Ποιος έσπασε τη μύτη από την Μεγάλη Σφίγγα της Γκίζας και γιατί;

Εικόνα: Wikimedia Commons

Η Μεγάλη Σφίγγα της Γκίζας είναι ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα κειμήλια της αρχαίας Αιγύπτου. Ένα από τα μεγαλύτερα μνημεία του κόσμου ηλικίας 4.500 ετών με ύψος 20 μέτρα και μήκος 73 μέτρα, είναι εκπληκτική.

Ωστόσο, η ιστορία και η προέλευση της πανίσχυρης δομής εξακολουθούν να συζητούνται. Ένα επίκεντρο της συζήτησης μεταξύ ιστορικών και αρχαιολόγων επικεντρώνεται στη μύτη της σφίγγας – ή στην έλλειψή της. Δεν είναι σαφές πότε εξαφανίστηκε, ποιος την αφαίρεσε και γιατί. Ένας πλέον διαψευσμένος μύθος κατηγορούσε τους στρατούς του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, ενώ ορισμένοι θεωρητικοί το αποδίδουν στον Μοχάμεντ Σαΐμ αλ-Νταρ (Muhammad Sa'im al-Dahr) την αφαίρεση της μύτης της σφίγγας.

Ποιος έσπασε λοιπόν τη μύτη από την Μεγάλη Σφίγγα της Γκίζας και γιατί;

Οι Σφίγγες είναι εξέχουσες στην αιγυπτιακή μυθολογία

Η σφίγγα είναι μια εξέχουσα μυθολογική φιγούρα στην ασιατική, Ελληνική και αιγυπτιακή μυθολογία που έχει συνήθως σώμα λιονταριού και κεφάλι ανθρώπου.

Στην αρχαία Αίγυπτο, η σφίγγα θεωρούνταν πνευματικός φύλακας και συνήθως απεικονιζόταν ως αρσενική και στολισμένη κόμμωση του Φαραώ, όπως συμβαίνει με τη Μεγάλη Σφίγγα.

Έτσι, το πλάσμα περιλαμβάλονταν συχνά σε συγκροτήματα ναών και τάφων, όπως η Sphinx Alley στην Άνω Αίγυπτο, μια λεωφόρος δύο μιλίων με αγάλματα σφίγγας που συνδέει τους ναούς του Λούξορ και του Καρνάκ.

Δημιουργήθηκε από τον Φαραώ Χεφρήν ή Κχαφρέ (Khafre)

Η Μεγάλη Σφίγγα της Γκίζας, μερικώς ανασκαμμένη, με δύο πυραμίδες στο βάθος. Χρονολογείται μεταξύ 1867 και 1899 δημιουργία/δημοσίευση, πιθανότατα στο De l'Égypte et de la Nubie, 1878.

Οι ιστορικοί γενικά συμφωνούν ότι η Μεγάλη Σφίγγα χτίστηκε για τον Φαραώ Khafre κάποια στιγμή μεταξύ 2603-2578 π.Χ. Τα ιερογλυφικά κείμενα μας λένε ότι ο πατέρας του Khafre, ο Φαραώ Khufu, έχτισε τη Μεγάλη Πυραμίδα. Ο Khafre συνέχισε να κατασκευάζει τη δική του ελαφρώς μικρότερη πυραμίδα μαζί με ένα περίτεχνο σύμπλεγμα που περιλαμβάνει τη Μεγάλη Σφίγγα.

Τα υπολείμματα κόκκινων, κίτρινων και μπλε χρωστικών υποδηλώνουν ότι η Σφίγγα ήταν κάποτε ζωγραφισμένη με έντονα χρώματα. Αρχικά κόπηκε από το βράχο, σήμερα το αρχικό σχήμα της Σφίγγας έχει αποκατασταθεί με στρώματα ασβεστόλιθου.

Η μύτη αφαιρέθηκε σκόπιμα

Κατά την εξέταση, το πρόσωπο της Σφίγγας δείχνει ότι ράβδοι ή σμίλες σφυρηλατήθηκαν στην περιοχή της μύτης, οι οποίες στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν για να την ξεκολλήσουν. Η μύτη πλάτους 1 μέτρου δεν έχει βρεθεί ποτέ.

Υπάρχει μια σειρά από λαϊκές ιστορίες που εξηγούν τι συνέβη στη μύτη της Σφίγγας. Ο πιο δημοφιλής μύθος σχετικά με τη μύτη της Σφίγγας είναι ότι έσπασε από βολές κανονιού που εκτοξεύτηκαν από τον στρατό του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, ο οποίος βρισκόταν στη Γκίζα κατά τη διάρκεια μιας από τις στρατιωτικές μάχες της γαλλικής εκστρατείας στην Αίγυπτο το 1798.

Ωστόσο, ένα σχέδιο της Σφίγγας στα μέσα του 18ου αιώνα από τον Δανό Ναυτικό καπετάνιο και εξερευνητή Φρέντερικ Λούι Νόρντεν (Frederic Louis Norden) απεικονίζει το άγαλμα χωρίς μύτη. Δεδομένου ότι αυτό προϋπήρχε του στρατού του Ναπολέοντα, διαψεύδει τη λαϊκή ιστορία.

Η Μεγάλη Σφίγγα της Γκίζας στο έργο του Φρέντερικ Λούι Νόρντεν, Voyage d'Égypte et de Nubie (1755). Εικόνα: Wikimedia Commons

Ο Άραβας ιστορικός του 15ου αιώνα al-Maqrīzī περιέγραψε ότι οι ντόπιοι πίστευαν ότι η αυξημένη άμμος που κάλυπτε το οροπέδιο της Γκίζας ήταν ουράνια εκδίκηση για την πράξη της παραμόρφωσης. Επίσης, αργότερα πίστευαν από ορισμένους ότι η Αλεξανδρινή Σταυροφορία του 1365 ήταν τιμωρία για το σπάσιμο της μύτης.

Παρά τις εικασίες γύρω από τη μύτη της Σφίγγας, ένα γεγονός είναι βέβαιο. Ο αρχαιολόγος Mark Lehner πραγματοποίησε μια αρχαιολογική μελέτη στη Σφίγγα και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η μύτη της έσπασε σκόπιμα με όργανα κάποια στιγμή μεταξύ του 3ου και του 10ου αιώνα μ.Χ.

Η μύτη δεν είναι το μόνο μέρος που λείπει από τη Σφίγγα

Θεωρείται ότι μια τελετουργική φαραωνική γενειάδα προσαρτήθηκε στη Σφίγγα κάποια στιγμή μετά την αρχική της κατασκευή. Πιστεύεται ότι προστέθηκε αργότερα επειδή δεν κατέστρεφε την υποδομή του πυρήνα της Σφίγγας όταν έπεσε.

Υπάρχει επίσης μια σειρά από τρύπες στη Σφίγγα, συμπεριλαμβανομένης της κορυφής του κεφαλιού της, και πολλές στήλες του Νέου Βασιλείου απεικονίζουν τη Σφίγγα να φορά ένα στέμμα. Ως αποτέλεσμα, έχει θεωρηθεί ότι η τρύπα θα μπορούσε να ήταν το σημείο αγκύρωσης για αυτήν.