειγμα και με το έργο τους έκαναν τον ελληνικό κλήρο να ντραπεί για την αμάθεια και τις δεισιδαιμονίες του. Ο πρώτος, πριν να πάει στη Ρωσία, ίδρυσε μια σχολή φιλοσοφίας στο Άγιο Όρος και μια άλλη στη Μολδαβία. Και οι δυο αποσύρθηκαν στη Ρωσία […], και αφιέρωσαν τον υπόλοιπο χρόνο της ζωής τους στη σύνθεση και δημοσίευση αθάνατων έργων φιλολογίας, ηθικής, φιλοσοφίας και θεολογίας.

Πώς πραγματοποιήθηκε ο στόχος

Οι συνοδικοί του Πατριαρχείου Κων/πόλεως που εκπαιδεύτηκαν στα σχολεία των δύο μεγάλων δασκάλων και κληρικών, απόχτησαν νέα και πιο ευγενική υπόσταση.

Πρόοδος

Από εδώ και μπρος γίνεται ιερή υποχρέωση για τη Σύνοδο, να επιβάλλει στους νέους που μπαίνουν στις ανώτερες εκκλησιαστικές τάξεις, να αφήνουν τα ράσα και τα γένια και να ταξιδεύουν στην Ιταλία, τη Γερμανία και τη Γαλλία, με σκοπό να μάθουν σύγχρονες γλώσσες και να καταπιαστούν με τις επιστήμες και τα γράμματα.

Οι σημερινοί μητροπολίτες που σπούδασαν στο εξωτερικό

Τρεις από τους πιο γνωστούς σήμερα μητροπολίτες, ο Πρώιος της Φιλαδέλφειας (επιθεωρητής των δημόσιων σχολείων στην Κων/πολη), ο Διονύσιος των Σερρών της Μακεδονίας και ο Θεόκλητος της Σόφιας, ταξίδεψαν πολύ και με κοσμικό ένδυμα γράφτηκαν στο πλήθος των μαθητών των πανεπιστημίων της Ιταλίας, της Γαλλίας και της Γερμανίας. Κι αφού τελείωσαν τη φιλολογική τους καριέρα, επέστρεψαν στους κόλπους της εκκλησίας.

Ιερείς που μιμήθηκαν το παράδειγμά τους:

Ο ιερέας Θεόφιλος (Καΐρης), ηλικίας –σήμερα– 40 ετών, απόθεσε τα ράσα του μπροστά στην Αγία Τράπεζα και άρχισε τα ταξίδια. Πήγε στην Ιταλία και στη Γαλλία, όπου σπούδασε με επιτυχία διάφορες επιστήμες. Μετά εφοδιάστηκε με πολλά βιβλία και επιστημονικά όργανα, επανήλθε στην εκκλησία, ξαναφόρεσε τα ράσα και δημιούργησε μία σχολή φιλοσοφίας στη Σμύρνη.

Ο Βενιαμίν (Λέσβιος), καθηγητής των επιστημών στις Κυδωνιές, μιμήθηκε το παράδειγμά του. Ταξίδεψε όταν ήταν διάκονος. Τώρα είναι ο επικεφαλής και η ψυχή των σπουδών που γίνονται στο εκεί σχολείο.

Παλιοί ιερείς που είναι καθηγητές, ταξίδεψαν για να μάθουν να διδάσκουν σωστά. Οι ιερείς Δανιήλ Φιλιππίδης και Νεόφυτος Βάμβας, ηλικίας –σήμερα– 50 χρονών, […] διαπίστωσαν κάποτε με λύπη ότι αγνοούσαν την πραγματική μέθοδο διδασκαλίας. Κι αποφάσισαν να γίνουν μαθητές. Απόθεσαν τα ράσα τους και σήμερα βρίσκονται στη Γαλλία. […]

VI. ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ

Η σημασία αυτής της τάξης

Η τάξη αυτή δεν υπήρχε πριν από τον πρώτο Ρωσικό πόλεμο. Σήμερα είναι πολυάριθμη και οπωσδήποτε αξίζει ιδιαίτερης εκτίμησης.

Δημόσια σχολεία

Λειτουργούν σήμερα 18 δημόσια σχολεία στην Ελλάδα, κατά το πρότυπο των μικρών Πανεπιστημίων και Λυκείων της Ιταλίας και της Γαλλίας. Τα σχολεία αυτά είναι: Ήπειρος: στα Γιάννινα και στα Αμπελάκια. Θεσσαλία: στην Τσαρίτσανη και στη Ζαγορά. Αττική: στην Αθήνα. Ακαρνανία: στη Ναύπακτο. Μοριάς: στο Άργος και στη Δημητσάνα. Αρχιπέλαγος (νησιά Αιγαίου): στην Ύδρα, στην Τήνο, στην Πάρο, στην Πάτμο και στην Κίο. Μικρά Ασία: στη Σμύρνη και στις Κυδωνιές. Άλλα μέρη: στο Άγιο Όρος, στην Κύπρο και στην Κων/πολη.

Τί διδάσκουν

Στα σχολεία αυτά διδάσκουν την ελληνική γλώσσα (αρχαία και νεότερη), στοιχεία της ιταλικής και της γαλλικής, ελληνική φιλολογία, γεωγραφία, ιστορία, μαθηματικά, λογική και –σ’ ορισμένες περιπτώσεις– μεταφυσική και φυσική.

Οι καθηγητές είναι Έλληνες

Οι καθηγητές όλων αυτών των σχολών είναι Έλληνες, όλοι σχεδόν σπουδασμένοι στα πανεπιστήμια και τις ακαδημίες της Ευρώπης. Η σχολή της Ύδρας έχει δυο καθηγητές Ιταλούς, για να εκπαιδεύσουν τη νεολαία του νησιού στη ναυτική επιστήμη.

Εισοδήματα που διατίθενται για τη συντήρηση αυτών των σχολών

Κάθε σχολή έχει χρηματικές προσόδους, οι οποίες χρησιμοποιούνται για τους μισθούς των καθηγητών και για όλες τις άλλες αναγκαίες δαπάνες. Οι πρόσοδοι αυτές προέρχονται από εθελούσιες εισφορές και η διαχείρισή τους γίνεται από τους γεροντότερους της πόλης. Κάθε σχολείο έχει τη βιβλιοθήκη του.[…]

Δωρεές προς τα σχολεία

Όλοι οι Έλληνες που έχουν μεγάλη περιουσία, ενισχύουν τα σχολεία και τους μαθητές. Οι Ζωσιμάδες, που είναι εγκατεστημένοι στη Ρωσία, ανατύπωσαν με δικά τους έξοδα όλους τους κλασσικούς και τους διένειμαν δωρεάν σ ’ όλα αυτά τα ιδρύματα. Αυτό το παράδειγμα πατριωτισμού και γενναιοδωρίας προκάλεσε άμιλλα. […]

Αριθμός των μαθητών

Με βάση τους καταλόγους που έχω δει, μπορώ να υπολογίσω ότι το κάθε σχολείο έχει γύρω στους 200 μαθητές. Έτσι, πρέπει να υπάρχουν συνολικά 3.600 μαθητές το χρόνο (ας δεχτούμε συμβατικά 3.000).

Ενότητα και σχέσεις αυτών των ιδρυμάτων

Όλοι οι καθηγητές έχουν σχεδόν την ίδια εκπαίδευση και είναι πολύ δεμένοι μεταξύ τους. Ακόμα, όλοι τους διατηρούν πυκνή αλληλογραφία με τους συμπατριώτες τους που ζουν στις ξένες χώρες. Τέλος, διαμέσου των φιλολογικών εφημερίδων (δυο απ’ αυτές βγαίνουν στη Βιέννη) η επικοινωνία γενικεύεται. Η εκπαίδευση επεκτείνεται και η νεολαία διαποτίζεται ισχυρά, από αίσθημα έντονης αγάπης προς τις επιστήμες. […]

Πολιτικά αποτελέσματα

Ως τα σήμερα, οι εχθρικές προς την Τουρκία δυνάμεις, με σκοπό να κατευθύνουν το ελληνικό λαϊκό κίνημα στους σκοπούς τους, αναζήτησαν τυχαία ορισμένους Έλληνες, οι οποίοι υποτίθεται ότι θα είχαν επιρροή και εκτίμηση στο λαό. Από δω και μπρος δεν είναι ζήτημα τύχης, γιατί οι ανθρωποι αυτοί υπάρχουν, ζουν και σήμερα, και μπορούν να τους χρησιμοποιήσουν. Είναι οι ιερωμένοι και οι επιστήμονες.

Άλλοτε υπήρχαν ελάχιστοι τέτοιοι άνθρωποι. […] Σήμερα αποτελούν μια πολυάριθμη κατηγορία […]. Οι ηγέτες της είναι οι πατριάρχες, οι μητροπολίτες, οι καθηγητές και γενικά όλοι οι Έλληνες που μπορούν να κρατούν την πένα στο χέρι και δεν αγνοούν την τέχνη της καλής ομιλίας.

Χαρακτήρας των επιστημόνων

Οι Έλληνες επιστήμονες, που συγκροτήθηκαν πρόσφατα […] είναι λίγο εγωϊστές, άπληστοι για δόξα, συχνά φτωχοί, και πολλές φορές παθιασμένοι για χρήμα. Μα πέρα από αυτά, οι Έλληνες σοφοί είναι καλοί πατριώτες, επειδή δεν έχουν πατρίδα.

VII. ΕΜΠΟΡΟΙ

Η αλληλοσύνδεση των εμπορικών οίκων στις ξένες χώρες

Όλοι οι εμπορικοί οίκοι των Ελλήνων στην Τουρκία, έχουν σύνδεση με καταστήματα που βρίσκονται στις πιο εμπορικές χώρες της Ευρώπης. Η Ρωσία, η Αυστρία, η Ιταλία, η Γαλλία και η Ολλανδία τους καλοδέχτηκαν και τους κρατάνε ακόμα.

Στη Ρωσία υπάρχουν γύρω στους 800 ελληνικοί εμπορικοί οίκοι, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει ν’ απασχολούν κάπου 4.000-5.000 ψυχές. Στην Αυστρία, στα χρόνια του αυτοκράτορα Ιωσήφ, υπήρχαν περίπου 85.000 Έλληνες και σήμερα φτάνουν τις 90.000.

Στη Βενετία, την Αγκόνα και την Τεργέστη πρέπει να υπολογίσουμε ότι ζουν πάνω από 3.000 Έλληνες και 4.000 στο Λιβόρνο και στη Νεάπολη της Ιταλίας.

Στην Ολλανδία υπάρχουν περίπου 100. Στη Γαλλία πολλοί ταξιδιώτες και κάπου 100 εγκατεστημένοι. Στη Μασσαλία βρίσκονται δυο ελληνικοί εμπορικοί οίκοι.

Όλοι οι Έλληνες που βρίσκονται στο εξωτερικό διαφυλάσσουν την ιδέα για επιστροφή στη χώρα τους

Παρόλο που ένα μέρος από τους ανθρώπους αυτούς έχει δημιουργήσει σημαντική περιουσία στον τόπο όπου διαμένει, όλοι μαζί σαν σύνολο, δεν έχουν πάψει να νιώθουν, σαν εκπατρισμένοι. Στον τόπο τους έχουν συγγενείς, που κι αυτοί κάνουν εμπόριο, κι έτσι οι καλές εμπορικές σχέσεις ενισχύουν τις συγγενικές.

Οι εμπορικοί οίκοι Νάκος, Χατζημιχάλης και Δαρβάρης στην Ουγγαρία, έχουν ο καθένας τους, χρονιάτικο εισόδημα πάνω από 150.000 ολλανδικά φιορίνια.

Οι Ζωσιμάδες της Μόσχας, οι Μαρούτσοι, οι Καραγιάννηδες, οι Παπαδόπουλοι στη Βενετία, και πολλοί άλλοι, είναι τ ο ίδιο πλούσιοι. […]

Πώς αποκαθίστανται στον τόπο τους

[…]Τα κέρδη του εμπορίου της Ανατολής είναι πολύ μεγάλα. Μα αυτό που κάνει αυτά τα κέρδη ακόμα πιο σημαντικά στα χέρια των Ελλήνων, είναι ότι ξέρουν να τα κρατάνε καλά. Στη χώρα τους δεν υπάρχουν ευκαιρίες για σπατάλες, πράγμα που τους υποχρεώνει να αποταμιεύουν.

Αλλά κι αν υπήρχαν κάποιες τέτοιες ευκαιρίες, δε θα τολμούσαν να επωφεληθούν, για να μην προκαλέσουν την απληστία του Τούρκου.

Γενικός χαρακτήρας των εμπόρων

Το πάθος του πλούτου κι ιδιαίτερα του χρυσού, πνίγει κάθε άλλο αίσθημα στην ψυχή τους. Σ’ αυτήν την αρχή πρέπει ν ’ αποδοθεί και ο μειωμένος πατριωτισμός μερικών Ελλήνων εμπόρων. Η περιουσία τους είναι σχεδόν όλη μετατρέψιμη, κινητή, και μπορούν να τη μεταφέρουν παντού για να ξεκινήσουν νέα επιτυχημένη καριέρα. […] Αλλά πρέπει ν’ αποδώσουμε και δικαιοσύνη σ’ αυτήν την τάξη. Στα τελευταία χρόνια ξεχωρίζει και με ορισμένα έργα. Ένα μέρος των ποσών που διατίθενται για τα σχολεία, προέρχονται από τα ταμεία των εμπόρων.

VIII. ΝΑΥΤΙΚΟΙ

Αριθμός των ελληνικών πλοίων

Οι Έλληνες έχουν 5.000 εμπορικά πλοία, που είναι κατασκευασμένα στα νησιά του Αρχιπελάγους (Αιγαίου) και σ’ όλη σχεδόν την υπόλοιπη Ελλάδα. Η κατασκευή τους τελειοποιείται από χρόνο σε χρόνο. […].

Αριθμός ναυτών

Και τα 5.000 πλοία βρίσκονται σε κίνηση και θα πρέπει να υπολογίσουμε ότι σ’ αυτά δουλεύουν γύρω στους 50.000 ναύτες το χρόνο. Ο υπολογισμός φαίνεται ακριβής, γιατί τα Ιόνια Νησιά, με τους 280.000 κατοίκους που είχαν στα χρόνια της Ιόνιας Δημοκρατίας, διέθεταν 500 εμπορικά πλοία, στα οποία α πασχολούνταν 5.000 ναύτες. Σ’ αυτόν τον αριθμό δεν περιλαμβάνονταν τα μικρά σκάφη […].

Περιουσία των ναυτικών

Οι Έλληνες ναυτικοί κερδίζουν πολλά χρήματα, που τα σπαταλούν στα λιμάνια που προσεγγίζουν. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν αρκετοί που έχουν μεγάλες περιουσίες. Κι αυτοί είναι οι Σπετσιώτες και οι Υδραίοι.

Η αξία τους

Κατά την κρίση των Άγγλων, οι Έλληνες είναι οι καλύτεροι ναυτικοί της Ευρώπης, αλλά και οι περισσότερο δύσκολοι σε πειθαρχία. Η φύση τους έχει δώσει αυτόν το χαρακτήρα. Και η ανεξαρτησία μέσα στην οποία ζουν, τους προδιαθέτει κακά απέναντι σε οποιαδήποτε στρατιωτική πειθαρχία.

Η τύχη τους

Ο Καπουδάν Πασάς και το τουρκικό ναυτικό τους καταπιέζουν Γενικά είναι καλοί και θαρραλέοι. Ο στολίσκος του Λάμπρου Κατσώνη το απόδειξε. […]

IX. ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ

Διαφορά ανάμεσα σε εργαζόμενους και στρατιώτες

Όλοι οι εργαζόμενοι στην Ελλάδα έχουν όπλα και είναι σε θέση να τα χρησιμοποιούν με γενναιότητα. Αλλά εκείνοι οι οποίοι προορίζονται ιδιαίτερα –από την παιδική τους ηλικία– για τη χρήση των όπλων, δεν ασχολούνται με καμιά άλλη εργασία […].

Αριθμός των στρατιωτών

Οι άνθρωποι που είναι γνωστοί ως αρματολοί, αποτελούν έναν όγκο που μπορεί να υπολογιστεί σε 100.000 ψυχές. Στην πλειοψηφία τους είναι ορεσίβιοι. Βρίσκονται στην υπηρεσία των Τούρκων πασάδων και των Ελλήνων φεουδαρχών, της Ηπείρου, της Ακαρνανίας και του Μοριά. Η τιμητική φρουρά και ο στρατός της Μολδαβίας και της Βλαχίας, παλιότερα απαρτιζόταν από τέτοιους ανθρώπους.

Ο χαρακτήρας τους

Σε πολλές περιπτώσεις αυτοί οι άνθρωποι έδωσαν αποδείξεις εκπληκτικής αξίας, σταθερότητας και πίστης. Μπορεί κανείς να τους οδηγήσει και στο θάνατο, τον οποίο αντιμετωπίζουν με παλικαριά. Αλλά για να το πετύχει κάποιος αυτό πρέπει να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους. Πρέπει να τους γνωρίσει σε βάθος, να τους μιλήσει τη γλώσσα τους, να τους παρακαλέσει με καλό τρόπο, να κερδίσει την υπόσχεσή τους και να τους ξυπνά διαρκώς το φιλότιμο. […]

X. Ο ΤΡΟΠΟΣ ΠΟΥ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΖΕΤΑΙ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ Η ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

Οι Τούρκοι μεταχειρίζονται καλύτερα τους Έλληνες. Οι λόγοι.

Η τουρκική διακυβέρνηση ήταν δεσποτική και βάρβαρη ως τις αρχές της βασιλείας του Σελίμ Β΄. Κάποιος Τούρκος ελληνικής καταγωγής, γνωστός με το όνομα Βαλιδέ Κεσκάγια (δηλαδή επιμελητής της περιουσίας της βασιλομήτορας) είπε στο σουλτάνο ότι θα ήταν έξω από το συμφέρον του να στερήσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία από την αφοσίωση των Ελλήνων. Και για το σκοπό αυτό, θα έπρεπε η Τουρκία να παραχωρήσει στους Έλληνες όλα όσα τους παραχωρούσε και η Ρωσία. Ο σουλτάνος είχε την καλοσύνη να κάνει δεκτή αυτήν την παρατήρηση. […]

Πλεονεκτήματα των Ελλήνων

Το Πατριαρχείο και η Ι ερά Σύνοδος εξασφάλισαν –με παρέμβαση της Πύλης– μια καλύτερη οργάνωση και το Ελληνικό Έθνος άρχισε να ζει ένα είδος ύπαρξης, στα πλαίσια του νόμου. Εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη ένα ελληνικό τυπογραφείο και πολλοί νέοι Φαναριώτες ταξίδεψαν στην Ευρώπη, με έξοδα της τουρκικής κυβέρνησης. […]

Ο κόμης ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Πηγή: Άρδην τ. 111, cognoscoteam

Ι. Καποδίστριας: Υπόμνημα επί της σημερινής καταστάσεως των Ελλήνων Ι. Καποδίστριας: Υπόμνημα επί της σημερινής καταστάσεως των Ελλήνων Reviewed by Αρχαία Ελληνικά on Τετάρτη, Δεκεμβρίου 15, 2021 Rating: 5

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Από το Blogger.